Media-icmal 19.10.18

"Kölgə iqtisadiyyatına qarşı müabrizə, yumurtaya artan tələbatın səbəbləri, şəhid ailələrində verilən "qan pulu"na görə narazılıqlara baxış, xarici investisiyanın azalması və s. məsələlər bugünki (19 oktyabr 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

"Kölgə iqtisadiyyatı"nın azaldılması ona görə vacibdir ki...

"Azərbaycan" qəzeti "Ekspert: Kölgə iqtisadiyyatının leqallaşdırılması büdcəyə daha çox vəsaitin daxil olmasına imkan verəcək" sərlövhəli məqalədə ölkədə "kölgə iqtisadiyyatı"na qarşı mübarizəni ekspert Vüqar Bayramov ilə araşdırır.

""Kölgə iqtisadiyyatı"nın aradan qaldırılması Azərbaycanın prioritet məsələlərindən biridir, vergi və gömrük sistemində islahatların dərinləşdirilməsi "kölgə iqtisadiyyatı"nın həcminin kəskin azaldılmasına səbəb olacaq". V.Bayramov bunu qəzetə açıqlamasında bildirib.

Ekspert deyib ki, Nazirlər Kabinetinin 2018-ci ilin doqquz ayının sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclasında dövlət başçısı İlham Əliyev kölgə iqtisadiyyatının aradan qaldırılması, iqtisadiyyatın leqallaşdırılması ilə bağlı tapşırıq və göstərişlər verib: "Bizim əsas vəzifəmiz kölgə iqtisadiyyatının aradan qaldırılmasıdır. Düzdür, heç bir ölkədə buna 100 faiz nail olunmayıb, hər bir ölkədə kölgə iqtisadiyyatı var, amma bunun dərəcəsi var. Azərbaycanda kölgə iqtisadiyyatının kəskin şəkildə azalması üçün çox ciddi addımlar atılır".

Ekspert hesab edir ki, "kölgə iqtisadiyyatı"nın leqallaşdırılması bir tərəfdən büdcəyə daxilolmaların artırılması baxımından vacibdir, bu proses büdcəyə daha çox vəsaitin daxil olması imkanı deməkdir.

V.Bayramova görə, bu proses həm əmək müqavilələrinin rəsmiləşdirilməsi, işçilərin hüquqlarının qorunması, bütövlükdə biznesin leqallaşması əhəmiyyəti daşıyır.

Ekspert vurğulayır ki, "kölgə iqtisadiyyatı"nın minimuma endirilməsi iqtisadi islahatlar üçün də prioritetdir.

V.Bayramovun sözlərinə görə, mövcud iqtisadi islahatların növbəti mərhələdə "kölgə iqtisadiyyatı" həcminin kəskin azalmasına gətirəcəyi gözlənilir.

Ekspertə görə, 2018-ci ilin doqquz ayının yekunları Azərbaycanda iqtisadi artımın qorunacağını göstərir, gələn il ölkədə 4%-ə faizə yaxın iqtisadi artım proqnozlaşdırılır və bu, yüksək iqtisadi artım deməkdir.

V.Bayramov hesab edir ki, doqquz ayın yekunları həm gələn il üçün proqnozlaşdırılan iqtisadi artımın mümkünlüyü, həm də növbəti illər üçün iqtisadi artım tempinin qorunması əsasları deməkdir.

Yumurtaya artan tələbatın səbəbi nədir?

"Modern.az" da isə "Sədr yumurta qıtlığından danışdı: "Toyuğa deyə bilmərik ki, günə 3 dənə yumurtla" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif paytaxtda yaranan yumurta qıtlığı və bundan da irəli gələrək yumurtanın 20-30 qəpik bahalaşması barədə Respublika Quşçular Cəmiyyətinin sədri Aydın Vəliyevlə söhbətləşir.

A.Vəliyevin sözlərinə görə, isə ölkədə yumurta bahalanması və ya qıtlığı yoxdur, sadəcə payız ayları olduğundan yumurtaya tələbat artıb: "Heç bir bahalaşma və qıtlıqdan söhbət gedə bilməz, sadəcə tələbat artıb. Məsələ burasındadır ki, istədiyin vaxt yumurtanı çoxalda bilmirsən. Həm də nəzərə almaq lazımdır ki, bir quş yarım il yumurtlaya bilir".

Cəmiyyət sədri yeni müqavilələrin imzalandığını, istehsalın əvvəlki qaydada getməkdə davam etdiyini bildirib.

