Media-icmal 14.12.20

Azərbaycan-Türkiyə əlaqələrinin güclənməsi, işğaldan azad olmuş torpaqlar üçün tələb edilən zaman və vəsait məsələsi, Qafqazda yeni əməkdaşlıq platforması, Xankəndidə ermənilərin yaşaması şərtləri, həmsədrlərin bölgəyə səfərinə şərhlər və s. medianın aprıcı mövzuları sırasındadır.

“Azərbaycan” qəzeti  “Azərbaycan-Türkiyə birliyi möhkəmlənməkdə davam edir” sərlövhəli məqalədə iki ölkə arasında əlaqələrin daha da güclənməsi məsələsini ön pana çıxarır.

Müəllif dekabrın 10-da Bakıda keçirilmiş Zəfər Paradını Azərbaycanın hərbi qələbəsinin nəticəsi adlandırır.  O deyir ki, hərbi əməliyyatların nəticəsi olan Zəfər Paradı bir neçə cəhətdən əlamətdardır.  Bu paradda Türkiyə hərbçilərinin iştirakı dünyaya Azərbaycan-Türkiyə birliyinin təcəssümü mesajıdır.

Hər iki ölkə vətəndaşlarının bir-birinə şəxsiyyət vəsiqəsilə səyahət edə bilməsi haqda sənədin imzalanması güclənən əlaqələrin yeni mərhələsidir.           Müəllif habelə bəhs edilən səfər çərçivəsində tərəflər arasında imzalanan iqtisadi sənədləri və syasi bəyanatları iki qardaş ölkənin xalqlarının sarsılmaz birliyinin ifadəsi adlandırır.

Bu səfər zamanı Qafqazdakı bütün platformaları birləşdirib vahid platforma yaradılması dilə gətirildi.

Ermənistana gəlincə, Azərbaycan və Türkiyə rəhbərləri onu da sözügedən platformada görmək istəyirlər, amma indiki davranışı ilə Ermənistan belə bir əməkdaşlıq platformasında yer ala bilməz. Bunun üçün Ermənistan müsbət addımlar atmalıdır.

“Sfera.az” saytı “60 milyard manat və 10 il... – Qarabağın bərpası uzun vaxt və pul tələb edir” məqalədə işğaldan azad edilmiş Qarabağ ərazilərinin bərpası üçün tələb olunan maddi vəsait və zamandan danışılır. 

Ekspertlərin aşıqlamalarına görə, işğaldan azad edilən ərazilərdə ilk növbədə tədqiqat işləri aparılmalıdır, amma hələ ki hökumətin bərpa planının nədən ibarət olduğu məlum deyil.

Bundan irəli gələrək ekspetlər təklif edirlər ki, şəhərlərin bərpası ilə birgə kiçik kəndlər birləşdirilərək böyük qəsəbələr şəklində inkişaf etdirilsin. Aqrar sahənin inkişaf etdirilməsi mümkün olan ərazilərdə böyük qəsəbələr salınmalı, böyük təsərrüfatlar yaradılmalıdır”.

Ekspertlərə görə, bunun üçün ilk növbədə bərpa konsepsiyası olmalıdır və daha sonra həmin konsepiyanı qiymətləndirmək olar.

Ekspertlər hesab edirlər ki, işğaldan azad edilən ərazilərin bərpasına 20-60 milyard manat arası vəsait sərf edilə bilər, amma bu 100 milyard manatdan çox olmayacaq. Odur ki, sərhədlərin mökəmləndirilməsi, infrastrukturun qutulması yanaşı getməlidir.

Ekspertlər hesab edirlər ki, bərpa işlərinin tam yekunlaşmasına 60 milyard vəsait və 10 il vaxt lazım olacaq.

“Mətbuat.az” saytı isə “Əliyev və Ərdoğanın əməkdaşlıq təklifində Putin maraqlıdır - ekspertdən açıqlama” sərlövhəli məqalədə Türkiyə prezidenti Ərdoğanın Azərbaycan, Türkiyə, İran, Rusiya, Gürcüstan, Ermənistandan ibarət yeni regional iqtisadi-syasi platforma yaradılması təklifi müzakirə edilir.

AMEA Qafqazşünaslıq İnstitutunun Qafqaz siyasəti şöbəsinin müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Elnur Kəlbizadə hesab edir ki, səfər çərçivəsində Azərbaycan və Türkiyə arasında imzalanan sənədlər təkcə region üçün yox, dünya üçün yeni əməkdaşlıq və birgəyaşayış platfomasının formalaşmasına səbəb ola bilər'.

