ISN kənd təsərrüfatı məhsulları tədarükçülərinin sövdələşməsi faktını görmək istəmədi

yanvarın 15-də Turan Agentliyi “Kartofun bahalanmasına səbəb inhisarçılıqdır” adlı araşdırma verib. Orda deyilir ki, yerli kartof bir neçə günə Bakı bazarlarında 70-80 qəpikdən 1,5-1,8 manata bahalanıb. İdxal olunan kartofun qiyməti də artıb.  

Yazıda deyilir ki, Tarif Şurası yanacağın qiymətini qaldırandan bu yana kənd təsərrüfatı məhsulları da daxil ərzağın bütün növləri bahalanıb. Soğan, kök, kələm və s. 25% bahalanıb. 

Araşdırma zamanı aydın olub ki, bütün bazarlarda topdan və pərakəndə qiymət eynidir, tərəvəz anbarlarına isə iri sahibkarlar nəzarət edir. Qiymət mexanizmi və ona təsir latifundist, istehsalçı, tədarükçü və idxalçılardan ibarət  olan bir sindikatın əlində cəmləşib. İdxal mallarının keyfiyyəti müşayiətçi sənədlərdəki xarakteristikaya uyğun deyil. Nəticədə əhaliyə süfrə yox, texniki kartof satılır. 

Agentlik məsələni şərh etmək xahişi ilə İqtisadiyyat və Sənaye Nazirliyinə müraciət edib. Cavab olaraq aparat rəhbəri Samir Vəliyevin imzası ilə məktub daxil olub. Sənəd Azərbaycanın bir təsərrüfatçı tərəfindən bazarın təmin edilməsinin həddini (35% və daha çox) müəyyənləşdirən  «Antiinhisar fəaliyyəti haqqında» qanununun 13-1-ci maddəsinə (səhm (pay) alınması zamanı təsərrüfat subyektləri arasında razılaşmanın əldə edilməsində antiihisar qanunvericiliyinə əməl olunmasına dövlət nəzarəti) istinad edir. Məktubda deyilir ki, 2013-cü ildə bazara 901,6 min ton kartof (idxal da daxil olmaqla) tədarük edilib, ölkədə isə inhisarçılara aid edilə biləcək 315,6 min ton və daha çox həcm istehsalçısı yoxdur. 

   Turan-ın fikrincə, fakt üzrə araşdırma aparılmadığı üçün mahiyyət üzrə cavab verilməyib. Bu başdansovdu cavab istehlakçıların hüquqlarını qorumalı olan orqana yaraşmır. 

Agentliyin sorğusuna Azad istehlakçılar Birliyinin rəhbəri Eyyub Hüseynov da cavab verib. Onun fikrincə, bir sıra mallar istisna, ərzaq və digər malların idxalı inhisarlaşdırılıb. Bu isə pərakəndə qiymətin gömrükdən sonra bir neçə dəfə artması ilə nəticələnir. 

Ölkədə Rəqabət Məcəlləsi qəbul edilməyib. Amma o, hesab edir ki, 16 yanvarda prezidentin imzaladığı "Kənd təsərrüfatı və ərzaq bazarının fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi üzrə əlavə tədbirlər haqqında" sərəncam bu seqmentin inkişafına kömək edəcək. Məsələn, paytaxtda və iri şəhərlərdə fermer mağazaları, yaşıl mağazalar açılacaq. 

Hüseynov hesab edir ki, ölkə Ümumdünya Ticarət Təşkilatına daxil olandan sonra rəhbərlik inhisarçılıqla mübarizə üzrə real addımlar atacaq. 

«İqtisadi Təşəbbüslərə yardım» İB-nin sədr müavini Rövşən Ağayevin fikrincə, aqrar sektorun inkişafı üçün kəndli və onun torpağı mühüm rol oynamalıdır. Milli Məclis "Kooperasiya haqqında" qanunun qəbulunu sürətləndirməli, hökumət kiçik təsərrüfatların kooperasiya əsasında birləşməsinin stimullaşdırılması konsepsiyası hazırlamalıdır. İri təsərrüfat subyektlərinin prosesə müdaxiləsinə yol verilməməlidir. 

İSN inhisarçılıqla mübarizə üçün kiçik və orta təsərrüfatları dəstəkləməli, sahə proqramları qəbul etməlidir, - deyə Ağayev qeyd edib. 

İqtisadçı Qubad İbadoğluya görə, hökumət inhisarçılarla mübarizədə maraqlı deyil. 6 il əvvəl dövlət başçısı "2015-ci ilə kimi əhalinin ərzaq malları ilə etibarlı təminatı haqqında” dövlət proqramını təsdiq edib. Formal şəkildə müəyyən edilən vəzifələrin çoxu icra edilməyib. Prezidentin 16 yanvarda imzaladığı "Kənd təsərrüfatı fəaliyyəti və ərzaq malları bazarının fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi sahəsində əlavə tədbirlər haqqında" sərəncama inanmamağa da ciddi əsaslar var. --17D—