Media-icmal 27.04.2016

Beynəlxalq Bakı Forumu, Rusiyanın Azərbaycanın daxili işlərinə müdaxilə etməsi, istehlak bazarında bahalıq, Ermənistanın Qarabağ məsələsində müharibə varinatı seçməsi, ölkədən kapital axınını səbəbləri bugünki medianın aparıcı mövzusudur.

“Azərbaycan” qzəeti Bakıda başa çatmaqda olan BMT Sivivlizasiyalar Alyansı VII Qlobal Forumunun mümükn nəticələri haqda “İlham Əliyevdən dünyaya sülh və əməkdaşlıq çağırışı” sərlövhəli məqalə dərc edib. Bu haqda məqalədə deyilir: “Beynəlxalq tədbirin nəticələrinin sivivlizasiyalararası əməkdaşlığa böyük tövhə verəcəyi danılmazdır. Əslində isə Bakı Forumu dinlər və mədəniyyətlərarası münasibətləri yeni mərhələyə yüksəldəcək, daha fəal, səmərəli, qarşılıqlı etimada əsaslanan əməkdaşlığın bərqərarını zəruri edəcəkdir”.

“Bəs İlham Əliyev deyirdi ki,..”

“Azadlıq” qəzetində Rusiyanı Azərbaycanın daxili işlərinə qarışmaqda ittiham edən məqalə dərc edilib.

Məqalədə Rusiyanın Baytarlıq və Fitosanitar Nəzarət üzrə Federal Xidməti Azərbaycana Rusiyaya göndərilən bitkiçilik mallarının necə qablaşdırılması, necə rəsmiləşdirilməsi, malları göndərən şəxslərin ünvanlarının göstərilməsi şərtlərini diktə etdiyi nəzərə çatdırılır. Bununla bağlı məqalədə oxuyuruq: “Göründüyü kimi, Rusiya özünü bu ölkənin sahibi kimi aparır və öz qaydalarını diktə edir. Azərbaycan müstəqil dövlətdir, qaydaları özü müəyyən edir. Rusiya bu malları səhrəddə yoxlaya bilər. Ən əsası isə bütün bunlar Türkiyənin Rusiyaya məhsaullarının ixracını n qarşısını almaq məqsədilə edilir”.

Məqalədə bununla bağlı Azərbaycan rəhbərliyinin ünvanına tənqidlər də yer alır: “Bəs, İlham Əliyev deyirdi ki, heç kim bizim daxili işlərimizə qarışa bilməz? Necə olur ki, Rusiya bizim ən elementar daxili işlərimizə qarışır? Niyə hökumət Rusiyaya bu qədər hökmranlıq imkanı tanıyır? Axı, Rusiya, hansı haqla ixrac siyasəttinə qarışır? Ölkənin içinə girib Türkiyəyə qarşı iş aparır?”.

Müəllifə görə Rusiyanın belə hərəkəti səbəbsiz deyil. “Dövləti milli qüvvələr idarə etməyəndə, şəxsi maraqlar milli maraqların belinə minəndə nəticə belə olur. İndi Rusiya nəinki Qarabağ məsələsində, ixrac siyasətimizdə də bizə güzəşt etmir. Bir daha qeyd edirik ki, Rusiyanın hansısa dövlət qurumunun Azərbaycanın daxili işlərinə müdaxilə etməsi yolverilməzdir”.    

Məqalədə hökumətin davranışı Rusiya qarşısında acizliyi sayılır və bu acizliklə mili maraqları qorumağın mümkün olmadığı deyilir.

İdxaldan asılılıq bahalığın əsas səbəbi           

“Exo” qəzeti 2016-cı ilin ilk rübündə istehlak qiymətlərinin 7%-ə yaxın bahalaşmasını nəzərə çatdırır və bunun səbəblərini araşdırır. “İstehlak qiymətlərinin artmasında Azərbaycan MDB-də liderdir” sərlövhəli məqalədə bu məsələni ekspert Eyyub Hüseynov qəzetə belə şərh edir: “Sirr deyil ki, Azərbaycan bazarı idxal mallarından asılıdır. Uzun illərdir ki, yerli istehsalın azalması müşahidə edilir. Sonuncu devalvasiya əhalinin maliyyə durumunun “axırı”na çıxdı. Bundan əlavə, qiymətlərin daimi artımı zəif istehlak siyasətinin nəticəsidir.

Ekspert Nəriman Ağayevə görə isə qiymət artımına səbəb olan digər amillər də var və onlardan biri idxal edilən malalrın satış qiymətinə edilən əlavələrdir. “Ermənistan və Gürcüstanda idxal edilən meyvəyə 10% qiymət əlavə edilirsə, Azərbacaynda bu 50%-dir. Azərbaycanda icarə haqları da yüksəkdir”.

