Vəkillər Azərbaycanda AİHM-in qərarlarına əməl edilməməsi hallarının çoxluğundan narahat olduqlarını bildiriblər

Bakı/12.11.21/Turan: Seçkilərin Monitorinqi və Demokratiyanın Tədrisi Mərkəzi (SMDTM) Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsində baxılan (baxılmış) Azərbaycan vətəndaşlarının işlərinin müdafiəsi ilə məşğul olan vəkillərin onlayn konfransını keçirib.

Azərbaycanda uzun illərdir ki, yerli məhkəmələrin sərbəst toplaşmaq, söz azadlığı və digər insan hüquqlarının pozulmasını ehtiva edən qətnamələrinin pozulması ilə bağlı AİHM-in qərarlarının icrasında problemlər yaranıb. Vəziyyət kritikləşib, AİHM-in yerinə yetirilməmiş qətnamələrinin sayı artır”, - deyə SMDTM sədri Anar Məmmədli bildirib.

Azərbaycanla AİHM-in yazışmalarında 15 ildir müzakirə olunan “Neymət Əliyev Qrupunun işi” ilə vəkil Emin Aslan məşğul olur. AİHM-in bu işlə bağlı qərarı Azərbaycanda icra olunmur, lakin bu, Avropa Şurası Parlament Assambleyasının Azərbaycanla əməkdaşlığına mane olmur, deyə Anar Məmmədli təəccüblənir.

Vəkil Emin Aslan bildirib ki, Aİ-nin 2020-ci il üzrə hesabatında 102 qərar öz əksini tapıb ki, onların arasında 25 qərarla Azərbaycan liderlik edir. Aİ-nin Məhkəməsi yerli məhkəmələrin seçkilərlə bağlı iddialara baxılması zamanı pozuntuları ehtiva edən qərarlar qəbul etməsində çatışmazlıqlar aşkar edir. Məhkəmə səhvləri təkrarlanır ki, bu da prosesdə sistemli pozuntuların olmasını göstərir. Məhkəmə qərarları təfərrüatlı araşdırılmadan qəbul edilir.

Seçki komissiyalarında obyektivliyin olmaması onlarda hakim partiyanın nümayəndələrinin üstünlük təşkil etməsindən yaranır. Seçki prosesi iştirakçılarının şikayətləri məhkəmələrdə araşdırılmadan kütləvi şəkildə rədd edilir. Namizəd olmaq istəyənlərin seçkidən imtina etməsinin səbəbləri ilə bağlı müstəqil ekspertiza aparılmır. AİHM bildirir ki. Qəhrəmanlı, Şükürova və başqalarının Azərbaycana qarşı işlərində şikayətə baxılarkən yerli məhkəmələrdə obyektiv icraat olmayıb. Atakişiyevin iddiası ilə keçirilən məhkəmədə prosesin obyektivliyi pozulub və  yalnız təqsirləndirilən tərəfin ifadəsinə baxılıb, deyə AİHM-in qətnaməsində bildirilir.

"Yerli məhkəmələr ittihamçıların şikayətlərini öyrənməkdən imtina edir, qanunun müddəalarını seçmə şəkildə tətbiq edir, proses iştirakçılarının iddialarını rədd edir", - deyə vəkil Aslan bildirib. O hesab edir ki, Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində real seçkilərin keçirilməsini təmin etmək üçün seçki qaydalarının pozulmasına görə məsuliyyəti gücləndirmək, şəffaflığı və müstəqil müşahidəçilərin iştirakını artırmaq, yerli məhkəmələrin müstəqilliyini və yerli məhkəmələrin işinə baxan Konstitusiya Məhkəməsinin müstəqilliyini təmin etmək lazımdır.

Vəkil Emin Abbasov 2007-ci ildən “Ramazanov qrupu Azərbaycana qarşı” işini müdafiə edir. “Ramazanov qrupu işi” toplantı keçirmək hüququnun pozulması ilə bağlıdır. AİHM Azərbaycanın sərbəst toplaşmaq azadlığına maneələri aradan qaldıracağını gözləyir.

Abbasov bildirib ki, ictimai təşkilatların qeydiyyat hüququnun pozulması ilə bağlı konkret şikayətlərlə bu qrupun üzvlərinin sayı artır. “Ramazanov qrupu”na daxil olan iddiaçıların sayının artması 2007-ci ildən (“Cəfərov Azərbaycana qarşı” işi” və s.) davam edir, problemlər həll olunmur, AİHM ilə Azərbaycan arasında mübahisələr davam edir.

