Media-icmal 17.04.19

Ölkədə islahatların sahibkarlığın inkişafına təsiri, nazirlik-fermer münasibətləri ətrafında müzakirələr, dövlət müəssisəsinin MMC-yə çevrilməsinin hüquqla ziddiyyət təşkil etməsi və s. məsələlər bugünkü (17 aprel, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

İslahatların sahibkarlığın inkişafına təsiri

"Azərbaycan" qəzeti "Məmməd Musayev: İslahatlar sahibkarlar üçün bərabərhüquqlu rəqabət mühiti formalaşdıracaq" sərlövhəli məqalədə ölkədə sahibkarlığın inkişafını dəyərləndirir.

Müəllif prezidentin rəhbərliyi ilə iqtisadiyyatın bütün sahələrini əhatə edən islahatların sahibkarlığı inkişaf etdirməsi barədə Azərbaycan Sahibkarlar (İşəgötürənlər) Təşkilatları Milli Konfederasiyasının (ASK) prezidenti Məmməd Musayevin şərhinə yer verib.

M.Musayev ötən bir ildə sahibkarlıq sahəsində görülən işləri və nəticələrini dəyərləndirərək deyir ki, Azərbaycan biznes mühitinin əlverişliliyi, sahibkarların rahat işləməsi üçün ən çox islahatlar aparan ölkələrdən biridir: "Bu islahatlar çərçivəsində ölkə başçısının 2018-ci il aprelin 20-də imzaladığı fərmana görə, maliyyə nəzarəti sahəsində uçotun şəffaflaşdırılması, büdcə yığımlarının artırılması, qeyri-neft məhsullarının ixracı üzrə prosedurların sadələşdirilməsi məqsədilə struktur yeniləndi, Gömrük Komitəsi ilə yanaşı, idxal-ixrac əməliyyatlarına Vergilər Nazirliyi də nəzarət etməyə başladı".

Onun sözlərinə görə, bu addım ilk növbədə "kölgə iqtisadiyyatı"nın qarşısını almağa, sahibkarlar üçün bərabərhüquqlu rəqabət mühiti formalaşdırmağa, uçotun düzgün qurulması nəticəsində biznes mühitinin daha da şəffaflaşdırılmasına xidmət edəcək.

M.Musayev hesab edir ki, Vergi Məcəlləsinə əlavə və dəyişikliklər yeni iqtisadi imkanlar açıb, kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı üçün vergi siyasətinə xüsusi yanaşma tətbiq edib: "Sahibkarlar 4 kateqoriyaya bölündü, ölkədə xeyli sayda iş adamının aid olduğu mikro və kiçik sahibkarlar gəlir vergisinin ödənilməsində 75 faizlik güzəşt əldə etdi".

Konfederasiya rəhbərinin deməsinə görə, Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyinin (KOBİA) fəaliyyətə başlaması bu kateqoriyaya aid sahibkarlıq subyektlərinin inkişafına müsbət təsir edəcək.

M.Musayev deyir ki, gömrük sistemində "Yaşıl dəhliz" buraxılışının tətbiqi ticarəti asan və sürətli şəkildə həyata keçirməyə imkan yaradıb, "Dövlət satınalmaları haqqında" qanundakı dəyişikliklər tenderlərin elektron şəkildə aparılmaqla prosesin şəffaflığını tənzimləyir.

M.Musayev vurğulayır ki, 2004-2018-ci illərdə ölkədə sahibkarlıq subyektlərinin sayı 4,2 dəfə, hüquqi şəxslərin sayı 1,9 dəfə, kiçik müəssisələrin sayı 2 dəfə, fərdi sahibkarların sayı 5 dəfə artıb, ümumilikdə isə müstəqillik qazandıqdan sonra ölkə iqtisadiyyatına 250 milyard dollar investisiya qoyulub.

M.Musayev hesab edir ki, hazırda ölkə iqtisadiyyatının, xüsusilə də özəl sektorun inkişafında keyfiyyətcə yeni mərhələ başlanıb: "Bu mərhələdə sahibkarların fəaliyyətinə əsassız və qanunsuz müdaxilələrin, bürokratik yoxlamaların aradan qaldırılması, liberal biznes mühitinin formalaşdırılması diqqət mərkəzindədir".

