Azərbaycan neft gəlirlərinin tükənmə sürətinə görə dünyada Anqoladan sonra ikinci ölkə ola bilər

Neft gəlirlərindən çox asılı olan Azərbaycan iqtisadiyyatı 2021-ci il üçün “Carbon Tracker” hesabatında “Neft dövlətlərindən kənarda: Enerji keçidi kontekstində neftdən asılılığın azaldılmasına təcili ehtiyac” adlı sərt xəbərdarlıqla üzləşir. Hesabatda Azərbaycan neftdən asılı olan ən həssas ölkələrə və onu növbəti onillikdə neft və qaz gəlirlərinin 40%-dən çox azalması gözlənilən ölkələr üçün nəzərdə tutulan “Qrup 5”ə daxil edilir. Bu qrupa Anqola, Bəhreyn, Timor-Leste, Ekvatorial Qvineya, Oman və Cənubi Sudan daxildir və bu, həmin dövlətlər üçün ortaq iqtisadi riskləri göstərir.

Nəticələr daha sərt iqlim siyasəti və alternativ enerji sahəsində irəliləyişlər səbəbindən dünyanın neftdən asılı olan 40 ölkəsinin gəlirlərinin orta hesabla 46% azalacağı proqnozlaşdırıldığı daha geniş qiymətləndirmənin bir hissəsidir. Bu cür dəyişikliklər 9 trilyon dollar məbləğində məcmu itkilərlə nəticələnə bilər ki, bu da qarşıda duran iqtisadi çətinlikləri göstərir. Hesabat bu dəyişikliklərin sosial təsirini vurğulayır, 19 ölkədə 400 milyondan çox insan ən çox risk altındadır. İqtisadçı Qubad İbadoğlunun fikrincə, Azərbaycanda 68%-ə qədər gəlir çatışmazlığı müşahidə edilə bilər ki, bu da dövlət xidmətlərinin əhəmiyyətli dərəcədə ixtisarına və geniş yayılmış iş yerlərinin itirilməsinə gətirib çıxarır.

Paralel olaraq Dünya Bankının uzunmüddətli iqtisadi proqnozları da Azərbaycan üçün eyni dərəcədə qaranlıq mənzərə yaradır. Mövcud siyasətlər çərçivəsində  Dünya Bankının uzunmüddətli inkişaf modeli (LTGM) 2024-cü ildən 2050-ci ilə qədər ÜDM-in orta illik artımı cəmi 0,5% olmaqla iqtisadi durğunluğu proqnozlaşdırır. Bir nəfərə düşən ÜDM-in bu müddət ərzində yalnız 11% artacağı gözlənilir ki, bu da siyasət əsaslı şəkildə dəyişdirilməsə, məhdud artım perspektivlərini vurğulayır.

Dünya Bankının 2022-ci il üçün Azərbaycan iqtisadiyyatına dair memorandumu azalan karbohidrogen ehtiyatları ilə yanaşı, əhalinin azalması və qocalması da daxil olmaqla, struktur problemlərini vurğulayır. Hesabatda deyilir ki, şaxələndirməyə qəti dönüş olmadan qeyri-resurs özəl sektorundakı zəiflik ölkənin iqtisadi trayektoriyasına daha çox təzyiq göstərəcək. Bu amillər Azərbaycanın inkişafına mane ola, ölkəni zəiflədə edə bilər, çünki qlobal enerji bazarları qalıq yanacaqlardan bərpa olunan mənbələrə keçir.