Media-icmal 15.12.2016

Azərbaycan-İsrail münasibətləri, xarici şirkətlərin ölkəni tərk etmələri, bankların Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasına itaətsizliyi, ölkədə müstəqil məhkəmə sisteminin yoxluğu bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Qıcıq yaradan müttəfiq-İsrail “Azərbaycan” qəzeti “Qarşılıqlı etimada əsaslanan strateji müttəfiqlik” sərlövhəli  (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=112012) məqalədə müəllif İsrail-Azərbaycan münasibətlərinin mövcud durumunu dəyərləndirir.

Müəllif hesab edir ki, Azərbaycanın dünya siyasətinin müxtəlif qütblərində dayanan ölkələrlə münasibətlər qurması müstəqil xarici siyasətin göstəricisi, beynəlxalq münasibətlər sistemində qazanılan uğurlardan biridir.

Müəllifə görə, bu baxımdan İsrail dövlətilə əlaqələrin inkişafına önəm verilməsi milli maraqların təmin olunması baxımından müstəsna əhəmiyyətə malikdir. 

Məqalədə Azərbaycan və yəhudi xalqları arasında daim mehriban qonşuluq olmasının bu münasibətlərin sıxlaşmasına imkan verdiyi vurğulanır, Azərbaycanın elm, səhiyyə, incəsənət və s. sahələrində yəhudi əsilli xadimlərin xidmətləri sadalanır.

Yazıda bu əlaqələrin daha da sıxlaşmasına imkan verən önəmli bir məqam kimi Qarabağ probleminə münasibətdə İsrail dövləti və diasporunun Azərbaycan milli maraqlarına dəstək verməsi göstərilir: “Beləliklə, azərbaycanlılarla yəhudilər arasındakı münasibətlərin mənəvi köklərə malik olması bu gün inkişaf edən Azərbaycan-İsrail əlaqələrinin sağlam təməllər üzərində qurulmasını söyləməyə tam əsas verir”. 

Bu sırada iki gün öncə İsrail baş naziri Benyamin Netanyahunun Azərbaycana səfəri, görüşləri, müxtəlif sənədlərin imzalanması da iki ölkə arasında qarşılıqlı maraqlara söykənməsi kimi dəyərləndirilir. Müəllif Azərbaycanın dünyaya ixrac etdiyi neftin 40%-ni məhz İsrailin aldığını xüsusi qeyd edir.

Yazıda İsrailin Azərbaycanın etibarlı hərbi tərəfdaşı olması, ölkənin silah sənayesinin formalaşmasında, ordunun müasir silahlarla təmin edilməsində İsrail əhəmiyyətli müttəfiq kimi dəyərləndirilir. 

Müəllif ad çəkmədən bu münasibətlərin bəzi siyasi dairələri qıcıqlandırdığını və narahat etdiyini deyir, amma Azərbaycanın xarici siyasətini müstəqil olaraq  formalaşdırdığını bildirir və bu əməkdşalığın hər hansı üçüncü ölkəyə yönəlmədiyini vurğulayır: “Bu mənada bizə vacib olan əsas məsələ dövlətimizin milli maraqları və təhlükəsizliyidir. Ona görə Azərbaycanı ittiham edənlər yaxşı olar ki, əvvəlcə müsəlman həmrəyliyinə nə dərəcədə sadiq olduqlarına diqqət yetirsinlər”.

Qaça-qaç ölkəsi-Azərbaycan

“Azadlıqinfo” saytı “Xarici şirkətlər ölkədən niyə qaçır?” sərlövhəli məqalədə (https://www.azadliq.info/170361.html) bu suala cavab axtarır.

Müəllif hesab edir ki, bunun ən başlıca səbəbi mövcud hakimiyyətin Azərbaycanı biznes adamları üçün “arzuolunmaz ölkə”yə çevirməsidir.

Müəllifə görə, burada məsələ təkcə xarici şirkətlərin ölkəni tərk etməsilə yekunlaşmır, həm də ölkə vətəndaşları Avropaya mühacirət üçün çıxış yolları axtarırlar. 

Daha 5 şirkətin ölkəni tərk etdiyini yazan müəllif bunu ölkədəki iqtisadi mühitin biznes üçün əlverişsiz olması kimi dəyərləndirir. Onun fikrincə, hökumət nə qədər inkişafdan, sabitlikdən, islahatlardan danışsa da statistika bunun əksini sübut edir.