A.Vəliyevin sözlərinə görə, elə yer var ki, orada istehsal 05-10 dəfə artıb. "Amma toyuğa da deyə bilmirsən ki, bir gündə 2 dənə yox, 3 dənə yumurtla. Yavaş-yavaş istehsal artır, fərələr də yumurta verməyə başlayıb".

A.Vəliyevin sözlərinə görə, Azərbaycanda illik yumurta istehsalı 1 milyard ədəddir:

Cəmiyyət sədri deyir ki, həyətlərdə də toyuq-cücə saxlayanlar çoxdur, şəxsi təsərrüfatlarda əldə olunan yumurta sayını da bunun üstə gəlsək rəqəm artacaq.

A.Vəliyev deyir ki, amma ölkədə istehsal edilən yumurta sayını dəqiq demək olmur.

Cəmiyyət sədrinin sözlərinə görə, bu il Azərbaycanda tələbat az olduğundan yumurtanın çox hissəsi Əfqanıstana, İraqa, Qətərə ixrac edilib.

A.Vəliyev bildirir ki, amma indi daxili tələbat artdığından yumurta ixracı dayandırılıb.

Onun sözlərinə görə, yumurtaya tələbat birdən-birə artıb, yumurtanı da ştamplayaraq çoxaltmaq istehsalçıların əlində deyil ki, bunu toyuq yumurtlayır.

Cəmiyyət sədri son olaraq yaxın bir neçə gün ərzində vəziyyətin tam sabitləşəcəyi proqnozu verib.

Xarici investisiya kabusu: korrupsiya və inhisar

"Novoye Vremya" qəzetində isə diqqəti "Xarici investisiyanın azalması - meyl, ya qanunauyğunluq?" sərlövhəli məqalə maraq doğurur.

Müəllif Azərbaycan iqtisadiyyatına xarici investisyanın azalması səbəblərini müzakirəyə çıxarır.

Məqalə müəllifi deyir ki, ölkənin neft sektoruna xarici investisiya qoyuluşu azalıb, amma qeyri-neft sektorunun maliyyələşdirilməsi 21%, daha dəqiq, qeyri-neft sənayesi 72,8% artıb.

Müəllif rəsmi mənbələrə istinadən deyir ki, 2018-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında əsas kapitala xarici investisiya qoyuluşu 3992.4 milyon manat olub və aylıq müqayisədə bu ilin avqust ayında investisiya qoyuluşu 8,8% azalıb: "Etiraf etmək lazımdır ki, Azərbaycan iqtisadiyyatına xarici investisya qoyuluşu bir ildən artıqdır ki davam edir. Bu, heç də təsəlliverici hal deyil, belə ki, məhz qeyri-neft sektoru xairici investisiyalara ehtiyac duyur. Xarici investorlar isə kapitallarını daha tez artırmaq üçün neft-qazla bağlı sahələrə qoyurlar".

Müəllifə görə, burada daha bir maraqlı məqam budur ki, xarici investorlar Azərbaycanın qeyri-neft sektoruna investisiya qoyulmasna ehtiyatla yanaşırlar, odur ki, indiki halda bu sahəyə xarici investisiya qoyulmasının azalması heç də arzu edilən deyil.

Müəllifin sözlərinə görə, xarici investisiyanın azalması səbələri isə çoxdur, belə ki, bu, ilk növbədə biznes mühitində əlverişsiz rəqabətin mövcudluğudur.

Daha bir səbəb isə inhisar və korrupsiyadır, bunlar biznesdə müsbət rola malik ola bilməz, Azərbaycan iqtisadiyyatında isə bu iki neqativin yüksək olması faktdır.

Müəllif deyir ki, xarici şirkətlər belə mühitdə fəaliyyətə vərdiş etməyiblər, odur ki, inhisar və korrupsiyanın miqyası xarici investorları çəkindirir.

Məqalə müəllifinin sözlərinə görə, digər tərəfdən isə iqtisadi islahatların uğurlu olması ölkəyə xarici investisiyanın qoyuluş həcmindən asılı olacaq, amma nə əvvəlki, nə indiki yeni Nazirlər Kabineti bu sahədə xaricilər üçün bazarı cəlbedici edə bilməyiblər.

Yazı müəllifi iddia edir ki, dünya bazarında neftin qiymətinin nisbi artımı isə islahatlar mövzusunu arxa plana keçirib.

