“Mudis” Azərbaycanın və Cənub Qaz Dəhlizinin reytinqləri ilə bağlı proqnozları yaxşılaşdırıb

“Mudis İnvestors Servis” beynəlxalq reytinq agentliyi Azərbaycanın reytinqi üzrə proqnozu “sabit”dən “müsbət”ə dəyişib və emitentin uzunmüddətli reytinqlərini və prioritet təminatsız borclarını Ba2 səviyyəsində təsdiqləyib.

Müsbət proqnoz onunla bağlıdır ki, idarəetmə, xüsusən də siyasətin effektivliyi yaxşılaşır, bu isə hökumətin kredit profilinin dayanıqlığını artıra biləcək. O cümlədən, pul-kredit və makroiqtisadi siyasətin əsaslarının təkmilləşdirilməsi sarsıntılar qarşısında xarici və bank sektorundakı sabitliyə kömək edə bilər, eyni zamanda əhəmiyyətli maliyyə buferlərinin effektiv istifadəsi davamlı olaraq dövriyyə xərclərinə qarşı çıxacaq, hökumətin büdcə və borc göstəricilərinin pisləşməsini məhdudlaşdıracaq.

Reytinqin təsdiqi ölkənin kredit statusunu maliyyə sabitliyini,  hökumətin likvidliyini və xarici zəiflik risklərini, habelə neft və qaz layihələrini dəstəkləyən nisbi daxili siyasi sabitliyi qoruyan əhəmiyyətli bir kreditor mövqeyi ilə tarazlaşdırır.

Kredit problemləri arasında agentlik "iqtisadi şaxələndirmə perspektivinin hələ də məhdudlaşdırılması, institusional zəiflik və idarəetmə sisteminin zəifliyi, habelə qonşu Ermənistanla geosiyasi gərginliyi" göstərir (Sülh Bəyanatı olsa da).

“Mudis” aprelin 6-da Cənub Qaz Dəhlizinin  xarici valyutada reytinqini “sabit”dən “müsbət”ə dəyişib və Ba2 reytinqini təsdiqləyib. Cənub Qaz Dəhlizi bütün xarici valyuta borcları üçün aşkar zəmanət alıb.

Ümumiyyətlə, reytinq agentliyinə görə, yerli və xarici valyutalarda maksimum qiymət müvafiq olaraq Baa3 və Ba2 səviyyələrində qalır. Yerli valyutanın yuxarı həddi ilə suveren reytinqin arasında ortadan iki səviyyəli ara suveren rifah fondunun (Azərbaycan Dövlət Neft Fondu) ölkənin xarici və makroiqtisadi stabilliyini dəstəkləyən əhəmiyyətli aktivlərinin olmasına baxmayaraq, hökumətin iqtisadiyyata və hələ də zəif institutlara və idarəetməyə güclü təsirini əks etdirir.

 «Xarici valyuta tavanı ilə yerli valyuta tavanı arasındakı iki pilləlik fərq yerli valyutaya olan inamın hələ də məhdud olması və valyutanın dollar qarşısında çevik olmaması ilə bağlıdır ki, bu da köçürmə və konvertasiya məhdudiyyətləri riskini artırır. Bu tavanlar, ümumiyyətlə, ölkədəki digər təşkilatlara verilə bilən reytinqlər üçün yuxarı limit kimi çıxış edir”, - deyə “Mudis” qeyd edir.

Müsbət proqnozun əsaslandırılması

Makroiqtisadi və vergi-büdcə siyasətindəki bir qədər yaxşılaşma hökumətin kredit profilinin davamlılığını göstərir. 2014-17-ci il şokundan sonra siyasətin korrektəsi, koronavirus pandemiyası dövründə göründüyü kimi, makroiqtisadi mühitinin, bank sektorunun, maliyyə və Azərbaycanın borc göstəricilərinin sabitliyini gücləndirə bilər.

Valyuta məzənnəsi idarəçiliyinin təkmilləşdirilməsi və pul siyasəti barədə Azərbaycan Mərkəzi Bankının məlumatlandırılması, Azərbaycanın xarici və valyuta bazarlarının dinamikasının sabit olmasına öz töhfəsini verəcək.

Mərkəzi Bankın müntəzəm hərraclarla Azərbaycan Dövlət Neft Fondundan (ARDNF) dövlət büdcəsinə köçürmələr yolu ilə ABŞ dollarının proqnozlaşdırılan təklifinə əlavə olaraq, AMB-nin dollara tələbdə müvəqqəti artımı qarşılamaq üçün hərracların tezliyini artırmaq imkanı var. Pul-kredit siyasəti kommunikasiyalarında müntəzəm nəşr və pul siyasəti prioritetlərinin şəffaflığının artırılması, qərarlar və pul-kredit siyasəti yığıncaqları inflyasiya və risk hisslərinin idarə olunmasına kömək edir”, deyə agentliyin ekspertləri bildirir.