Məqalədə 2015-ci ilin birinci yarısından ölkədə böhranın dərinləşdiyi, hökumətin  ciddi islahatlara başlamasını bəyan etdiyi vurğulanır, amma ilyarım ərzində hər hansı nəticənin əldə olunmadığı vurğulanır: “Nə korrupsiya ləğv olundu, nə monopoliya aradan qaldırıldı, nə ölkəyə investisiya axını oldu, nə də qeyri-neft sektorunda dirçəlmə müşahidə olundu. Bütün sahələrdə sürətli tənəzzül baş verdi və bu proses davam edir”.

Yazı müəllifi hər gün xarici şirkətlərin ölkədən qaçmasını, artıq xarici investorların da  bu ölkədə perspektiv görməməsi hesab edir, yerli iş adamlarının, məmurların isə  pullarını qonşu ölkələrdə biznesə yatırdıqlarını nəzərə çatdırır: “Hamı başa düşür ki, deyilən sözlər, verilən sərəncamlar, yaradılan qurumlar imitasiyadır. Valyutası hər gün dəyər itirən ölkəyə kim sərmayə yatırar? Bank sektoru iflic vəziyyətə düşən, qanunların işləmədiyi ölkədə kim bizneslə məşğul olar?”.

Müəllif deyir ki, iş adamları qarşıdakı mərhələnin daha ağır olacağını başa düşürlər, odur ki, bu gedişlə ölkədə yerli və xarici iş adamı qalmayacaq.

Müəllifə görə, Azərbaycanda fəaliyyət göstərmək, biznes qurmaq üçün heç bir stimul yoxdur, hökumət bütün əsasları məhv edib, zəngin bir ölkəni səflillər diyarına çeviriblər, indiki bu komanda ilə isə ölkəni xilas etmək mümkün deyil.

Bank itaətsizliyi

“Yeni Müsavat” qəzeti “Banklar Nəzarət Palatasına tabe olmur” sərlövhəli

(http://musavat.com/news/iqtisadiyyat/banklar-nezaret-palatasina-tabe-olmur_400015.html) məqalədə bank itaətsiziyini ekspertlərlə araşdırır.

Müəllif deyir ki, bankların problem içində olmalarına baxmayaraq, Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Paltasının (MBNP) çağırışlarına əməl etmirlər, banklara yönəlik əksər çağırış və təkliflərinə cavab vermirlər. Yazıda Palataya bu münasibət bankların qurumun fikirlərini ciddiyə almamaları kimi dəyərləndirilir.

Mövqeyi dəyərləndirən ekspert Əkrəm Həsənov hesab edir ki, bu münasibət bankların Palatadan Mərkəzi Bank qədər asılı olmamalarından qaynaqlanır: “Banklar Mərkəzi Bankdan çox asılı idilər. Mərkəzi Bank onlara həm nəzarət edirdi, həm kredit, valyuta verirdi. Bu gün isə bu səlahiyyətlər bölünüb. Krediti Mərkəzi Bank verir, nəzarəti Palata həyata keçirir, asılılıq azalıb deyə bir qrup banklar qurumu saymırlar. Palatanın həm də daxili problemləri var, hələ tam formalaşmamış bir qurumdur, hələlik banklara qanunla məcburi göstəriş vermək hüququ da yoxdur. Bunun üçün qanun qəbul edilməlidir”.

Ə.Həsənov daha bir problem kimi Palatanın öz daxilində kadr çatışmazlığı yaşandığını göstərir. Ekspert hesab edir ki, Palatanın dövlət büdcəsindən vəsait almamasını, bankların pulu ilə maliyyələşməsini nəzərə çatdıraraq bu baxımdan nüfuzunun aşağı olduğunu deyir.

Ekspert Natiq Cəfərli isə hesab edir ki, bank sahəsi də Palatanın, yaxud Mərkəzi Bankın avtoritetini qəbul etmiş banklara bölünüb. Onun fikrincə, bankların bir hissəsinin Mərkəzi Bankın, bir hissəsinin isə Palatanın nüfuzunu qəbul etdiyi görüntüsü yaşanır.