Müəllif hesab edir ki, neft qiymətinin artımı hesabına manatın sabitliyi, ÜDM-in, eləcə də qeyri-neft sektorunun cüzi artımı hakimiyyətdə olan bəzi qüvvələrdə müvəffəqiyyətdən başgicəllənmə yaradıb, lakin "uğur" illüziyası bir neçə il öncəki fəlakəti təkrar yaşada bilər.

4800 şəhid ailəsinin "qanpulu" ala bilməməsinin günahkarı?...

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "4800 şəhid ailəsinin "qanpulu" ala bilməməsinin günahkarı "Azərsığorta"dır, yoxsa?.. sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif Prezident fərmanına əsasən 1991-97-ci illərdə Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda həlak olmuş, ölmüş və hərbi əməliyyatlarla əlaqədar xəbərsiz itkin düşdüyünə görə ölmüş elan olunan hərbi qulluqçular üçün sığorta haqlarının ödənişi prosesində yaranan narazılıqları deputat Zahid Oruc və Qarabağ qazisi Rey Kərimoğlu ilə müzakirə edir.

Müəllifə görə, məsələnin mahiyyəti budur ki, ailələr həmin kateqoriya şəhidlərinin pullarını almaq üçün Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinə müraciət edib, nazirlik isə prosesi icra edən "Azərsığorta" şirkətinin onların adını siyahıya salmadığı cavabı verib.

Müəllif deyir ki, bundan irəli gələrək, bir qrup şəhid ailəsi Milli Məclis önündə etirazlarını deputatlara bildiriblər, deputatlar da parlamentin iclasında məsələni gündəmə gətiriblər.

"4800-dən artıq şəhid ailəsinə "yox" cavabı verilib, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi də bundan narahatdır və indi çoxlarını bu sual düşündürür: problemin yaranmasında günahkar "Azərsığorta"dır, yoxsa başqa qurumlardır?", deputat Zahid Oruc bunu parlamentin iclasında deyib.

Deputat hesab edir ki, hətta şəhidin ailə üzvünə keçmişdə vəsait ödənilibsə də ailəyə cavabda, davranışda və ictimailəşən fikirlərdə hörmət gözlənilməlidir.

Z.Oruc deyir ki, sığorta ödənişlərinin vaxtilə qanunvericilik bazası mövcud olmayıb, yalnız hərbi qulluqçuların sığorta ödənişləri 2000-ci illərdən sonra reallaşdırılıb: "Aidiyyəti qurumların da borcudur ki, bu prosesi ünvanlı aparsın, cəmiyyəti məlumatlandırsın, müxtəlif qurumların fəaliyyətini birgə reallaşdıra bilsin və ən sonda bu məsələnin cəmiyyət üçün örnəyi bərqərar etsinlər".

Deputat hesab edir ki, "Azərsığorta" işi şəhid ailələrinə "siz hansısa zamanda bu vəsaiti almısınız" kimi şablon cavabla bitirə bilməz, ailələrin özlərilə görüşüb izah verilməlidir: "Əminəm ki, əgər bu məsələni başqa təşkilat öz üzərinə götürsəydi, həllini daha yaxşı həyata keçirərdi, nəticəsindən bir vətəndaşımız belə narazı qalmazdı".

Qarabağ qazisi, jurnalist Rey Kərimoğlu də hesab edir ki, şəhid ailələrinə sığorta pullarının verilməsində yaranmış problemə görə birinci günahkar birbaşa "Azərsığorta"dır, ikinci isə həmin dövrlərdə rayon icra hakimiyyətlərində çalışan yarıtmaz məmurlardır: "O dövrdə sənədləri hazırlayıb təqdim edən şəhid ailələrinə deyirdilər ki, onun dəyəri 5 "şirvan"dır (o dövrdə 50 min manat), ona görə də şəhid ailələrinin də çoxu bu məsələnin arxasınca getməmişdilər. Sonradan həmin pullar mənimsənilmişdir".

R.Kərimoğlu deyir ki, həmin şəhidlərin arasında 800 nəfər polis işçisi var, və onların adları siyahıdan çıxarılıb, onlar Ağdamın işğalı zamanı döyüşüb şəhid oldular, onların da adı salınmayıb: "Bu, düzgün deyil, ədalətsizlikdir.

Xocalıda qalıb, ov tüfəngi ilə kəndin müdafiəsinə qalxıb şəhid olanlar var, indi onların ailələrinə bu sığorta verilmir. Eləcə də 2007-ci ildən sonra bu pulu ala bilməyənlərə sığorta mütləq verilməlidir".