İsa Qəmbər: “Azərbaycan ilk cümhuriyyətin tapdalanmış dəyərləri ilə AXC-nin varisidir”

Bakı/28.05.21/Turan: Respublika Günü  azərbaycanlıların milli bayramıdır, ölkədə mübahisə edirlər: çağdaş Azərbaycan Respublikası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin (AXC) varisidirmi?

Bu mövzu "Çətin sual" verilişində Müsavat Partiyasının keçmiş sədri, Milli Strateji Düşüncə Mərkəzinin rəhbəri İsa Qəmbərin müsahibəsində əsas mövzu olub.

Qəmbər hesab edir ki, birmənalı olaraq Azərbaycan AXC-nin varisidir. Müasir totalitar Azərbaycanda AXC-nin demokratik dəəyrlərinin tapdalanması isə başqa məsələdir. 1993-cü ildən qanunsuz hakimiyyət dəyişikliyi nəticəsində ilk respublikanın dəyərləri unudulub və tapdalanıb.

"Ancaq bu, baş verənlərin geri dönməzliyi demək deyil. Xalq respublikanın qurucu ata-babalarının nailiyyətlərini qaytara bilər. 1918-1920-ci illərdə ölkə parlamentli, Avropaya istiqamətlənmiş, azad məhkəməli və seçkili idi. İndi isə prezident ölkəsində avrointeqrasiyanın məqsədi göstərilib, amma əslində, dövlət Rusiyanın əlavəsi kimi idarə olunur. Seçkilər saxtalaşdırılır", - Qəmbər bildirib.

Rəsmi hüquqi simvollar - bayraq, gerb və himn qüvvədə qalıb. Əslində isə hakimiyyət vətəndaşların azadlıqlarına xələl gətirən avtoritar ölkəyə çevrilib. Azərbaycan dünya demokratik standartlarından geri qalır.

AXC dövründə Azərbaycan ərazisi 113 min kvadrat kilometr olub. Hazırda Azərbaycan praktiki yox, hüquqi baxımdan 86,6 min kvadrat kilometrə malikdir.

AXC-nin hüquqi-siyasi varisi olaraq həmin itirilmiş torpaqlara Azərbaycanın iddia edə bilməsi barədə danışan Qəmbər deyir: “Müasir dünya ölkələrinin sərhədləri 1975-ci il Helsinki aktı ilə müəyyən edilib və  həmin akta görə müasir sərhədlər toxunulmazdır və zorakılıqla dəyişdirilə bilməz.

İsa Qəmbər hesab edir ki, İkinci Dünya Müharibəsinin sonunda müəyyən edilmiş sərhədlərin pozulmazlığı prinsipi nəticəsində Azərbaycan AXC-nin bütün ərazi irsinə iddia edə bilməz. Azərbaycan SSRİ-nin tərkibində keçmiş AzSSR   ərazisində hüquqlara malikdir. Lakin bu o demək deyil ki, nə vaxtsa rahat geosiyasi şəraitdə xalqımız keçmiş sərhədlərə qayıtmayacaq. Ötən əsrlərdə Azərbaycan etnosu bütün Cənubi Qafqazda və Şimali Qafqazın bir hissəsində dominant etnos olub. Hələlik məqsədimiz erməni təcavüzkarı Qarabağdan qovmaq və Gürcüstanla, Ermənistanla və Rusiya ilə demarkasiya prosesini başa çatdırmaqdır, - deyə o qeyd edib.

Noyabrın 10-da üç ölkə başçısının imzaladığı sazişə toxunan İsa Qəmbər qeyd edib ki, Əliyevin çıxışlarında Zəngəzuru adının çəkməsi dövlətin AXC sərhədlərinə qədər genişləndirmək məqsədi daşımır. Söhbət həmin sazişin həyata keçirilməsindən gedir və məlum olduğu kimi, Zəngəzur vasitəsilə kommunikasiyalar Rusiya sərhədçiləri tərəfindən qorunacaq.

İsa Qəmbər tarixə qayıdaraq Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin və onun silahdaşları tərəfindən ilk respublikanın yaradılmasının əhəmiyyətini qeyd edib. Əgər 1918-ci ildə ən çətin şəraitdə AXC yaradılmasaydı, SSRİ azərbaycanlıları öz tərkibinə müttəfiq respublika kimi yox, müasir Tatarıstan və Başqırdıstan statusunda daxil edərdi, - Müsavat Partiyasının keçmiş sədri bildirib.

O hesab edir ki, azad məhkəmələrlə və AXC-nin digər dəyərlərilə Azərbaycanda parlament üsul-idarəsi formasına qayıtmaq lazımdır. O zaman müasir Azərbaycan Respublikası AXC-nin tamamən siyasi varisi olacaq, - İsa Qəmbər əlavə edib.—0---