2020-ci ildə bənzər tədbirlər koronavirus pandemiyasından gələn ciddi şoka və neftin qiymətlərinə mənfi təsirinə baxmayaraq, manatın dollara nisbətən sabitliyini təmin etdi.

Xarici valyuta ehtiyatı səviyyələri 2020-ci il ərzində cüzi bir şəkildə artdı və məhdud xarici təzyiqlərə işarə etdi və bu da öz növbəsində AMB-nin pul siyasətinin bir hissəsi olaraq faiz dərəcələrini aşağı salmasına imkan verdi.

Gələcəkdə proqnozlaşdırıla bilən və şəffaf pul və məzənnə siyasətlərinə ardıcıl əməl edilməsi makroiqtisadi sabitliyi və şoklara qarşı davamlılığı artıracaq.

Eyni şəkildə, koronavirus şokundan əvvəl islahatların davam etdirilməsi və pandemiya dövründə qabaqlayıcı tənzimləyici tələblər bank tənzimləməsini və nəzarətini yaxşılaşdıracaq, sektorda sabitliyi qoruyacaq və kredit tədarükü və şərti öhdəliklərin.pisləşməsindən qaynaqlanan şok təsirlərinin qarşısı alacaq.

"Onsuz da 2014-2017-ci illərdə baş verən neft qiymət şokundan sonra alınan valyuta məhdudiyyətləri, köhnə problemli kreditlər məsələsinin həlli və yenidən kapitallaşma tələbləri kimi tədbirlər bankların balans hesabatlarının dayanıqlığını artırıb",  deyə “Mudis” hesab edir.

Agentlik 2021-ci ildə bank sistemində sabitliyi daha da təmin etmək üçün Bazel 3 (Beynəxalq Valyuta Fondunun tələbləri) likvidliyi və risklərin idarə edilməsi tələblərinin icrası da daxil olmaqla yenilənmiş bank sektoru islahatlarını gözləyir.

Bundan əlavə, büdcə buferlərinin Azərbaycanın fiskal qaydaları çərçivəsində səmərəli istifadəsi analoqları ilə müqayisədə maliyyə və borc göstəricilərinin pisləşməsini məhdudlaşdırmaqla yanaşı, makroiqtisadi riskləri azalda bilər.

«Bunlar pandemiya zamanı da göstərilib. 2020-2021-ci il üçün maliyyə qaydasında məsuliyyətdən azad edilmə qeydini aktivləşdirərək və neftdən gələn gəlirləri azalması səbəbindən transfertləri azaltmaq əvəzinə Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondundan 2019-cu illə müqayisədə transfertləri artıraraq hökumət aşağı gəlirli ailələrə paylanan pul vəsaitləri, işsizlik müavinətləri, müvəqqəti iş yerlərinin yaradılması, əmək haqqı və təhsil üçün subsidiyalar, 2020-ci ildə kommunal xidmətlər üçün hesablara güzəşt, həmçinin bu il infrastruktur üçün daha yüksək xərclər hesabına iqtisadiyyatı saxlaya bildi. Büdcə buferləri daha yavaş sürətlə genişlənsə də, dövlət borc artımı nisbətən az idi və 2020-ci ilin sonunda ümumi daxili məhsulun 23%-inə çatdı, bir il əvvəl bu rəqəm 20%-dən çox idi.

“Mudis”in Azərbaycanın dövlət borcu ilə bağlı ehtimalları bütün birbaşa borclarını və “Azərbaycan Dəmir Yolları” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin borclarını (yenidən strukturlaşma mərhələsindədir və hökumətdən davamlı maliyyə dəstəyi alır) əhatə edir. Eyni zamanda, “Mudis” artıq “Aqrarkredit”in 2020-ci ilin sonunda ümumi daxili məhsulun 13%-ni təşkil edən zəmanətli borcunu dövlət borcuna daxil etmir; reytinq agentliyi hesab edir ki, “Aqrarkredit” dövlətin maliyyə dəstəyi olmadan öhdəliklərini yerinə yetirməyə davam edəcək, deyə "Mudis”in sənədində deyilir.

Azərbaycanın Ba2 reytinqinin təsdiqi dövlətin xalis aktivlər üzrə yaxşı mövqeyi ilə dəstəklənir. Bu da maliyyə çevikliyini təmin etməklə yanaşı, hökumətin likvidlik və xarici zəiflik riskini, habelə daxili siyasətdə nisbi sabitliyi əhatə edir. O, neft və qaz layihələrinin həyata keçirilməsinə və siyasətin davamlılığını təmin etməyə kömək edəcək.

