Media-icmal 27.03.20

Koronavirus pandemiyası və fəsadları, buna qarşı təqdim edilən təkliflər, bu virusa qarşı mübarizə Fonduna toplanan vəsait, yoxslulluq səviyyəsini müəyyən edən yeni metodoloji üsulların müəyyən olunması, turizm sektorunun durumu, sahibkarlara dəstək, epidemiyanın geniş yayıla bilməsi ehtimalı və s. medianın aparıcı mövzusu olaraq qalır.

“Azərbaycan” qəzeti Vüsal Qasımlı: “Koronavirusla mübarizə büdcəsi” 1,1 milyard manatı ötür” sərlövhəli məqalədə koronavirus pandemiyasına qarşı mübarizədə koronavirusla mübarizəyə Dəstək Fonduna toplanan yardımları dəyərləndirir.

İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin icraçı direktoru Vüsal Qasımlı deyir ki, koronavirus pandemiyası ilə mübarizə üçün Fonda 1,1 milyard manatdan çox vəsait toplanıb.

Onun sözlərinə görə, koronavirusa qarşı mübarizə üçün hazırda 1,1 milyard manatdan çox olan "korona böhran büdcəsi”nin getdikcə böyüməsi gözlənilir.

V.Qasımlı deyir ki, Azərbaycan koronavirusla mübarizədə müstəqil hərəkət etdiyi halda, dünyanın 80-dən çox ölkəsi Beynəlxalq Valyuta Fonduna (BVF) maliyyə yardımı üçün müraciət edib.

Müəllifə görə,Azərbaycan dövləti qlobal şoklar və pandemiya ilə mübarizədə dayanıqlılıq göstərir: “Azərbaycanda səfərbər olunan “koronavirus büdcəsi” üç istiqamətdə xərcləri əhatə edir: zərərçəkən sektorlar, sahibkarlar və muzdlu işçilərə veriləcək dəstək; sosial proqramlar; pandemiya ilə mübarizəyə çəkilən xərclər”..

“Azadlıqinfo.az”da  dərc edilən “Virus çox problemi üzə çıxardır” sərlövhəli məqalədə iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayevin düşüncələrinə yer verib.

İqtisadçı deyir ki, hazırkı koronavirus pandemiyası fonunda iş yerlərini itirən əhaliyə hökumətin mümkün yardım formaları ilə bağlı suallar çoxalır və burada kimin işsiz və kimin yoxsul sayılması kimi iki məsələ açıq alır.

Ekspert hesab edir ki, ölkədə qeyri-leqal məşğulluq səviyyəsi çox yüksəkdir və nə qədər adamın real olaraq uçotsuz işlədiyi bəlli deyil, ona görə də kimin işsiz saıylmasına cavab çətindir.

R.Ağayev deyir ki, dünyanın normal ölkələrində iqtisadi fəal əhalinin ən azı 85-90%-i əmək müqaviləsilə çalışır, Azərbaycanda isə müqaviləli çalışanlar 35%-dir. R.Ağayev əlavə edir ki, davamlı xidmət müqavilələri və işəgötürən statusu ilə rəsmi qazancı və işi olanlar maksimum 15%-dir, 2,4 milyon nəfəri əhatə edir.

Müəllifin deməsinə görə, qalan 2.5 mln. nəfərə yaxın iqtisadi fəal əhali qeyri-rəsmi məşğul sayılır, amma bunların pensiya və tibbi sığortası, belə ekspermal stiuasiyalarda dövlətdən dəstək alaraq sosial risklərdən qorunmaq mexanizmləri yox. Bu təbəqənin ən böyük hissəsi, 70%-ə yaxını  (1.8 mln. nəfər ) aqrar sektordadır.

Ekspertə görə, birinci məsələ kimin işsiz sayılması indikatorları müəyyən edilməlidir. Çünki torpağı olub onu satan, mövsümi işlərdə çalışanlar məşğul əhali hesab edilir. 

İqtisadçının fikrincə, bu yöndə hökumətin görə biləcəyi ilk işlərdən biri hansı ölçüdə kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaq sahəsi olduğu halda əmək qabiliyyətli şəxsin işsiz sayıla bilməməsini müəyyən etməsi olmalıdır.

Ona görə, ikinci məsələ “kimdir yoxsul” sualına doğru cavab tapmaqdır. Onun fikrincə, monetar yoxsulluq ölkədə gerçək yoxsulluğu üzə çıxarmağa, real dəstəyə ehtiyacı olanları aşkarlamağa imkan vermir.

Ekspertə görə, virus kabusundan götürülən ən böyük dərslərdən biri də işsizlik və yoxsulluğun ölşülməsi üçün yeni metodoloji bazanın yaradılması olmalıdır.

“Oxu.az”da  dərc olunan “Ekspert: “İlk növbədə bu sahibkarlara dəstək göstərilməlidir” sərlövhəli məqalədə iqtisadçı-ekspert Mehdi Babayev dövlət başçısının sərəncamı ilə koronavirus pandemiyasının, həmçinin dünya enerji və səhm bazarlarında baş verən kəskin dalğalanmaların milli iqtisadiyyata mənfi təsirlərini dəyərləndirir.

Müəllif əlavə edir ki, pandemiyadan zərər çəkməsi ehtimal olunan iqtisadi fəaliyyət sahələrinin müəyyən edilməsi üçün İşçi Qrupu yaradılıb.

