Media-icmal

Ölkədə balıqçılığın inkişafı, süni qiymət bahalaşması, bank sistemindəki vəziyyət və s. məsələlər bugünki (07 sentyabr 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Xəzərin əvəzsizliyi

"Azərbaycan" qəzeti "Xəzəri əvəzsiz edən yalnız nefti deyil" sərlövhəli

(http://www.azerbaijan-news.az/view-173510/xezeri-evezsiz-eden-yalniz-nefti-deyil) məqalədə Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafında Xəzər dənizinin bioloji resurslarının əhəmiyyətini dəyərləndirir.

Azərbaycanda xüsusi diqqət ayrılan sahələrdən birinin də balıqçılıq olduğunu deyən müəllif "Balıqçılıq haqqında" qanunun hələ 1998-ci ildə qəbul olunduğunu vurğulayır.

Müəllif əlavə edir ki, 2014-cü ildə qanuna müəyyən dəyişikliklər edilib və bu qanun çərçivəsində Azərbaycanda akvakulturaların yaradılmasına ildən-ilə diqqət artır, dövlət tərəfindən bu istiqamətdə müəyyən tədbirlər həyata keçirilir.

Yazıda vurğulanır ki, Azərbaycanda balıqartırma zavodları sovet dönəmində də olub, ölkə müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra da balıqartırma zavodları istifadəyə verilib.

Müəllifin sözlərinə görə, 2000-ci ildə ölkədə belə müəssisələrin sayı 12-yə çatıb, eyni zamanda, özəl sektorun təmsilçiləri kiçik göllər yaradaraq balıq yetişdirməyə başlayıblar, balıqartırmaya qoyulan xərclər artıb: "2000-ci ildə bu istiqamətdə çəkilən xərclər 124,8 min manat olmuşsa, 2005-ci ildə həmin rəqəm 467 min, 2010-cu ildə 1,782 milyon, 2017-ci ildə 3,1 milyon manata çatmışdır. O cümlədən süni balıq artırılmasına 2000-ci ildə 106,1 min manat xərclənmişsə, 2017-ci ildə həmin məbləğ 2,8 milyon manat olmuşdur".

Məqalə müəllifi statistik rəqəmlərə istinadən əlavə edir ki, Azərbaycanda vətəgə əhəmiyyətli balıq körpələrinin yetişdirilməsinə xüsusi diqqət yetirilir: "Əgər təbii su hövzələrinə və anbarlarına buraxılan bu növ balıqların ümumi sayı 2010-cu ildə 427 milyon idisə, 2017-ci ildə həmin rəqəm 10 milyon ədəd artaraq 437 milyona çatmışdır. Bu ilin statistik rəqəmlərinə gəldikdə isə, vətəgə əhəmiyyətli balıqların artırılması və mühafizəsi ilə məşğul olan təsərrüfatlar tərəfindən təbii su hövzələrinə və anbarlarına buraxılan 130,9 milyon balıq körpələrinin 127,8 milyonu bitki ilə qidalanan balıqlar, 2,6 milyonu çəkikimilər, 0,3 milyonu nərəkimilərdir".

Müəllifin sözlərinə görə, 2019-cu ilin ilk yarısında vətəgə əhəmiyyətli balıqların artırılması və mühafizəsi işlərinin yerinə yetirilməsinə 907,4 min manat sərf olunub ki, bu vəsaitin 80 faizi süni balıqartırma müəssisələrinin fəaliyyətinə, 20 faizi balıqçılıq təsərrüfatı üzrə meliorasiya tədbirlərinin həyata keçirilməsi işlərinə xərclənmişdir.

Müəllif deyir ki, bu il avqustun əvvəlində Pirallahı rayonunda balıqyetişdirmə zavodunun açılışı olmuşdur, illik istehsal gücü ilkin mərhələdə 100 ton nərə, 25 ton çökə əti və 4 ton qara kürüdən ibarət olacaq.

Yazının sonunda isə oxuyuruq: Mütəxəssislərin hesablamalarına görə, akvakultura və marikultura fəaliyyətinin genişləndirilməsi balıq məhsullarına olan daxili tələbatı tam ödəməkdən başqa, yeni ixrac imkanları da yarada bilər.

Əgər qiymətlər süni artırılacaqdısa?!

