Azərbaycanda tenderlər: "gülməli və məzəli"...

Bakı/05.09.22/Turan: Azərbaycan iqtisadiyyatının çoxsaylı zəif həlqələrindən biri dövlət tenderləridir, bu tenderlər zamanı korrupsiya o qədər yüksəkdir ki, dövlət tərəfindən etiraf edilir.
Azərbaycanda tenderlərin qeyri-şəffaf olması barədə iqtisadçı "Turan"a müsahibəsində məlumat verib.

2001-ci ildə “Dövlət satınalmaları haqqında” Qanunun qəbul edilməsinə baxmayaraq, bu qanundakı boşluqlar sayəsində dövlət idarələri tərəfindən mal və xidmətlərin satın alınması tenderdən kənarda davam edir.

Ölkə iqtisadiyyatına xarici investisiyaların cəlb edilməsi Azərbaycan Respublikasının iqtisadi inkişaf strategiyasının mühüm tərkib hissəsidir. Amma korrupsiya xarici şirkətləri Azərbaycandan uzaqlaşdırır, yerli iş adamları isə xaricdə iri biznes layihələri açmağa üstünlük verirlər.

Azərbaycanda 200-dən çox beynəlxalq franşizin promouteri olan "Sage Solutions" biznes konsaltinq şirkətinin direktoru Fikrət Məmmədov Azərbaycanın tender bazarındakı çatışmazlıqlardan xəbərdardır. O, "Turan"a bildirib ki, Məmmədovun adını çəkməyə haqqı olmadığı Amerika şirkəti Azərbaycanın tender bazarını öyrənmək üçün "Sage Solutions" şirkətinə sifariş verib. "Sage Solutions" tender iştirakçılarının davranışlarını daxildən müşahidə etmək üçün bəzi tenderlərə qatılıb. 

“Vəzifəmiz ondan ibarətdir ki, bizdə tenderlərin necə ədalətli və şəffaf keçirildiyini, korrupsiyanın hansı səviyyədə olduğunu öyrənək. Araşdırma 28 dövlət orqanında aparılıb. Əvvəlcə amerikalılar 28 dövlət təşkilatını izləməyi planlaşdırırdılar, lakin sonra ölkədə onlardan daha çox olduğu üzə çıxdı. "Amerikalılar araşdırmalarımızın nəticələrini prezidentin masasına qoymaq niyyətindədirlər. Görək axırı nə olacaq?", - deyə Məmmədov "Turan"a müsahibəsində deyib.

O, dövlət e-tender.gov.az saytını yüksək qiymətləndirib. Problem saytdan kənarda, real həyatda eyni təşkilat müxtəlif tenderlər üçün sənədlərin qəbuluna fərqli yanaşmalar nümayiş etdirdikdə başlayır. Və ya kotirovkalarda olur. Praktiki olmayan texniki tapşırıqlar qoyulur (tenderin nəticəsini əvvəlcədən bilməsəniz və vaxtından əvvəl hazırlaşmağa başlamasanız, mümkün deyil). Kateqoriyalara görə bunlar təxminən 32 müxtəlif saxtakarlıqdır”, - deyə F.Məmmədov bildirib.

Tədqiqatın müəllifləri dövlətə korrupsiya telləri ilə bağlı olmayan şirkətlərin tenderlərində vicdanla iştirak etməyi çətinləşdirən tender şərtlərinin çoxluğuna heyran qalırlar.

“Gülməli və məzəlidir... Qeyri-real tələblər, çaşdırıcı texniki şərtlər və qeyri-mümkün müddətlər – üç gün ərzində keçirilməsi lazım olan tədbirin təşkili üçün tender verirlər, orada hər şeyi təşkil etmək lazımdır.

Məsələn, “Sosial Təqqiqatlar Mərkəzi” publik hüquqi şəxs dörd çilçıraq almaq istəyir. Texniki şərtlə belə qoyulub:

Diametri 1000 sm, hündürlüyü 600 sm, büllurdan, 12 cərgədə düzülmüş 30 lampa, dairə şəklində. Cəmi 409 ədəd kristal şəffaf hissədən ibarət, bunların 24%-i kristal olsun. Çilçıraqın metalının rəngi qızılı rəngdə olsun. Hər çilçıraqın çəkisi 50-60 kq olmalıdır.

Tender şərtlərinə görə, hər şey o qədər əvvəlcədən müəyyən edilmişdir ki, hətta büllurların sayı 409 ədəd olaraq təyin edilib. 410 olsa,  təklif qəbul edilmir”, - deyə F.Məmmədov bildirib.

"Daha bir fırıldaq: təşkilatçılar kotirovka qiymətlərini soruşurlar. Üç rəqəm alırlar. Sonra tender elan edirlər, orada öz iştirakçılarından birini və iki "əlavə" götürürlər. Onun iştirakçısı kotirovka limitini (minimum və maksimum) bilir. Əgər kimsə kənardan gəlsə, qiyməti bilmir, ona görə də öz rəqəmərini verir.Təşkilatçılar “yad adamı” ilkin olaraq "otkat" və başqa səhnəarxası işlər nəzərə alınmaqla müəyyən edilmiş meyarlara uyğun gəlməyən qiymət verdiyinə görə diskvalifikasiya edə bilər".

İki ay ərzində “Sage Solutions” analitikləri, demək olar ki, bütün dövlət qurumlarının tenderlərində 700-dən çox pozuntu aşkar ediblər. Hesabat hazırlayacaqlar. F.Məmmədov "Turan"a bildirib ki, sonda o, çox yüksək rəislərin masasına düşəcək". 0