Politoloqlara görə, Azərbaycan və Türkiyə liderləri tərəfindən region dövlətlərinə təklif olunan əməkdaşlığın reallaşmasında Rusiya da maraqlıdır, çünki rus siyasi elitasında Avrasiyada slavyan-türk ittifaqının formalaşdırılması ideyasının mövcud olması heç kəsə sirr deyil.

Politoloqlar deyirlər ki, İranın bu platformaya qoşulması onu iqtisadi sanksiyalardan qoruya bilər.

Rusiya və İranın Azərbaycan və  Türkiyə ilə yaxınlaşması isə Orta Asiya türk dövlətlərini bu əməkdaşlıq platformasına meylləndirə bilər.

Politoloqlara görə, indi Azərbaycan və Türkiyənin imzaladığı bir çox sənədlər gələcəkdə əməkdaşlıq platformasına qoşulan ölkələr üçün istinad nöqtəsi ola bilər.

“Redaktor.az” saytı isə “Xankəndidə Azərbaycan qanunları işləyəcək – ermənilərin iki seçimi var” sərlövhəli məqalədə Qarabağda erməni-azərbaycanlı birgəyaşayışının mümkünlüyü araşdırılır. 

Ekspert Məhəmməd Əsədullazadə hesab edir ki, Türkiyə və Azərbaycan arasında pasport rejiminin ləğvi münasibətlərin dinamik inkişafının nəticəsidir.

Onun fikrincə, Türkiyə prezidenti Ərdoğanın regionda yeni siyasi platforma qurmaq çağırışı (Bakıda keçirilən 10 dekabr paradında Ərdoğan Türkiyə, Azərbaycan, Rusiya İran Gürcüstan və Ermənsitan siyasi-iqtisadi platroması yaradılması təklifilə çıxış edib),  Ankara-Bakı platfotması Cənubi Qafqazda yeni bir siyasi kombinasiyadır, digər xalqların da bu platformaya inteqasiyası sülh və sabitlik üçün vacibdir.

Ekspertə görə, bu siyasi-iqtisadi platforma Rusiyanın regionda hərbi iştirakını zəiflədəcək, Rusiyanın hərbi varlığını gərəksiz edəcək.

Ekspertin düşüncəsinə görə, Ankara-Bakı müttəfiqliyi Moskva ilə mümkün əməkdaşlıq çərçivəsində suverenliyi tam təmin edə bilər.

Politoloq belə bir fikir yürüdür ki, Rusiya uzun illər burada ermənilərə yardım edə bilməyəcək, odur ki, ermənilər ya Azərbaycanın suverenliyini qəbul edib yaşamaq məcburiyyətində qalacaqlar, ya da Yerevana köç edəcəklər. Bu yeni kombinasiya  Xankəndini də əhatə edəcək.

“Müsavat.com”  saytı isə “Qarabağ münaqişəsi bitibsə, həmsədrlər bölgəyə yenə niyə gəlir?” sərlövhəli məqalədə verilən suala cavab axtarılır.

Söhbət dekabrın 12-də ATƏT-in Minsk Qrupunun Fransa və ABŞ-dan olan həmsədrlərinin Bakiya səfərindən gedir, həmsədrlər həm də  Yerevana da gedəcəklər.

Bu səfər 44 günlük İkinci Qarabağ Müharibəsində Azərbaycanaın qələbəsilə “artıq Dağlıq Qarabağ münaqşəsi yoxdur” məsələsinə son qoyulandan sonra baş tutub.

Politoloqlar isə bu səfərin Azərbaycana hansısa xeyrinin olub-olmamasını dəyərləndirirlər.

Politoloqlar vurğulayırlar ki, ATƏT-in Minsk Qrupunun nizamlamalı olduğu Qarabağ münaqişəsi artıq həll edilib,  bu halda isə Minsk Qrupu nə edəcək sualı ortaya gəlir.

Müəllifə görə, Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh sazişinin bağlanması mərhələsi gəlir, bu halda hansısa bir platformaya ehtiyac yaranır, amma bunu da nəzərə almaq lazımdır ki, şərtləri Azərbaycan diqtə edir.

Politoloqalr bunu da yada salırlar ki, münaqişə bitibsə, bu qrup buraxılmalıdır, bu qrupdan onsuz da Azərbaycana xeyir gəlməyib.