N.Cəfərli Palatanın nüfuzunun artırılması üçün onun səlahiyyətlərinin artırılmasını vacib sayır və bildirir ki, belə olarsa Palata banklara qarşı daha ciddi və sərt tədbirlər görmək səlahiyyəti qazanar.

Ekspert xatırladır ki, Mərkəzi Bankın belə səlahiyyətləri var idi və ən azından banklara nəzarət etmə funksiyasını öz üzərinə götürmüşdü.

N.Cəfərli Palatada müxtəlif problemlərin yaşandığını və banklarn hələ də Palatanın nüfuzunu qəbul etmədiyi düşüncəsindədir: “Bu da bankların bir çoxunun daha iri, vəzifəli və çaplı məmurlara bağlı olması ilə əlaqədardır. Bankların bir çoxu iri məmurlara bağlıdır, Azərbaycan reallığında bu, heç kimə sirr deyil. Yəqin ki, bu bağlılıqdan sui-istifadə edərək də Palatanın bəzi qərarlarını qəbul etməkdən boyun qaçırırlar” . 

Müstəqil məhkəmə olmadan...

“Novaya Vremya” qəzetində isə “Müstəqil məhkəmə inkişafın istinad nöqtəsi kimi” sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

(http://www.novoye-vremya.com/w75505/.../#.WFIHvRuLTIU)

Müəllif məqalənin ön hissəsində Azərbaycann Avropa  İnsan Haqları Məhkəməsinə hakim təyin etməsi prosesində problem yaşadığını, namizədlərin adlarının geri qaytarıldığını, ədliyyə naziri Fikrət Məmmədovun səfər edərək Avropa Şurası Parlament Assambleyası rəhbərlərlə görüşlər keçirdiyini xatırladır.

Müəllif bu problemin yaşanmasına ciddi səbəb kimi Azərbaycanda müstəqil məhkəmə sisteminin yoxluğunun səbəb olduğunu deyir. Məqalədə  vurğulanır ki, Avropa Məhkəməsinə Azərbaycandan hakim təyin olunmasının həllini tapıb, amma ədalətli məhkəmə araşdırması ölkədə elə problem olaraq qalmaqda  davam edir.       

Müəllif ölkənin məhkəmə hakim korpusunun Ədliyyə Nazirliyinin tabeliyində olduğunu bildirərək bu sahədə baş verən biabırçı məhkəmə qərarlarına görə bu qurumun da məsuliyyətli olduğunu  deyir.

Məqalədə nazirin ölkədə müstəqil məhkəmə olması barədə indiki zamanda danışması ciddi qarşılanmır və hətta məhkəmə sistemində islahat gedirsə belə, bunun hələ müstəqil məhkəmə sisteminin formalaşmasına yönəlmədiyi nəzərə çatdırılır: “Məhkəmə infrastrukturunun müasirləşdirilməsi, elektron məhkəmə sisteminin tətbiqi, məhkəmələrin sayının artırılması və s. tədbirlər faydalıdır, amma bunların hamısı nəticə etibarilə hakimlərin müstəqil qərar qəbul etmələrinə gətirməlidir. Özü də bu təkcə cinayət və mülki işlərə yox, siyasi motivli proseslərdə də özünü göstərməlidir, təəssüf ki, bu, hələ yoxdur”.

Bütün bunlardan irəli gələrək müəllif hesab edir ki, bugünkü islahatları müstəqil məhkəmə hakimiyyətinin yaranmasına əsas hesab etmək olmaz.

Yazı müəllifinin fikrincə, müstəqil məhkəmə sisteminin olmaması təkcə məhkəmə-hüquq sisteminə zərbə deyil: “Müstəqil məhkəmə sistemi olmadan iqtisadiyyatı yaxşılaşdırmaq, biznesi və sahibkarlığı, habelə dövlətin siyasi sistemini də inkişaf  etdirmək mümkün deyil”.

Məqalədə Azərbaycandan Avropa Məhkəməsinə yüzlərlə şikayətin göndərilməsi də ölkədə ədalət mühakiməsinin kamil və səmərəli olmamasının göstəricisi kimi qiymətləndirilir.

Müəllif deyir ki, müstəqil məhkəmənin varlığı beynəlxalq qurumlar önündə “quş qoymaq”a yox, ölkə vətəndaşlarına lazımdır və yalnız o zaman hüquq və azadlıqlar qoruna, ölkənin imici isə xaricdə yaxşılaşa bilər.