Avropa parlamenti Türkiyəni 1915-ci il erməni soyqırımını tanımağa çağırıb

Aprelin 15-də Avropa parlamentinin qəbul etdiyi qətmanədə Birinci Dünya  Müharibəsi zamanı Osmanlı Türkiyəsində 1,5 milyon erməninin kütləvi şəkildə qətlə yetirilməsi soyqırım adlandırılıb. Bundan bir neçə gün öncə isə Roma Papası Fransisk bu termini işlədib, Reuters bildirib.

Sənədin dili Avropa parlamentinin 1987-ci ildə qəbul etdiyi qətmanəni xatırlatsa da parlamentarların bu addımı Avropa İttifaqına namizəd olan Türkiyə ilə münasibətlərdə gərginliyi artıra bilər. Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan səsvermədən öncə bəyan edib ki, nəticələrə əhəmiyyət verilməyəcək.

Səsvermədən sonra Türkiyənin Xarici İşlər Nazirliyi Avropa parlamentini tarixi yenidən yazmaq cəhdində ittiham edib.

Müsəlman Türkiyəsi  1915-ci il aprelin 15-də osmanlı qüvvələrli ilə döyüşlərdə erməni-xristianların öldürülməsi ilə razılaşır. Lakin bu hadisələrin soyqırım olduğunu iinkar edir.

Ermənilər, bəzi qərb tarixçiləri və xarici parlamentlər kütləvi qətllərə soyqırım kimi yanaşırlar.

Avropa parlamentində səsvermə əl qaldırmaqla keçirilib və avropalı qanunvericilər böyük səs çoxluğu ilə bu təşəbbüsü dəstəkləyərək bildiriblər ki, “1915-1917-ci illərdə Osmanlı imperiyası ərazisində ermənilərə qarşı törədilmiş faciəvi hadisələr soyqırımdır”.

Ermənistanın xarici işlər naziri Edvard Nalbandyan qətnaməni insan hüquqlarının müdafiəsinə yönələn addım kimi yüksək qiymətləndirib.

“Qətnamə erməni soyqırıminın yüzillik tarixindən istifadə edərək öz keçmişi ilə barışmaq, erməni soyqırımını tanımaq və bununla da türk və erməni xalqları arasında əsl barışığa yol açmaqdan ötrü Türkiyəyə mühüm mesajdır”, - o vurğulayıb.

Papa Fransisk ötən bazar günü diplomatik qalmaqal yaradaraq 1915-ci il hadisələrini “20-ci əsrin ilk soyqırımı” adlandırıb. Bu bəyanatdan sonra Türkiyə Vatikandakı səfirini geri çağırıb və Müqəddəs Taxt-Tacı öz günahını etiraf etməyə səsləyib. Lakin Avropa parlamenti Papanın müdafiəsinə qalxıb.

  Türkiyə Avropa İttifaqına namizəd ölkədir. Lakin onun quruma daxil  olmasına dair danışıqlar uzun illərdir uzanır.

Bundan öncə Ərdoğan mətbuat konfransında bildirib ki, Avropa parlamentinin erməni soyqırımına dair istənilən qərarı tanınmayacaq, necə deyərlər “bir qulaqdan girib, o birindən çıxacaq”.

“Türkiyənin soyqırımda ittiham olunmasından söhbət belə gedə bilməz”, - o, Qazaxıstana yola düşməzdən öncə  Ankara hava limanında bildirib.

Ötən il Türkiyənin baş naziri olan Ərdoğan hökumət başçısı kimi Birinci Dünya Müharibəsi zamanı həlak olan ermənilərin nəvələrinə başsağlığı vermişdi.

Avropa parlamenti bu bəyanatı düzgün istiqamətdə atılan addım kimi qiymətləndirib və Trükiyəni növbəti addımları atmağa çağırıb.

Səsvermədən sonra Türkiyə XİN bəyan edib ki, qətnaməni dəstəkləyən qanunvericilər “Avropa dəyərlərinə heç bir bağlılığı olmayan, nifrət, qisas, münaqişə ruhunda yaşayanlardır”.

Osmanlı Türkiyəsində erməni soyqırımı faktı bir çox dövlətlər, Avropa parlamenti və Ümumdünya Kilsələr Şurası tərəfindn tanınıb. 1995-ci ildə RF Dövlət Duması “1915-1922-ci illərdə erməni xalqına qarşı soyqırımın pislənməsi haqqında” qərar qəbul edib, RİA Novosti bildirib.

1993-cü ildə Türkiyə Ermənistanla diplomatik əlaqələri kəsib və Azərbaycan ərazilərinin xeyli hissəsinin işğaldan azad olunmaını tələb edir.

Ermənistanın versiyasına görə, 1915-ci ildən 1923-cü ilədək türk qoşunları qəsdən yüz minlərlə insanı həyat üçün yararsız şəraitdə yerləşdirib ki, bu da erməni soyqırımına səbəb olub. Türkiyə isə bildirib ki, erməniləri imperiyadan uzaq yerlərdə yerləşdirməyə məcbur idi. Çünki Birinci Dünya Müharibəsi ilə əlaqədar hərbi əməliyyatlar genişlənmişdi. Erməni rəiyyətin çoxu əlinə silah götürərək Osmanlı imperiyasına qarşı çıxıb, türklər və kürdlər də daxil olmaqla, müsəlman əhaliyə qarşı kütləvi qırğınlar törədib.—0—