Media-icmal 26.06.18

Azərbaycanda hərbi quruculuğun tarixi, aqrar sektordakı vəziyyət, qəddarlıq psixologiyasının səbəbləri bugünki (26 iyun, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

İki tarixin bir sevinci

"Azərbaycan" qəzeti "İki tarixin bir sevinci..." sərlövhəli məqalədə Azərbaycanda hərbi quruculuq tarixini dəyərləndirir.

Müəllif öncə, 1919-cu ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin keçirdiyi paradı göz önündə canlandırır: "Şəhərdə bayram havası var, səf-səf düzülmüş hərbi geyimli atlı dəstələr və piyadalar nizami qaydada ötüb keçirlər. İllərdən 1919-cu il, günlərdən 28 maydır... Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin birinci ildönümünü bayram edirlər. Bu, Cümhuriyyət hökumətinin birinci və sonuncu hərbi paradı olacaq".

Müəllif deyir ki, bu parad indi Muzey Mərkəzinin yerləşdiyi ərazidə keçirilib və Bakı sakinləri sevinc içərisində tarixi anlara - Azərbaycanın ilk hərbi paradına şahid olurlar...

Müəllif vurğulayır ki, Cümhuriyyət hökuməti ilk gündən silahlı qüvvələrin təşkilinə başladı və ordu quruculuğu 1918-ci il mayın 28-də qəbul edilmiş "İstiqlal bəyannaməsi"ndə də əksini tapırdı: "Hökumət tərəfindən 25 min nəfərlik ordu yaratmaq vəzifəsi irəli sürüldü. Dövlət büdcəsinin 24 faizi hərbi məqsədlərə ayrıldı. Yaradılacaq ordunun əsasını Müsəlman korpusu təşkil edirdi".

Hərbi nazir vəzifəsinə isə "İstiqlal bəyannaməsi"ni imzalayan 26 nəfərdən biri - Xosrov Paşa bəy Sultanov təyin edildi.

Müəllif deyir ki, AXC hökumətinin qərarı ilə 1918-ci il iyunun 26-da Müsəlman korpusunun adı dəyişdirilərək Əlahiddə Azərbaycan Korpusu adlandırıldı, korpusun komandiri vəzifəsini general-leytenant Əliağa Şıxlinski davam etdirdi, əlahiddə Azərbaycan Korpusu milli silahlı qüvvələrin yaradılması istiqamətində mühüm işlərə başladı.

Məqalə müəllifi deyir ki, Milli Ordu ilk mühüm vəzifələrindən biri olaraq Osmanlı dövlətinin Qafqaz İslam Ordusu ilə birlikdə Bakını və ətraf qəzaları erməni-bolşevik işğalından azad etdi.

Müəllif 1920-ci il aprelin 28-də AXC-nin süqutu ilə Milli Ordu da ləğv olundu, zabitləri repressiyaya məruz qaldılar.

Müəllif o gündən bu günə də nəzər salır, XX əsrin sonlarında milli azadlıq mübarizəsi nəticəsində Azərbaycanın milli müstəqilliyinə qovuşduğunu bildirərək, bu gün Bakıda Cümhuriyyət qurulması və milli ordu yaradılmasının 100 illiyi ilə bağlı parad keçiriləcəyini yarda salır: "Bu da 2018-ci ilin 26 iyunu... Tariximizin bu günü... Vətənin səmasına yenə səda düşür. Hərbi helikopterlər, qırıcı təyyarələr eyni anda göylərin ənginliklərinə yüksəlir. Milyonlarla insan bu mənzərəni seyr edir. Bu anlarda yerdə də hərbi maşınlar hərəkətə gəlir. Uğultu səsləri gücləndikcə həyəcan artır... Ancaq bu həyəcanda təlaş yox, fəxr hissi var. Azərbaycan xalqı möhtəşəm bir tarixinin qürurunu yaşayır... Yenə Azərbaycanın paytaxtında bayram havası var".

Məhsuldarlığın artmamasının səbəbləri nə?

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Yeni bazarları necə tapmalı?" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif Azərbaycanın qeyri-neft sektorunda məhsuldarlığın, şaxəliliyin artırılması, yeni bazarların tapılması məsələlərini araşdırır.

Yazı müəllifinin bu araşdırmasına səbəb isə Dünya Bankının nümayəndəsi

Culian Lampettinin bu günlərdə Bakıda keçirilən tədbirdə Azərbaycanda kənd təsərrüfatının vəziyyətilə bağlı çıxışı olub.

C.Lampetti bu barədə deyib: "Azərbaycan kənd təsərrüfatında məhsuldarlıq səviyyəsi Latın Amerikası ölkələrinin keçən əsrin 60-cı illərindəki səviyyəsindən bir qədər yüksəkdir. Bunu 3 dəfə artırmaq imkanı var və bu ixrac potensialı daha 1,1 milyard dollar deməkdir. Azərbaycan aqrar sektoru məhsullarının 77%-i Rusiyaya göndərilir, bu mənada yeni bazarlar tapmaq barədə düşünmək lazımdır".

Müəllif də hesab edir ki, ölkədə məhsuldarlıq istənilən səviyyədə deyil və bunu 3 dəfəyə kimi artırmaq imkanları da var və bu mənada Azərbaycanda 2026-cı ilə kimi sitrus bitkilərini, çəltik istehsalını 2,5 dəfə artırmaq kimi dövlət proqramı təsdiq edilib.