M.Musayevin deməsinə görə, hazırda Azərbaycanda 970 min sahibkar qeydiyyatdadır və onların yarısı aktiv fəaliyyətlə məşğuldur. Təkcə 2018-ci ildə Azərbaycanda 87 min 600 nəfər vergi orqanlarında qeydiyyata alınıb ki, bunların da 50,4 faizi məhz regionlarda yaradılan sahibkarlıq subyektləridir.

"Bunu əkək, onu əkək" pərakəndəliyi

"Modern.az"da isə "Kənd təsərrüfatında pərakəndəlik - Nazirlik rəsmisi: "Tənzimlənməsinə ehtiyac var" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif kənd təsərrüfatı sahəsində məhsulların planlı yetişdirilməsi sahəsində hansı addımların atılması və Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi-fermer münasibətlərinin bu müstəvidə hansı şəkildə tənzimlənməsi barədə Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Aqrar Tədqiqatlar Mərkəzinin müşaviri Firdovsi Fikrətzadənin düşüncələrinə yer verib.

Müəllif mövzunun aktual olmasını kənd təsərrüfatı sahəsində pərakəndəliyin hökm sürməsi, dedi-qodu üzərinə qurulan, planlaşdırılmadan əkilən məhsul növlərinin sonda fermerlərin ziyana düşməsinə səbəb olması iddiası ilə əsaslandırır: "İnişil soğan, keçən il də sarımsaq dəyər-dəyməzinə satıldı. Amma diqqətçəkən məqam inişil kiloqramı 20-30 qəpiyə təklif edilən soğanın bu il ərzində 1 manat 40 qəpiyədək bahalaşmasıdır. Soğanla eyni aqibəti kələm və kartof da yaşayır. Elə bu səbəbdəndir ki, hökumət adıçəkilən məhsullara ixrac rüsumu tətbiq etmək qərarına gəldi" deməklə müəllif iddiasını daha da gecləndirir.

F.Fikrətzadə "modern.az"a açıqlamasında bildirir ki, pərakəndəliyin aradan qaldırılması üçün planlaşma olmalıdır:"Məsələnin köklü şəkildə həlli üçün iki istiqamətdə iş aparılır. Birincisi, elektron kənd təsərrüfatının tətbiqilə fermerlərlə bağlı informasiya sistemi tam qurulur. Bu sistemin qurulması hesabına müşahidə edə bilirik ki, fermerlər tərəfindən hansı regionda hansı məhsullar yetişdirilir.

Məlumatlar ilin sonunda bazaya oturanda bunu daha dərindən təhlil etmiş olacağıq.

Bildiyiniz kimi, rəsmi statistika ilin sonunda bəlli olur. Amma bu məlumatlar fermerlər səviyyəsində yalnız elektron kənd təsərrüfatı vasitəsilə formalaşacaq. Nə əkilir, kim tərəfindən əkilir, nə əkilməsi gözlənilir suallarının cavabı üçün adekvat informasiya bazası formalaşmaqdadır".

F.Fikrətzadə hesab edir ki, bazarın tənzimlənməsinə də ehtiyac var: "Problem həm də müəyyən qədər bazarın tənzimlənmə sisteminin olmamasından irəli gəlir. Strateji yol xəritəsinə əsasən, bazarın əlverişsiz şərtlərində müxtəlif intervensiya tədbirlərinin həyata keçirilməsi, idxal tənzimlənməsində fərqli yanaşmaların tətbiqilə bağlı instutusional sistem formalaşdırılır. Bunun özü də vacib faktdır ki, bazarın əlverişsiz şəraitində müdaxilə olunandan sonra hər hansı məhsulun əkinində təcrübəsi olan fermerlər kənara çəkilməməli, gələn il yeri ixtisaslaşmayan fermerə verməməlidir.Bu iki istiqamətdə işlər paralel aparılır. Önəmli olan odur ki, qısa müddətdə bazara müdaxilə etməklə vəziyyətdən çıxa bilsin".

Sistemin işə düşməyinə gəlincə, müşavir qeyd edib ki, çox yaxın vaxtlarda "bu il soğan bahadır, gələn il soğan əkim, yaxud kələm bahadır, kələm əkim" trendi aradan qalxacaq.

Hüquqla ziddiyyət- dövlət müəssisəsinin MMC ola bilməsi

Bizimyol.info"da isə "Azərpoçt" kimi dövlət qurumlarının MMC-yə çevrilməsi hüquqa ziddir" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif dövlət müəssisəsi olan "Azərpoçt"un təşkilatı-hüquq formasının dəyişdirilərək 2009-cu ildə "Azərpoçt" Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətə (MMC) çevrilməsinin nə dərəcədə hüquqi əsaslı olmasını hüquqşünas Fərhad Mehdiyev və deputat Fazil Mustafa ilə müzakirə edir.