Abbasov bildirib ki, ictimai təşkilatların qeydiyyat hüququnun pozulmasını qruplara bölmək olar: dövlət idarələrində qeydiyyat prosesinin ləngiməsi - Ədliyyə Nazirliyi bunu işin çoxluğu ilə izah edir. AİHM bu izahatı əsassız hesab edir. İkincisi: Ədliyyə Nazirliyi ilə ona müraciət edən vətəndaşlar arasında yazışmalar illərlə davam edir və qeydiyyatla bağlı yekun qərar çıxarılmır. AİHM bunu faktiki qeydiyyatdan imtina kimi qiymətləndirir. Üçüncüsü: Ədliyyə Nazirliyinin qeydiyyatdan keçmiş QHT-lərə qarşı repressiv qərarları, o cümlədən Ədliyyə Nazirliyinin qərarı ilə onların ləğvi AİHM-in Azərbaycana qarşı çıxardığı qətnamələrə də səbəb olur. Abbasov hesab edir ki, bununla yanaşı, AİHM yerli məhkəmələrin qərarlarında qeyri-hökumət təşkilatlarının qanunsuz fəaliyyətdə və vergidən yayınmada ittiham olunması şəklində cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmasını da aşkar edir.

Hakimiyyət qeydiyyatdan keçməyən QHT-lərin fəaliyyətinə heç bir maneənin olmadığını iddia edir, lakin Anar Məmmədli və Ramazanovun qrupunda bunun əksini görürük, deyə vəkil izah edib. O, müəyyən edilmiş işgəncə halları ilə bağlı məhkəmə prosesləri zamanı qanunun aliliyinin total şəkildə pozulmasına diqqət çəkib.

Azərbaycan məhkəmələrinin QHT-lərin şikayətlərinə baxması təcrübəsi Hüquq vasitəsilə Demokratiya naminə Avropa Komissiyasının Azərbaycan qanunvericiliyindəki qüsurları qeyd edən qətnaməsində öz əksini tapıb.

Azərbaycanın AİHM tərəfindən təyin edilən pul kompensasiyalarını ödəməməsi və ölkədə qanunsuz olaraq məhkum olunmuş şəxslərin reabilitasiyası “Anar Məmmədli və başqaları Azərbaycana qarşı” işi ilə məşğul olan vəkil Səməd Rəhimlinin məruzəsində xüsusi qeyd edilib (2013-2017-ci illəri əhatə edir). Bu hallarda həbs və axtarışlar zamanı, ictimai fəallara və jurnalistlərə qarşı repressiya işlərində pozuntularla bağlı İnsan Hüquqları Konvensiyasının bəndlərinin pozulması müəyyən edilib. Yerli məhkəmələrin qərarları AİHM tərəfindən siyasi motivli kimi tanınıb. İndi bu işlərə Avropa Şurası Nazirlər Komitəsi baxır.

Natiq Cəfərli və İlqar Məmmədovun işi üzrə AİHM-in qərarlarının icrası başa çatıb, digər oxşar işlərdə Ali Məhkəmə AİHM-in qərarının icrası ilə bağlı qərar qəbul etmir, bunu karantin problemləri ilə izah edir. Vəkil bu əsaslandırmanı əsassız sayır və Cəfərli və Məmmədovun işində olduğu kimi, digər proseslərin də pul kompensasiyası ilə operativ şəkildə həll oluna biləcəyini deyir.

Avropa Şurası Nazirlər Komitəsinin qərarında AİHM-in qərarının icra olunmamasına səbəb kimi məhkəmələrin, prokurorluğun hakimiyyət orqanlarından asılılığını qeyd edir. Azərbaycan bu halları aradan qaldırmaqla məhkəmə proseslərində obyektivliyə nail ola bilər. Buna baxmayaraq, Avropa Şurasının Nazirlər Komitəsi növbəti hesabatında institusional islahatların aparılmamasını və Azərbaycan məhkəmələrinin asılılığını müzakirə etmək niyyətindədir.

Vəkil Rəhimliyə görə, büdcənin və məhkəmə sisteminin fəaliyyətinin muxtariyyəti Azərbaycan hakimlərinin hakimiyyətin maraqlarına uyğun qərarlar qəbul edərkən qorxularını aradan qaldırmağa kömək edər.