Yazı müəllifinə görə, insan amili olmadan bunu etmək mümkün deyil, fermerlərin yaxşı işləmələri üçün isə məqbul şərait yaradılmalıdır.

Müəllif hesab edir ki, buna mane olan səbəblər vardır: "Əvvəllər də deyildiyi kimi, bir çox bank təşkilatları kəndlərin kreditləşdirilməsini azaldıblar. Bu hal fermerlərin maliyyə vəziyyətini pisləşdirir, maliyyə vəziyyətinin pisləşməsi isə işin səmərəliliyini aşağı salır. Bu yaxınlarda Azərbaycanın pambıq sahələrində baş vermiş kütləvi zəhərlənmələr kəndlilərin səmərəli işinə çox pis təsir göstərir".

Yazı müəllifinə görə, maneələrdən biri də aqrar sektorun kifayət qədər şəffaf olmamasıdır və bu, kənd təsərrüfatının fəaliyyəti üçün heç də əsassız sayılmaz.

Müəllif deyir ki, dövlət, beynəlxalq qurumlar ölkənin kənd təsərrüfatına milyardlarla vəsaitlər qoyur, amma məhsuldarlıq aşağıdır və burada aqrar sənaye sahəsinə yönəldilən maliyyə axınına nəzarət sərtləşdirilməlidir.

Yeni bazar axtarışı məsələsinə gəlincə, müəllif də hesab edir ki, bir bazara "bağlanmaq" heç də yaxşı hal deyil, amma, bununla belə, Rusiya bazarını itirmək də olmaz, çünki Azrbaycanın yaxınlığında ikinci elə böyük bazar da yoxdur.

Müəllif hesab edir ki, hətta yaxın illərdə məhsuldarlıq üç dəfə artsa belə, Rusiya bazarı Azərbaycan aqrar sektoru üçün prioritet olaraq qalacaq.

Qəddarlıq "qaynaqları"

"Qafqazinfo"da isə "Qatil də biz, qətlə yetirilən də..." sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif cəmiyyətdə qəddarlaşma prosesini müzakirəyə çıxarır və belə qəddar davranışların göstəricisi olan qətllər, onların səbəbləri barədə danışır.

Eyni zamanda, müəllif intiharları da qəddarlığın və qəddar davranışın bir növü kimi dəyərləndirir.

İnid dəbdə olan "media bu hallar barədə yazmasa idi, bunlar olmzdı" mövqeyinə qarşı müəllif "sovet dövründə də mətbuatın belə kriminal hadisələr barədə yazmadığı, bununla belə, xəbərlərin ölkənin hər tərəfinə yayıldığı" alternativini qoyur: "Yəni, deməyim odur ki, sovet dövründə KİV-lər yazmasa belə, dəhşətli qətllər barədə məlumat hər yerə yayılırdı. Bu baxımdan, "indi mətbuat yazır deyə məlumatlar yayılır" fikri tamamən yanlışdır".

Müəlllif vurğulayır ki, indi psixoloqlar, sosioloqların bir qısmi insanların davranışlarındakı qəddarlaşmanı informasiya-kommunikasiya vasitələrinin imkanlarının genişlənməsi ilə izah etmk istəyirlər: "Mahiyyəti budur ki, insanlar indi daha çox və daha rəngarəng informasiyalar alır, qəddarlığı təbliğ edən filmlərə, döyüşlərə baxırlar. Gördüklərini isə sonradan real həyatda tətbiq etməyə meyllənirlər".

Yazıda belə təsirlənməyə adətən psixologiyası zəif olanların məruz qaldığı deyilir və müəllif bütün qatil və qəddarlıq edənlərin bu kateqoriyaya aid olması iddiasını mümkünsüz sayır.

Müəllif deyir ki, daha bir qisim isə davranışların xarakterindəki dəyişikliyi sosial durum, cəmiyyətdəki təbəqələşmənin güclənməsi ilə əsaslandırmağa meyllidirlər.

Yazı müəllifinə görə, bu yanaşmanın tərəfdarları olanlar hesab edirlər ki, güzəranın ağırlığı insanların psixologiyasını açınmaya məruz qoyur, daim çatışmazlıqlar içində yaşayan insan aqressivləşir, günün birində isə həmin aqressiya nəticə olaraq qəddarlıqla cinayətin törədilməsinə gətirir.

Müəllif məqalədə bu məsələyə münasibətdə bir sıra dinşünasların baxışlarını da müstəvi üzərinə qoyur.

Həmin dinşünaslara görə, sovet dövründə insanların qəlbindən din sevgisi çıxarıldığı üçün indi nəticələrini düşünmədən Allahın yaratdığı bəndələri qətlə yetirənlərin sayı da çoxalıb.

Məqalə müəllifi isə deyir ki, istənilən halda Azərbaycanda bu problemin dərindən araşdırılmasına, davranışlarda qəddarlığa gətirən amillərin müəyyən olunmasına ehtiyac var.

Müəllifə görə, bu amillər dəqiqləşmədikcə, baş verən qəddarlıqların qarşısını almaq, heç olmasa azaldılmasına nail olmaq mümkün deyil.