«Benkvoç» QHT şəbəkəsi Cənub qaz dəhlizinə qarşı

Mərkəzi və Şərqi Avropanın «Benkvoç» QHT şəbəkəsi (CEE Bankwatch Network) Cənub qaz dəhlizinin məqsədəuyğunluğu barədə "Boru məsələsi" tədqiqatının nəticəsini elan edib. Orda bu nəticəyə gəliblər ki, bu layihə Aİ-nin Rusiyadan asılılığını azaltmayacaq. Cənub qaz dəhlizi 1 (Aİ-nin yeni sevimli layihəsi) qaz tələbat proqnozları üzrə faydasız və Rusiyadan enerji asılılığını aradan qaldırılması cəhətdən şübhəlidir.

Hesablamalara görə, bu kəmərlə hər il nəql ediləcək 16 mlrd kubmetr qaz artıq ola bilər. Aİ-də qaz idxalı infrastrukturunda izafilik var. Avropa Komissiyasının rəyinə görə, Avropaya qaz idxalı 2050-ci il üçün Aİ-2050 enerji xəritəsində nəzərdə tutulan istənilən inkişaf variantında azaldılmalıdır. Demək, infrastrukturunda izafilik gələcək onilliklərdə artacaq, Cənub qaz dəhlizi kimi bahalı layihələri yükə çevirəcək.

Cənub qaz dəhlizi layihəsini Aİ-nin Rusiyadan enerji asılılığının həlli kimi təqdim edirlər. Taleyin ironiyası kimi, “Şahdəniz” yatağında Rusiyanın “Lukoyl” şirkəti işləyir və o, AYİB və AsİB-dən 950 mın dollar kredit alıb. 2014-cü ildə “Lukoyl” şirkəti Aİ və ABŞ-ın sanksiya tətbiq etdiyi şirkətlər sırasına düşüb. “Lukoyl” şirkəti AYİB-dən neçə illərdir kredit alır, pis ekoloji reputasiyası insan haqlarının  pozulması təcrübəsi var. Məsələn, Komi Respublikasında torpaqların neftlə çirkləndirilməsi məlumdur.

Daha bir risk ondan ibarətdir ki, Avropaya yeni qaz tədarükçüsü Azərbaycan olacaq. Bu isə ölkədə avtoritar rejimi daha da gücləndirəcək. Son aylar o, tarixinin ən qəddar mərhələlərindən birini yaşayır (aparıcı müxalifətçilər azadlıqdan məhrum edilib). Belə görünür, prezident İlham Əliyev Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən sonra Aİ üçün müttəfiq kimi vacibliyini hiss edib hakimiyyəti daha da sərtləşdirib, deyə hesabatda bildirilir.

«Benkvoç» bəyan edir ki, Cənub qaz dəhlizi əslində Xəzər regionundan Avropaya aparan zorakılıq dəhlizidir. O, Azərbaycandakı şübhəli həbslərdən «Bakı-Ceyhan» boru kəmərindən tanış olan ssenari ilə Türkiyədə gözlənilən hərbiləşdirməyə və boru kəmərini irəli çəkmək naminə məhkəmə qərarına məhəl qoymayan İtaliya şirkətlərinə qədər aparıb çıxarır. Bu yol Avropanın enerji təhlükəsizliyinə gətirib çıxarmayacaq, çünki bir avtoritar rəhbərin yerinə başqasını görəcəyik», - deyə araşdırma müəlliflərindən biri, beynəlxalq «Benkvoç» şəbəkəsinin iştirakçısı Pippa Qallop bildirir.

"Rusiyanın işğalından sonra Avropa Komissiyası dəfələrlə vurğulayıb ki, enerji asılılığından qurtulmağın ən səmərəli yolu tələbatın azaldılmasıdır", - deyə «Benkvoç»un daha bir tədqiqat müəllifi Klara Sirokova əlavə edir, - Mərkəzi və Şərqi Avropanın (Rusiyanın energetika şıltaqlıqlarına qarşı daha zəif olan region), böyük enerjiyə qənaət potensilaı var. Əgər Aİ-nin Cənub qaz dəhlizi kimi nəhəng layihələrə pulu varsa, niyə onu $25 mırd-lıq enerji səmərəliliyi kimi ucuz və təhlükəsiz tədbirlərə yönəltməsin? Bu əgər riyakarlıq və çirkli lobbiçilik deyilsə, total korluğa bənzəyir".

45 mlrd qiymətləndirilən Cənub qaz dəhlizi Azərbaycanın “Şahdəniz” yatağından qazın Avropaya nəqlini nəzərdə tutan bir sıra layihələrdən ibarətdir. Bu hüquq "British Petroleum", "Lukoyl" və ARDNŞ-yə məxsusdur. Dəhliz Gürcüstan, Türkiyə, Yunanıstan, Albaniya və İtaliyadan başqa Avropa ölkələrinə uzanacaq. O, Cənubi Qafqaz qaz kəməri, TANAP, TAP kəmərləri və onların qollarından ibarətdir. Daha sonralar türkmən qazı layihənin vacib hissəsi ola bilər.