"Dövlət müəssisəsi Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətə (MMC) çevrilə bilməz. Ancaq özəlləşdirmək şərtilə Açıq Səhmdar Cəmiyyətə (ASC) çevirmək olar.

Yaxud da kiməsə satılar, o da istədiyi növ şirkətə çevirər. Özəlləşdirmək niyyəti yoxdursa, Qapalı Səhmdar Cəmiyyətə (QSC) çevirimək, ya da adını "dövlət müəssisəsi" qoymaq olar. Bu şərhi hüquqşünas-ekspert, professor F.Mehdiyev "bizimyol.info"ya verib.

F.Mehdiyev iddia edir ki, dövlət müəssisələri ilə bağlı verilən bu cür qərarlar hüquqa ziddir: "Avropa ölkələri bizim bəzi dövlət qurumları ilə əməkdaşlıq edir. Onlar bunu heç cür başa düşmürlər ki, dövlət qurumu necə MMC ola bilər. Məsələn "Azərpoçt" necə MMC olur?"

Ekspertə görə, dövlətin müəssisəni özəlləşdirmək niyyəti varsa onu ASC-yə çevirmək, sonra səhmlərini birjada sata bilər, özəlləşdirmək niyyəti yoxdursa, ən ideal variant ya QSC, ya da dövlət müəssisəsi kimi saxlaya bilər.

Amma dövlət müəssisəsinin MMC edilməsini ağlabatan saymayan ekspert deyir ki, MMC-nin yaradılmasında ictimai maraq olmalıdır və əgər bu ictimai maraq yoxdursa, dövlət MMC yaratmamalıdır.

F.Mehdiyev deyir ki, Azərpoçt" kəndlərdə yeganə poçtdaşıyıcı xidmətdir və dövlətin bu formada MMC yaratmasının səbəbi isə bu qurumu Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin (NRYTN) tabeliyindən çıxararaq müstəqil formada fəaliyyət göstərməsinə nail olmaq idi. "Halbuki, bunu başqa formada edə bilərdilər. Onu publik hüquqi şəxs kimi də təşkil etmək olar. Çünki inhisarçı qaydada xidmət göstərilirsə və bu xidmət də zəruridirsə, bunu təşkilati formasına görə publik hüquq şəxs etmək mümkündür".

F.Mehdiyev yekun olaraq deyir ki,dövlət qurumları əhaliyə xidmət göstərir, MMC isə bizneslə məşqul olur.

Deputat F. Mustafa da deyir ki, dövlət müəssisəsi heç bir halda MMC-yə çevrilə bilməz, çünki dövlət müəssisəi biznes fəaliyyəti ilə məşğul olmadığna görə uzaqbaşı QSC ola bilər, bu da mülki hüququn qaydalarına uyğun yaradılmalıdır:

"Amma dövlət müəssisənin MMC-yə çevrilməsi hüquq qaydalarına ziddir. Nazirlər Kabineti tərəfindən bu kimi qərarlar veriləndə məsələyə ciddi diqqət yetirilməlidir" - deyə deputat bildirib.

Xatırladaq ki, "Azərpoçt" Dövlət Müəssisəsi Rabitə Nazirliyinin 23 sentyabr 1999-cu il tarixli 151 saylı əmri ilə yaradılıb. Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin 31 avqust 2009-cu il tarixli 145 №-li əmri ilə "Azərpoçt" DM-nin təşkilatı-hüquq formasının dəyişdirilərək "Azərpoçt" Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətə (MMC) çevrilib.

"Azərpoçt" MMC-nin nizamnaməsi 15 sentyabr 2009-cu il tarixində Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilib, Vergilər Nazirliyi Bakı Şəhər Vergilər Departamentinin Kommersiya Hüquqi Şəxslərin Dövlət Qeydiyyatı İdarəsi tərəfindən 9900037711 saylı nömrəsi ilə qeydiyyatdan keçib.

Ölkədə poçt xidmətləri göstərən yeganə milli poçt operatoru olan "Azərpoçt" ənənəvi poçt xidmətləri, qeyri-ənənəvi xidmətlər (bank, sığorta və s.), maliyyə xidmətləri, elektron hökumət və elektron biznes xidmətləri həyata keçirir.