Ekspert Nazim Məmmədov da idxaldan asılılığı bahalığın əsas əsbəbi sayır. İdxalın bazarda ümumilikdə 30-40% yer tutduğunu, amma ayrı-ayrı mallar üzrə asılılığın bəzən 70-90%-ə yüksəldiyini deyir. Ekspert bu sahədə perspektivdə müsbət bir cəhət görmədiyini belə əsaslandırır. “Təəssüf ki, manatın dollara nisbətdə ucuzlaşması arxasınca istehlak qiymətlərinin artımını şərtləndirir və bunun əksi prosesi isə görünmür”.

Ədalətli həll gözləmək sadəlövhlüyü

Ermənistan rəhbərliyinin Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması üçün danışıqlardan imtina etməsi haqda bəynatı fonunda bu sahədə yeni situasiya yaranıb. “Novoe Vremya”  qəzeti “Sarkisyan müharibə cığırına çıxır” sərlövhəli məqalədə bu məsələni araşdırır. 

Müəllif indiki Ermənistan rəhbərliyinin məhz Qarabağ avantürası üstündə hakimiyyətə gəldiyini xatırladır, ona görə də danışıqlar vasitəsilə məsələnin ədalətli həllində maraqlı olmadığını bildirir. “Sarkisyanla danışıqlar aparmaq, görünür, daha mürəkkəbdir. Təkcə bu fakta görə ki, bu adam məhz müharibə üstündə özünə karyera qurub. İndi bu adamdan və onun özü kimi “erməni xalqının böyük qələbəsinin yaradıcıları”ndan ibarət şəxslərdən danışıqlarda hansısa güzəştlərə gedəcəklərini gözləmək sadəcə gülməli görünür. Bütün erməni siyasi elitası bir rəydədir: Qarabağ hər-hansı şəkildə Azərbaycanın tərkibində qala bilməz. Ən dəhşətlisi isə budur ki, bu ideya bütün erməni cəmiyyətini əhatə edib”.

Məqalədə Azərbaycan Dağlıq Qarabağın müstəqilliyinə razı olduğu halda erməni tərəfin ancaq 5 rayonu qaytarmağa razı olması faktiki danışıqların pozulması sayılır və həm də bütünlükdə Ermənistanın siyasəti belə dəyərləndirilir. “Bu gün erməni cəmiyyəti böhran yaşamır, məhvolma yaşayır. Ermənistan qurulmasının təməlinə qoyulmuş bütün əsas prinsiplər deqradasiyaya uğrayıb. Bu ölkədə iqtisadi durum fəlakətə yaxındır. Sovet dönəmində bu ölkə dotasiya ilə dolanırdı. Uzun müddət bütün çatışmazlıqlar müharibənin ayağına yazılırdı. Bütün resursların müharibəyə yönləndirilməsi Ermənistandakı bugünki acınacaqlı durumu yaradıb. Beləliklə, Qarabağ münaqişəsi Ermənistanı bumeranq effektilə vurub. İndiyə kimi erməni tərəf danışıq imitasiyası edirdi, indi isə danışıqlardan imtina edir”.

Eyni zamanda məqalədə Azərbaycan tərəfin Ermənistana problemin nizamlanmasında danışıqları əsassız uzatmasının ağır nəticələrə səbəb olacağı haqda xəbərdarlıqlar da yer alır. 

Kapital axınına səbəb: anlaşma olmaması

Rəsmi Bakının bütün səylərinə baxmayaraq, xaricə kaptial axınının qarşısını almaq mümkün deyil. “Bizim Yol” qəzeti bu məsələ ilə bağlı ekspertlərin rəylərini nəzərə çatdırır. Belə ki, bu ilin 3 ayı ərzində Türkiyəyə 5 milyon lirədən çox vəsait yatırılıb və bu proses davam edir. Bu sahədə Azərbaycandan olan iş adamları 4-cü yerdə qərar tuturlar.

Ekspert Rəşad Həsənov bunu belə izah edir: “Azərbaycana qoyulan investisiyalarla bağlı keçmişdə acı təcrübə olduğuna görə investorlar Azərbaycana yardım etməkdən çəkinirlər. Kənar müdaxilələr, məmur özbaşınalığı artıq prezident səviyyəsində tənqid olundu. Ona görə də investorlar Azərbaycana pul yatırmaqda maraqlı deyillər.”

Onun sözlərinə görə, Tükiyədə biznesə yaradılmış əlverişli şərait, daşınmaz əmlak bazarında ucuzluq və alıcılıq qabiliyyətinin yüksəkliyi bu bazarı daha cəlbedici edir.

R.Həsənov deyir ki, yerli investorların xaricə investisiya qoymasının aşağıdakı səbəbi də var: “Ölkədən kapital axınının əsas səbəbi hökumətlə biznesmenlərin anlaşa bilməməsidir. Azərbaycan hökuməti onları inandırmalı, dünənin məmurları olmadıqlarını sübut etməlidirlər”.

R.Həsənova  görə, ölkədən kapital axını tədiyyə balansına mənfi təsir edir və manata qarşı təzyiq formalaşdırır. “Onsuz da ölkədə kapital çatışmazlığı var, yeni kapital bazarı da yaratmaq mümkün deyil, odur ki indiki halda kapital axını proseslərə mənfi təsir edir”.