Mərkəzləşdirilmiş ipoteka kreditləşməsi real tələbatın 5%-i ödəyir - ekspert

Mənzil məsələsi bu gün cəmiyyətin əsas problemlərindəndir. Dövlət onun həllində o cümlədən 2006-ci ildə başlayan mərkəzləşdirilmiş ipoteka kreditləşməsi yolu ilə fəal iştirak etmək istəyir. 

Dövlət bu işdə nə qədər uğur qazanıb? Son məlumata görə, İpoteka Fondunun müvəkkil bankları 2013-cü ildə 112,9 mln manat kredit verib. Bu, 2012-ci və rekord 2006-cı ildəkindən 50% çoxdur. 2013-cü ildə orta kredit dərəcəsi 0,12% azalaraq 6,88% olub. İndiyədək AİF xətti ilə 532 mln manat kredit verilib. 

Bu məlumatlardan çıxış edəndə gözəl mənzərə yaranır. Bu göstəricilər bazarda tələbatı əks etdirirmi? Bu məsələni Turan-a şərh edən İqtisadi Təşəbbüslərə Yardım Mərkəzinin eksperti Samir Əliyev qeyd edib ki, rəsmi məlumata görə, ötən il 80 min yeni ailə yaranıb. Onların yarısının mənzil problemi var. Buraya neçə ildə kirayədə yaşayanları da əlavə etsək, say 50 minə çatır. Hər il mərkəzləşdirilmiş ipoteka kreditləşməsindən 2,5 nəfər istifadə edir. Nəticədə illik kreditləşmə tələbatın 5%-i təşkil edir. Kreditləşmə şərtlərində daha ciddi problemlər var. Adi ipotekadakı 8% dərəcəsi müvəkkil bankların əmlakın 40-50%-i qədər ilkin ödəniş tələbi ilə müqayisədə çox görünmür. Fondun standartına görə, sosial ipotekda bu göstərici 15%, adidə 20%-dir. 

Bu gün dövlətin ipoteka proqramının təkmilləşdirilməsinə ehtiyac var. Almaniya sxemində tikinti-əmanət bankı yaradılır, oraya müştərilər vəsait toplayır və bir müddət sonra ipotekaya çıxış əldə edir, - deyə ekspert qeyd edir. 

İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzinin sədri Vüqar Bayramlı da illik maliyyələşmənin artırılmasını zəruri sayır. Onun sözlərinə görə, dövlət büdcəsinin imkanlarından çıxış edib ipotekaya ayrılan vəsaiti 3 dəfə artırmaq olar. Kreditləşmə şərtləri də sadələşdirilməlidir. 8%-lə 25 illiyə 50 min manat kredit götürən şəxs nəticədə 70 min manat çox ödəyir. Halbuki ilk 3 ildə o əsasən faizləri ödəyir. Yəni hər il iqtisadi imkan olanda belə krediti vaxtından əvvəl ödəmək iqtisadi cəhətdən rentabelli olmur, – deyə Bayramlı əlavə edib. 

Mərkəzləşdirilmiş ipoteka kreditləşməsi 2006-cı ilin martında başlayıb. 2007-ci ilin iyununda dayandırılıb, 2009-cu ildə yenə bərpa edilib. Bundan sonra dövlət təkcə sosial ipotekaya yardım edir. Bunun üçün 2013-cü ildə 40 mln büdcə vəsaiti ayrılıb. Bu il də maliyyələşmə o qədər olacaq. 

Adi ipoteka AİD istiqrazlarının buraxılışı ilə maliyyələşdirilir. 2009-2013-cü illərdə Fondun 7 emissiyası olub: 55 mln manat, 75 mln manat, üçüncü 60 mln manat, 20 mln manat, 30 mln manat, i 40 mln manat, 20 mln manat. Ötən ayın sonunda 40 mln manatlıq eyni emissiya edilib. 

İpoteka kreditləri Azərbaycan vətəndaşlarına, 50 min manata qədər, 25 ilədək müddətə, illik 8%-dən çox olmamaqla verilir. 

Güzəştli kreditlər 50 min manatadək, 30 ilə qədər müddətə, illik 4%-dək dərəcə ilə verilir. --15В--