Neft və qeyri-neft sektoru  

“Bu güclü tərəflərin fonunda ölkə hələ də uzunmüddətli iqtisadi böyüməni təmin etmək və dövlət maliyyəsini dəstəkləmək üçün neft və qazdan əhəmiyyətli dərəcədə asılıdır, bu sektor xaricində iqtisadi şaxələndirmə perspektivləri məhdud olaraq qalır və uzunmüddətli institusional və idarəetmə problemləri və Ermənistanla münasibətlərdə bəzi geosiyasi gərginliklər davam edir. Bu, iqtisadi rəqabət qabiliyyətinə mənfi təsir göstərir”, deyə agentliyin ekspertləri bildirirlər. 

Azərbaycan Neft Fondunun xarici valyutada olan və likvid bazarlara yatırılan aktivləri pandemiyaya baxmayaraq, 2020-ci ildə böyüdü və birbaşa dövlət borcunun təqribən 480%-ni ödəyəcək qədərdir. “Mudis” orta müddət üçün bir barel neftin 45-65 dollar arasında qiyməti ilə bağlı fərziyyələrinə əsaslanaraq, neft fondunun aktivlərinin yaxın bir neçə il ərzində (transferlərdə kəskin bir artım olmadığı təqdirdə) böyüməyə davam etməsini ehtimal edir.

“Mudis” yaxın gələcəkdə Azərbaycan iqtisadiyyatının neft və qaz sektorunun inkişafı ilə müəyyənləşdiriləcəyini gözləyir.

«ÜDM-in təxminən 45%-i, ümumi mal ixracatının 90%-i, sənaye istehsalının 70%-i və konsolidə edilmiş dövlət gəlirlərinin 60-70%-i neft-qaz sektorunun payına düşür. 2021-ci ildə, fəaliyyət və hərəkətdəki koronavirusla əlaqəli məhdudiyyətlərin rahatlaşması nəticəsində yaranan əsas təsirlərə əlavə olaraq, Neft İxrac edən Ölkələr Təşkilatı ilə razılığa əsasən neft hasilatı artacaq və TAP-ın başa çatması ilə bağlı Avropaya ixrac artdıqca qaz hasilatı da artacaq. 2021-ci ildə real ümumi daxili məhsulun artım proqnozunun 3,5% olması ehtimalı buna əsaslanır. “Mudis”ə görə, növbəti 2-3 il ərzində “Azəri-Çıraq-Günəşli” yatağındakı yeni bir platformaya investisiya kimi mövcud neft və qaz yataqlarında davamlı yenidən investisiyalarla dəstəklənən artım orta hesabla 3%-ə yaxın olacaq. “Qarabağ” və “Abşeron” yataqlarında hazırkı layihələrin başa çatdırılması nəticəsində neft və qaz hasilatı artacaq», — deyə proqnozda qeyd edilir.

Şaxələndirmənin perspektivləri məhdud olaraq qalır. Azərbaycanın nəqliyyat və logistika sektoru Cənubi Qafqazdakı regional həmkarları ilə müqayisədə daha yüksək keyfiyyətli fiziki infrastrukturdan və bölgədəki digər istehsalçılardan neft və qaz tranziti gəlirləri potensialından bəhrələnsə də, sektor istismar üçün çox kiçik qalır. Rusiya da daxil olmaqla böyük bazarlarda Azərbaycanın qida məhsullarına olan güclü tələbinə baxmayaraq, kənd təsərrüfatı sektoru da neft və qaz sektorunun kölgəsindədir. Koronavirus pandemiyası olduğu üçün turizm sektorunun bərpasına ehtiyac var.

Azərbaycan hələ də kiçik sahibkarlığın qarşısını alan böyük yerli holdinq şirkətlərinin üstünlük təşkil etməsi ilə xarakterizə olunur.

“Bu və Dağlıq Qarabağla bağlı Ermənistanla həll olunmamış geosiyasi gərginlik (Sülh Sazişi yoxdur) xarici investorların qeyri-neft-qaz sektoruna münasibətinə təsir göstərə bilər.

Hökumət inkişaf tərəfdaşlarının köməyi ilə idarəetmə islahatları da daxil olmaqla bu məhdudiyyətlərdən bəzilərini aradan qaldırmağa çalışır. Qeyd edək ki, hökumət dövlət müəssisələrini daha yaxşı idarə etmək, daha sərt korporativ idarəetmə qaydaları, maliyyə açıqlanması və audit qaydalarını tətbiq etmək və Müşahidə Şurası vasitəsilə nəzarəti gücləndirmək üçün holdinq şirkəti - Azərbaycan İnvestisiya Holdinqi (AIH) yaradıb. Dövlət müəssisələrinin islahatları Asiya İnkişaf Bankı və Dünya Bankı kimi beynəlxalq maliyyə qurumları tərəfindən dəstəklənir və dövlət idarəçiliyini, şəffaflığı və maliyyə vəziyyətini yaxşılaşdırmaq potensialına malikdir və bu da sektorun şərti öhdəliklərini azaldır. Hökümət. Bununla birlikdə, “Mudis” bu maddi təsirlərin reallaşması üçün vaxt lazım olacağını gözləyir”, deyə sənəddə bildirilir.-0-