Türkiyədə tək adamın sistemi, Azərbaycanda isə multfilm..

"İstanbul bələdiyyə başqanı seçkisinin nəticələri müxalifət tərəfindən saxtalaşdırılıb. Türkiyə Seçki Komissiyası (SK) iyunun 23-də "düzgün və şəffaf seçkilər" keçirməlidir, əvvəlkilərdən imtina isə demokratiyadan imtina demək deyil. Əksinə, ölkə daxilindəki və xaricindəki düşmənlərin acığına Türkiyədə hər şey, demokratiya da daxil olmaqla, inkişaf edir və möhkəmlənir", - Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyip Ərdoğan bu gün parlament nitqində bildirib.

Azərbaycan KİV-i, siyasətçilər və analitiklər Ərdoğanın İstanbuldakı siyasi rəqibinin qələbəsini tanımaqdan imtina etməsini qızğın müzakirə edirlər. Azərbaycanlıların bir hissəsi qardaş ölkənin prezidentini totalitarizmdə ittiham edir, üstəlik Türkiyə hadisələrini müzakirə edənlərin çoxu öz ölkəsində demokratiyanın olmadığını ya tamamən unudur, ya da unutqanlıq görüntüsü edir. Azərbaycanın daxili siyasi problemlərindən xəbərdar olmasaq, elə düşünmək olar ki, Türkiyəni tənqid edənlər ideal demokratik ənənələri olan İsveçrədə yaşayırlar.

Politoloq Elxan Şahinoğlu Ərdoğanın "seçkilər geridə qaldı" sözlərini xatırladıb. Növbəti dörd il yarım müddətində ölkədə seçki olmayacaq və problemlərin həlli ilə məşğul olmaq lazımdır. Hakim Ədalət və İnkişaf Partiyasının (AKP) əsas etirazı ondan ibarətdir ki, əgər təkrar hesablama nəticəsində Cümhuriyyət Xalq Partiyasının namizədi Əkrəm İmamoğluna verilmiş səslərin sayı ancaq yaşayış məntəqələrinin bir hissəsində 26-dan 12 minə endirilibsə, bütün yaşayış məntəqələrində təkrar hesablanma ona gətirib çıxaracaq ki, seçkilərin nəticəsi hakim partiyanın namizədi Binəli Yıldırımın xeyrinə dəyişəcək.

Məntiqli görünür. Ancaq məsələ belədir: niyə seçkilərin gedişini izləyən AKP nümayəndələri buna göz yumublar və yekun protokolları imzalayıblar? SK-nın yeni qərarı Türkiyədə gələcək seçkilərin istənilən nəticəsini şübhə altına almağa şərait yaradır. Şəffaf seçkiləri keçirmək çətin olacaq. İstanbulda yeni seçkilərin keçirilməsi mənfi presedent yaradacaq.

Bundan əlavə, hakim partiya SK-da Ərdoğanın əleyhdarı, ABŞ-da yaşayan Fətullah Gülənin izini aşkar edib. İstanbul prokurorluğu Gülən şəbəkəsinə bağlı olduğuna görə komissiyanın 43 üzvünə qarşı cinayət işi qaldırıb. Hakim partiyanın bəyanatından acınacaqlı mənzərə yaranır: Gülən şəbəkəsi Türkiyədə seçkilərin yekunlarına təsir etməyə qadirdir. Görünür, başqa qərarla SK sədri özünün Gülənin təsiri altında olması barədə şübhələrdən qurtula bilməzdi.

Beləliklə, iyunun 23-də Türkiyə yenidən mübarizə meydanına çevriləcək. Əsas məsələlərdən biri budur: AKP və CHP həmin namizədləri irəli sürəcəklərmi? Əgər CHP təkrar seçkilərə razılaşsa onun namizədi əvvəlki kimi Əkrəm İmamoğlu olacaq. Lakin AKP-nin namizədinin yenidən Binəli Yıldırım olacağını demək çətindir.

