2013-cü il bank sektorunun kapitallaşması ili oldu, amma birləşmə təxirə salınır

Ban camiəsi üçün növbət il başa çatır və indi yekun vurmaq, gələn il üçün gözləntiləri bölüşmək zamanıdır. 

Şübhəsiz, 2013-cü il sektorun sağlamlaşması cəhətdən mühüm il oldu. İlin 11 ayında bank sektoru 22% genişlənib, banklar kreditləşməni dörddə bir artırıb, istehlak kreditləri 37% artıb. Bu il mənfəət üzrə tarixi maksimum yenilənib. İlin 10 ayında bankların vergi ödəniləndən sonra xalis mənfəəti 286 mln manata çatıb. Bu, bir il öncəkindən 2,2 dəfə çoxdur. 

Bank sektorunun məcmu kapitalı son 16 ayda, yəni AMB-nin minimal kapital həcmini 50 mln manata qərarından sonra 1,2 mlrd manat və ya 57% artıb. Bu dövrdə kapitalı 100 mln manatdan çox olan bank sayı 3-dən 8-ə artıb. Bankların kredit və əmanətinin 95%-ə malik bankların kapitalı 50 mln manatı keçir. Qalan 5 % üçün normativlər 1 yanvar 2014-cü ildə qüvvəyə minməlidir. Amma onlara bir il möhlət verilib. AMB-nin qeyri-ardıcıllığı ekspertlərin tənqidi ilə üzləşir. Onu demək kifayətdir ki, 2007-ci ilin iyuundan kapitala minimal tələb 10 mln manat olsa da, 2 bankın kapitalı 5 mln manatdan aşağıdır. Onlara hansı mülahizələrdən şans verildiyi bilinmir. Ona görə bu il birləşmə ilinə çevrilmədi. Bu banklara möhlət verilməsi deməyə əsas verir ki, gələn il də birləşmə olmayacaq. İndiki halda ailə banklarını birləşməyə AMB-nin qəti mövqeyi vadar edə bilərdi, o isə görünmür. 

İlin əsas xüsusiyyətlərindən biri istehlak kreditləşməsinin dərinləşməsidir. Söhbət bir sıra bankların Bolkart, Worldcard, Albalikart, Paykart taksit proqramından gedir. AMB-nin qadağası üzündən banklar ticarət mərkəzlərindən məntəqələrini yığışdırmalı olduğu üçün qısa müddətə bu kəsiri doldura bilməzdilər. Bu halda kredit rəngarəngliyi kömək etdi. Amma bu dairə tezliklə bu kart sahibləri üçün rəmzi "xamut"a çevrildi. Klassik kreditləşmə ilə müqayisədə burda bütün prosedur ticarət məntəqəsində vəsaiti borcalanın hesabından silməkdən ibarətdir. Belə ki, 2 min manat balansı sıfıra çevirmək asandır. Bu səbəbdən əsas risk o faktdır ki, karta sahib olduğu müddətdə müştərinin gəlirlərinin pisləşməsi təqdirdə bank tərəfindən balansa heç bir korrektə edilmir. Bu ödəmə qabiliyyəti ilə istehlak kredit arasında disbalans yaradır. Bu disbalansın artmasında borclara baxmayaraq bir müştəriyə müxtəlif banklar tərəfindən kredit verilməsi də əhəmiyyətli rol oynayır. Belə situasiya Mərkəzi Bankın diqqətindən kənarda qalmayıb və ödəmə qabiliyyəti ilə istehlak krediti arasında balansın saxlanılması üçün artıq gələn il banklar üçün yeni tənzimləyici tələblər müəyyən olunacaq. Həmçinin borcun gəlirə nisbəti əmsalı  tətbiq ediləcək və bu əmsalın maksimal həddi müəyyən ediləcək. Bununla əlaqədar olaraq banklar kreditləşmə məsuliyyəti siyasətini tətbiq etməli olacaq, bura məsələn, istehlakçılara onları gəlirlərinə uyğun məhsulların təqdim edilməsi kimi komponent daxildir. 

Ehtimal etmək olar ki, istehlak kreditləşməsi bumu başa çatacaq. Amma yüksək likvidlik və əhalinin gəlirlərinin artması bu vəsaitləri vaxtında yerləşdirməyi tələb edir, bu halda bəzən banklar kredit portfelinin keyfiyyətindən narahat olmur. Bir şeyi qəti demək olar ki, 2014-cü il yeni hüdudlar müəyyən etməkdə əvvəlkilərdən geri qalmayacaq. –15B--