Ekspert: �Sanksiyalar İranı zəiflədəcək və regionun geosiyasi konstruksiyasını dəyişəcək�

Bakı/07.11.18/Turan: "Şərq-Qərb" Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Ərəstun Oruclu Turan agentliyinin "Çətin sual" proqramına müsahibəsində ABŞ-ın İrana qarşı sanksiyalarının nəticələrini və onların Azərbaycana təsirini şərh edib.

Yaxın Şərq regionuna baxdıqda (bizim yaşadığımız Cənubi Qafqaz regionu da əslində Yaxın Şərqin tərkib hissəsi kimi götürülə bilər) situasiya onsuz da mürəkkəbdir. Regionda əsasən üç dövlət Türkiyə, İran və Səudiyyə Ərəbistanı arasında liderlik uğrunda mübarizə gedir. ABŞ öz tərəfdaşını, ərəb dünyasının lideri sayılan kimi Səudiyyə Ərəbistanını dəstəkləməyə çalışır

Sanksiyaların tətbiqi, ümumiyyətlə, İranın təcridi, zəiflədilməsi deməkdir. Bunun nəticəsində İranın bölgədə mövqeyi zəifələyəcək ki, bu da güc mərkəzlərinin yenidən qruplaşmasına, ölkələr arasında münasibətlərin gərginləşməsi, bəzi hallarda yenidən qurulmasına gətirib çıxaracaq.

Azərbaycan hansı situasiyalara hazır olmalıdır? Ə.Oruclu bu sualın cavabında deyib ki, İranın daxilində onsuz da islahatların aparılmasını istəyən yetərincə böyük bir kəsim var. Bu, əsasən gənclərdir. Təbii ki bu kəsim fəallaşacaq. İran daxilində yeni situasiya yaranacaq. Sosial və iqtisadi səbəblərdən siyasi rejimin və ya siyasi şəraitin dəyişməsi, ən azı yumşalması diqtə olunur və bu, qaçılmazdır. Ya İran rejimi buna gedəcək, ya da qarşıdurma yaranacaq. Bu qarşıdurmalar təkcə siyasi müstəvidə olmaya bilər. Eyni zamanda milli-etnik müstəvidə də ola bilər.

İran çoxmillətli dövlətdir və bilirik ki, müsəlman faktoru qabardılaraq etnik azlıqların, xüsusilə də azərbaycanlıların hüquqları qorunmur. Belə şəraitdə təbii ki, separatçılığın baş verməsi də qaçılmazdır.

"Əgər orada kritik vəziyyət yaranarsa, bizim İrandakı azərbaycanlıları qoruyacaq faktiki olaraq bir tərəfdaşımız yoxdur. Bunu yalnız Azərbaycan Respublikası həyata keçirə bilər", - o vurğulayıb.

Bəs sanksiyalar şəraitində Azərbaycan-İran münasibətləri necə olacaq? Bu sualın cavabında Ə.Oruclu qeyd edib ki, İram öncəki sanksiyalarda da Azərbaycan banklarından çirkli pulların yuyulması üçün, ,ölkə iqtisadiyyatından isə öz mallarının dünya bazarlarına çıxarılması üçün istifadə edib.

"Düşünürəm ki, ABŞ-ın milli təhlükəsizlik məsələləri üzrə müşaviri Con Bolton Bakıya gələndə məhz bu məsələləri müzakirə etmişdi. Şübhəsiz ki, burada məsələnin iki tərəfi var. Bir tərəfdən, nəzərə almalıyıq ki, İran qonşu dövlətdir və İranın daxilində baş verə biləcək istənilən sosial, iqtisadi və ya ictimai-siyasi təlatümlər bizə birmənalı olaraq neqativ təsir göstərəcək. Digər tərəfdən isə Azərbaycan bu sanksiyalara qoşulmamaqla ABŞ-ın qəzəbinə gələ bilər.

Bizim, sadəcə, neftimizə sanksiya tətbiq oluna bilər. Bu günlərdə dövlət katibi Mayk Pompeo elan elədi ki, İranla əməkdaşlıq edən bütün şirkətlərə sanksiya tətbiq olunacaq. O, Qərb şirkətlərini nəzərdə tuturdu. Belə olduğu halda da təbii ki, Azərbaycana qarşı da eyni addımlar atıla bilər. Bu baxımdan balanslı mövqe tutmaq lazımdır.

Ölkənin bank sferasında, maliyyə sistemində nəzarət gücləndirilməlidir ki, yuxarıda qeyd etdiyim neqativ hallara rast gəlməyək, üzləşməyək. Bu halda Azərbaycanın özünə sanksiya tətbiq oluna bilər", - Ə.Oruclu vurğulayıb.

O, sanksiyaların tətbiqinin İran əhalisinin miqrasiyasına səbəb olacağı barədə fikirlərlə razıdır. İran azərbaycanlıları üçün Azərbaycan Respublikasına miqrasiya qərarı təbiidir.

"Bax, buna biz hazırıqmı, Azərbaycan dövləti bunun qarşısını ala biləcəkmi? Mən düşünürəm ki, belə xüsusi cəhd eləməyə ehtiyac yoxdur. Çünki Cənubi Azərbaycanda yaşayanlar bizim həmvətənlərimizdir. Əgər onlar böhranla üzləşirsə onlar xilas yolunu Azərbaycan Respublikasında görürsə biz onlara qapıları açmalıyıq. Azərbaycan dövlət olaraq bu cür davranmaldır", - Ə.Oruclu bildirib.-03C06--