Ekspert hesab edir ki, zərər görən müəssisələrə dövlət dəstəyi zəruridir və iki məsələyə diqqət çəkir: “Birincisi, sahibkarlara dəymiş zərərin müəyyən edilməsində hər iki tərəfin, həm müvafiq dövlət qurumu əməkdaşlarının, həm də sahibkarların məsələyə şəffaf yanaşmalarıdır. İkincisi isə, dəymiş zərərin müəyyən edilməsi formasıdır”.

İqtisadçının fikrincə, dövlətin sahibkarlara dəstək göstərməsində müəssisələrin zərərinin necə müəyyən olunması önəmli məsələdir, müəssisə əmək müqavilələrinə kütləvi xitam veribsə,  əməkhaqqının az göstərilməsi və ya işçilərin ödənişsiz məzuniyyətə buraxılması halları baş veribsə, belə müəssisələrin zərərlə bağlı təminat istəməsi ədalətli deyil.

M.Babayev deyir ki, müəssisələr, adətən, mütləq sabit xərclərə görə zərər çəkir ki, aylıq əməkhaqqı və onunla bağlı digər sosial ödənişlər, icarə haqları, kreditlər və onların faizləri, lizinq ödənişləri, aktivlərin saxlanılması xərcləri bura  aiddir: “İlk növbədə, belə xərclərin, yəni zərərin əvəzinin ödənilməsinə dəstək verilməlidir”. 

Ekspertə görə, müəssisənin zərərinin hesablanması üçün sonuncu rübün və ya ayın hesabatları əsas götürülsə də, əvvəlki dövrün göstəriciləri də müqayisəli şəkildə yoxlanılmalı, dövlət dəstəyi daha çox şəffaf işləyən müəssisələrə şamil olunmalıdır”.

“Marja.az” Genişmiqyaslı epidemiya olsa, biz bunun altından çıxa bilməyəcəyik sərlövhəli məqalədə müəllif  koronavirus pandemiyasının ehtimal olunan pespektiv inkişaf istiqaməti barədə Nazirlər Kabnetinin mətbuat xidmətinin rəhbəri İbrahim Məmmədovla söhbətləşir.

“Bir gün Azərbaycanda ən çox sayda koronavirusa yoluxma olub və xüsusi rejimli xəstəxanalardakı xəstələrin sayı 104-ə çatıb”,- İ.Məmmədov bildirib. 

İ.Məmmədova görə, qorxulu məqam yoluxanların sürətinin sağalanların sürətini çox üstələməsidir: “Azərbaycanda indiyədək 122 nəfərdə koronavirus aşkar edilib, cəmi 15 nəfər sağalıb. İspaniyada bu dinamika var idi, həmin istiqamətə getməmək üçün xüsusi karantin rejiminə ciddi əməl edilməlidir”.

Onun fikrincə, karantin rejimi cərimə və məcburiyyətlər tətbiqinə imkan versə də hələlik bunu etmək istəmirlər, insanların fərdi məsuliyyətlərin başa düşəcəklərinə ümid edilir. Onun sözlərinə görə, əgər bu ölkə daxilində genişmiqyaslı epidemiyaya gətirib çıxarsa, biz bunun altından çıxa bilməyəcəyik.

3 gün göstərir ki, insanlar karantin rejiminə əməl etmək istəmirlər",- İ.Məmmədov deyib.

“Redaktor.az” “Koronavirusdan sonra nə baş verəcək?” sərlövhəli məqalədə müəllif koronavrus pandemiyasından əziyyət çəkən turizm sahəsinin yaxın perspektivdə ehtimal olunan inkişaf perspektivi barədə turizm sahəsi üzrə mütəxəssisi Kənan Hənifəyevlə müzakirə aparır.

Müəllif deyir ki, turizm koronavirus səbəbilə ən çox zərər çəkən sektorlar sırasındadır və bütün dünyada  yayılan epidemiya ölkələrarası hava və quru nəqliyyat əlaqəsini kəsərək turist səfərlərini sıfıra endirib.

K.Hənifəyevin deməsinə görə, aviaşirkətlər başda olmaqla, hotellər, turizm nəqliyyat şirkətləri, restoranlar, iaşə obyektləri böyük zərər görür.

Ekspert ilkin ehtimallara istinadən deyir ki, virusun bitməsi və vaksinin əldə edilməsi  6-7  ay çəkəcək, bu müddət nəzərə alınsa, o zaman iyuna  qədər mövcud vəziyyət müsbət yönə dəyişəcək: “İyunda sərhədlər və iqtisadi  proseslər bərpa olunsa, yenilənmə üçün daha 30-45 günə ehtiyac olacaq. Bundan sonra hər şey qaydasına düşsə, səyahətləri iyulun sonu, avqustun əvvəlinə planlamaq olar".

Ekspert hesab edir ki, turizm sənayəsinin bərpası yüksək templə geri dönüş edə biləcək, amma bərpa prosesinə qədər yüzlərlə şirkətin maliyyə sıxıntısı səbəbilə iflas edib-etməməsindən də çox şey asılıdır.

K.Hənifəyevə görə, insanların aktiv səyahət etmək istəkləri turizm sahəsinin dinamik bərpasına səbəb olacaq, habelə beynalaxalq tədbirlərin, yarışların yenidən təşkili də turizm sektoruna dayanıqlıq verəcək.