“Biz Hakimlər və Şuraların yaradılması ilə məhkəmə və prokurorluq sahəsində islahatların aparılması üçün bu strukturun Azərbaycana müraciəti ilə bağlı Avropa Şurasının Nazirlər Komitəsinə təşəbbüs təqdim etməyin zərurəti barədə düşünməliyik. Bu strukturların müstəqilliyinə nail olmaq üçün prokurorluq orqanlarının fəaliyyətini gücləndirmək məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasında müstəqil məhkəmə ekspertizası institutu yoxdur. İndi prokurorlar məhkəmələrdə məhkəmə prosesinin müstəqil tərəfi kimi yox, hakimiyyətin mənafeyinin müdafiəçisi kimi çıxış edirlər". deyə vəkil bildirib.

Vəkil Xalid Ağəliyev AİHM-də Azərbaycanı ittiham edən Qafqaz Məmmədovun maraqlarını müdafiə edir. AİHM-in Azərbaycana 300-dən çox qətnaməsi göndərilib ki, onlardan da Avropa Məhkəməsinin yalnız 44 tələbi yerinə yetirilib, deyə Ağəliyev bildirib.

“Qafqaz Məmmədov Qrupu Azərbaycana qarşı” işi 2012-ci ildən bəri qanunsuz həbslər və sərbəst toplaşmaq azadlığının məhdudlaşdırılması ilə bağlı Azərbaycan vətəndaşlarının şikayətlərini əks etdirən 41 iddianı birləşdirir. Hakimiyyət orqanları icazəsiz keçirilən toplantıları dağıtmaq hüququnun olduğunu deyir, amma Azərbaycan qanunvericiliyi onların toplantı keçirmək niyyəti barədə hakimiyyət orqanlarına bildiriş vermək prosedurunu nəzərdə tutur.

AİHM-də baxılan 34 iş üzrə AİHM-in qərarlarının icrası təmin edilib, qalan işlərdə iddiaçıların Azərbaycandan kənarda olması səbəbindən kompensasiya ödənilməyib”, - deyə icra hakimiyyətindən bildiriblər. Bu qrupda AİHM-in icra olunmamış qətnamələrinin sayı ildən-ilə artır. Nazirlər Komitəsi bu vəziyyəti bəyan edərək, Azərbaycandan lazımi məlumatın olmadığını vurğulayır və bu, NK-da qərarların qəbuluna mane olur.

Azərbaycan hökuməti Venesiya Komissiyasının tövsiyəsini qəbul etməklə qanunvericiliyə dəyişikliklər edilməsi barədə məlumat verir, deyə Ağəliyev bildirib.

O, həmçinin yerli qanunvericiliyin Avropa qanunlarına uyğun olmadığını və bunun sərbəst toplaşmaq hüququnun müxtəlif şərhlərində əksini tapdığını vurğulayıb. İctimai yığıncaqların yeri və vaxtının müəyyən edilməsində yerli hakimiyyət orqanlarının səlahiyyətlərinin başa düşülməsi fərqlidir. Bu baxımdan Azərbaycan reallığının islahatlara ehtiyacı var. 

Ağəliyev Azərbaycanla AİHM arasında “Məmmədov və digərlərinin işi” üzrə münaqişənin səbəblərini nəzərdən keçirərək. yerli məhkəmələrin azadlığı probleminə də diqqət çəkdi. “Yehova Şahidləri”nin Azərbaycana qarşı işlərində və AİHM-də baxılan digər işlərdə ifadə olunan qanunlarda qüsurlar var. Ağəliyev Avropa Məhkəməsi ilə yazışmalarında hüquqşünaslar cəmiyyətini minimalist olmağa dəvət edir, qanunvericilikdə islahatların aparılmasında israrlıdır və bundan sonra bir çox başqa problemlər həll olunacaq. A.Ağəliyev hesab edir ki, Azərbaycana qarşı tələblərin qoyulmasında maksimalist yanaşma sərfəli deyil.

Anar Məmmədli yekunda AİHM-in Azərbaycanla bağlı çoxlu sayda qərarları arasında ziddiyyət və onların yerindəcə icra olunmaması ilə bağlı növbəti onlayn konfransların keçiriləcəyini elan edib.—0—