Modern.az"da isə "Ölkədə süni qiymət artımı yaradanlar kimlərdir..." sərlövhəli məqalə oxumaq olar (https://modern.az/az/news/210751).

Müəllif ölkədə əməkhaqlarının artırılması ilə bağlı son sərəncamlardan sonra istehlak mallarının da qiymətində artım müşahidə olunması ilə bağlı deputat Vahid Əhmədovla söhbətləşir.

Müəllif bildirir ki, istehlakçılar bahalaşmanı bir çox çeşiddə məhsullar alarkən daha "yaxşı" hiss edirlər: "Təkcə iyul-avqust aylarının müqayisəsində iri mağazalarda, supermarketlərdə ərzaq və qeyri-ərzaq məhsullarının 10-15 qəpik bahalaşdığı aydın görünür. İlk baxışda cüzi görünən rəqəmlər son nəticədə vətəndaşın cibidən gedir...".

Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü, deputat Vahid Əhmədov isə "modern.az"a süni qiymət artımının gözlənilən olduğunu deyir: "Hələ əməkhaqlarının artırılması ilə bağlı Prezident sərəncamlarından sonra süni bahalaşma olacağını bildirmişdik. Sentyabrın 1-dən etibarən maliyyə bazarlarına təxminən 2,5 milyard manata yaxın vəsait buraxılıb.

Bildiyiniz kimi, maaş artımı olmamışdan sahibkarlar qiymətləri bahalaşdırmağa başlayırlar. Bunların da hamısı obyektiv deyil, subyektiv qiymət artımıdır. Bu gün də elə bir vəziyət yaranıb. Biz də, ailə üzvlərimiz də, vətəndaşlar da bu bahalaşmanı hiss edir".

V.Əhmədov əlavə edir ki, ona görə də süni qiymət artımına qarşı ciddi nəzarət mexanizmləri tətbiq edilməlidir.

Deputata görə, süni qiymət artımı elə vətəndaşın maaşının artan hissəsinin "süni yolla" da əlindən alınması deməkdir.

Elə bu bahalaşmadan irəli gələrək, V.Əhmədov "qiymətlər şişirdiləcəkdisə, əməkhaqları niyə artırılırdı?!" sualını gündəmin müzakirəsinə daşıyır: "Vətəndaş artımı hiss etməyəndən sonra bunun əhəmiyyəti olmaz axı! Ona görə də İqtisadiyyat Nazirliyi, Antiinhisar Siyasəti və İstehlakçıların Hüquqlarının Müdafiəsi Dövlət Xidməti monitorinqlər aparmalıdır. Mən həmişə demişəm, bahalaşma obyektiv və subyektiv ola bilər. Əgər mal-məhsul xaricdən dollarla alınıb gətirilirsə, milli valyutada dəyişiklik olursa, bu, obyektiv bahalaşmaya səbəb olur. Biri də var, subyektiv səbəbdən vətəndaşın cibinə girmək. Yerli məhsulun qiyməti niyə tez-tez dəyişməlidir?... Mən sərəncamlardan sonra inflyasiyadan yox, qiymət artımından narahat idim. Təəssüf ki, bu da baş verməkdədir. Ona görə də müvafiq qurumlar ciddi addımlar atmalıdır".

Müəllifin dediyinə görə, məsələ ilə bağlı Antiinhisar Siyasəti və İstehlakçıların Hüquqlarının Müdafiəsi Dövlət Xidməti "modern.az"a istehlak bazarında baş verə biləcək süni qiymət artımının vaxtında müəyyən edilməsi və qarşısının alınması məqsədi ilə qabaqlayıcı tədbirlər həyata keçirildiyini bildiriblər. Xidmətdən verilən açıqlmaya görə, aparılmış monitorinq və nəzarət tədbirləri zamanı süni qiymət artımı halları qeydə alınmayıb və istehlak bazarına nəzarət tədbirləri davam etdirilir.

Likvidlik və biznes kreditləşməsinin azalması problemləri

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Bank sektorunda yeni böhran yetişir" iddiası" (https://musavat.com/news/bank-sektorunda-yeni-bohran-yetisir-iddiasi_639986.html) sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif Azərbaycanın bank sistemindəki problemlərlə bağlı ekspertlər Pərviz Heydərovla və Elman Sadıqovla söhbətləşir.