Faktiki olaraq ötən dəfə Əkrəm İmamoğlu Binəli Yıldırım ilə yox, Rəcəb Tayyip Ərdoğan ilə mübarizə aparıb. Əgər bu dəfə də belə olsa, bu o deməkdir ki, Ərdoğan öz namizədlərinə güvənmir və hesab edir ki, əgər özü meydanda olmasa, onun partiyası seçkilərdə qalib gələ bilməz. Və bu, həqiqətən belədir. AKP öz reytinqini ancaq Ərdoğanın xarizmasının sayəsində saxlaya bilir.

Türkiyə siyasətçi-qurbanları sevir. Vaxtilə R.T.Ərdoğan özü İstanbul meri olarkən qurbana çevrilmişdi, bir neçə sətir şerə görə altıaylıq həbs cəzası almışdı ki, bu da dövlət başçısı postuna qədər yol açdı. İndi də qurban Əkrəm İmamoğludur. Bəlkə də AKP özü də bilmədən Əkrəm İmamoğlunun siyasətçi kimi möhkəmlənməsi üçün yol açır, Elxan Şahinoğlu vurğulayıb.

Ərdoğanın türk toplumunu kəskin şəkildə qütbləşdirən siyasəti kürdləri Türkiyə siyasətində həlledici faktora çevirib. Necə deyərlər, "qızıl səhm" kürdlərdədir, analitik Şahin Cəfərli qeyd edib.

Martın 31-də İstanbul kürdlərinin çoxu Ə.İmamoğluna səs verdi. Həmçinin İstanbul yaxınlığında böyük qəsəbələr Esenyurt (900 min əhali) və Küçükçəkməcə (800 min) səs verdi.

Analitiklər bunu həmin rayonlarda kürd əhalsinin çox olması və sekulyar-Atatürkçü millətçilərin siyasi səyləri ilə izah edirlər.

İyunun 23-də kürdlər yenidən həlledici söz söyləyəcəklər. Bu baxımdan 8 il sonra Abdulla Öcalana vəkilləri ilə görüş verilməsi və onun mesajının ictimaiyyətə açıqlanması, hakimiyyət və Suriyadakı antitürk siyasi qüvvələri arasındakı gizli əlaqələr və digər hadisələr təsadüf sayıla bilməz", - Ş.Cəfərli sosial şəbəkədə yazıb.

Türkiyədə diktatura yoxdur - tək adama ayarlanmış sistem var. Prezidentin sərhədsiz səlahiyyətləri var və ən üzücü olan odur ki, bütün sistem bir şəxsin fərdi keyfiyyətlərinə görə dizayn edilib, REAL Partiyasının rəhbərlərindən biri Natiq Cəfərli hesab edir. Yəni, həmin şəxsdən sonra hakimiyyətə kim gələcəksə həmin səlahiyyətlərin sahibi olacaq və heç bir zəmanət yoxdur ki, gələn şəxs daha betər olmayacaq. Qurulan sistem isə problemlidir, institutları zəiflədir, şəxsi önə çıxarır. Amma Türkiyədə hələ də ayaqda olan siyasi-ictimai institutlar sistemin diktaturaya çevrilməsinə imkan vermir, çevrilməsi də mümkün görünmür, N.Cəfərli hesab edir.

Azərbaycanda da diktatura deyil - avtoritar patronaj sistemidir, bütün hekayə bizdə də bir adam üzərinə inşa edilib. Azərbaycanda siyasi-ictimai institutlar çox zəifdir, ona görə müqavimət nəticəsizdir. Amma bizdə cəmiyyət Türkiyədən daha çağdaşdır, bu da bizim üstünlüyümüzdür. Azərbaycanda diktatura mümkün deyil, çünki korrupsiya tüğyan edir, nə qədər qəribə olsa da, bu gün avtoritarizmin diktaturaya çevrilməsinin qarşısını korrupsiya alır. Diktaturanın olmamağının digər səbəbi isə hakim elitanın ideologiyasız olmasıdır, yəni, özlərinin inandıqları ümumbəşəri və cəlbedici dəyərləri yoxdur deyə, başqalarını da inandıra bilmirlər. Azərbaycanda siyasət yox, multfilm kimi sistem yaranıb, Cəfərli vurğulayıb.