Müəllif deyir ki, bir sıra müstəqil ekspertlərin iddialarına görə, ölkənin bank sistemindəki bəzi tendensiyalar növbəti böhranın əlamətləridir və bunun birincisi banklarda izafi likvid vəsaitlərinin artması fonunda biznes kreditlərinin azalmasıdır.

Daha sonra müəllif bu barədə ilin birinci yarısının sosial-iqtisadi yekunlarına həsr olunmuş müşavirədə danışan Mərkəzi Bankın İdarə Heyətinin sədri Elman Rüstəmovun da bu məsələyə toxunduğunu bildirir.

Müəllif vurğulayır ki, həmin iclasda E.Rüstəmov deyib ki, bu ilin ilk 6 ayı ərzində kredit verilməsi 3,6% artıb, amma bu artımın 9%-i istehlak kreditlərinin payına düşür, biznes kreditləri 0,3% azalıb.

Yazıda vurğulanır ki, Mərkəzi Bank başçısı istehlak kreditlərinin sabah problemlər yaratmaması üçün bu kateroqriya kreditləri diqqətdə saxlamağı tövsiyə edib, həm də əlavə edib ki, bank sektorunda əhəmiyyətli likvidlik olsa da biznes kreditləri artmır.

Müəllifə görə, ekspertlər problemli kreditlərin azalma sürətinin kifayət qədər aşağı olmasını da bank sistemində böhran əlamətlərindən biri kimi dəyələndirirlər və Mərkəzi Banka istinadən bu ilin iyul ayı ilə müqayisədə avqust ayında problemli kreditlərin 0,1% artmasını göstərirlər.

Müəllif Mərkəzi Banka istinadən bildirir ki, bu il avqustun 1-nə vaxtı keçmiş kreditlərin məbləği 1 milyard 487,4 milyon manat təşkil edib.

Bəhs edilən tendensiyalarla bağlı "Yeni Müsavat"a açıqlamasında P.Heydərov banklarda izafi likvidliyin yüksək olduğunu söyləməyin çətin olduğunu bildirir, problemli kreditlərlə bağlı isə deyir: "Problemli kreditlərin həcminin yüksək olaraq qalması banklarda vəziyyətin məqbul olmadığını göstərir. Əslində bu gün bankların böhrandan tamamən çıxdığını söyləmək də mümkün deyil. Fiziki şəxslərin problemli kreditlərinin həllində dövlət dəstəyi veriləndən sonra bank sistemi bir qədər sabitlik əldə edib. Obrazlı şəkildə desək, süni nəfəs aparatından ayrılıblar, lakin bütövlükdə bank sistemi reanimasiya vəziyyətindədir".

P.Heydərova görə, buna da səbəb odur ki, ölkədə bankların yarıdan çoxu yenə də ağır durumdadır.

P.Heydərova görə, hazırda bankların çoxu əsl bank fəaliyyətini tam yerinə yetirmir, çünki bankların öz likvid vəsaitlərini səmərəli yerləşdirib gəlir əldə etmək imkanları yoxdur, üstəlik ölkədə istehlak kreditləşməsinin həcmində kəskin artım müşahidə olunur, bu da problemli kreditlərin həcmini artıran səbəblərdən biridir.

Ekspert deyir ki, biznes kreditləşməsi isə getdikcə azalır, real sektor aktivləşdiyi halda bank sistemində də canlanma sürətlənəcək, əks halda isə bank sisteminin özünə gəlməsi uzun müddət tələb edəcək".

Ekspert E.Sadıqova görə, banklarda müşahidə olunan yüksək likvidliyin əsas səbəbi kreditləşmə tempinin azalmasıdır, biznes kreditlərinə gəlincə, isə bu sahədə aktivlik çox aşağıdır.

Amma ekspert hesab edir ki, buna görə bankı günahkar görmək çox absurddur, çünki bank məhsulu satan, biznes isə alandır: "Yəni real sektora baxmaq lazımdır ki, niyə kredit götürmək istəyən biznes azdır. Özü də bu gün biznes kreditlərində faiz dərəcələri xeyli aşağıdır - 14-17 faiz civarındadır".

Üstəlik E.Sadiqov haqqında danışılan tendensiyaların heç də böhrandan xəbər vermədiyini düşünür.