Naməlum şirkət İssık-Kulda 112 milyon dollarlıq hotel tikir

2023-cü ilin oktyabr ayından Qırğızıstanın İssık-Kul gölünün sahilində Azərbaycan şirkəti ona məxsus parkla birlikdə beşulduzlu hotel tikir. Qara Oy kəndi yaxınlığında, 17 hektardan çox ərazidə işlərin dəyəri 8-10 milyard qırğız somu (10 milyard som - 112 milyon dollardan çox) qiymətləndirilir. Tikintiyə Qırğızıstan Prezidentinin Administrasiyası nəzarət edir, çünki işə başlamaq qərarı iki prezident səviyyəsində qəbul edilib. Müqavilə 2023-cü il oktyabrın 12-də Bişkek şəhərində imzalanıb. Ölkə parlamentinin razılığı həmin il dekabrın 21-də alınıb.

Bakıda və ya Bişkekdə heç bir açıq mənbədə hoteli tikən və ehtimal ki, işlədəcək Azərbaycan şirkətinin adı çəkilmir. Naməlum Azərbaycan şirkəti yerli vergilərdən azad olunmaq üzrə görünməmiş hüquq əldə edib. Qırğız Respublikası Prezidentinin administratoru Kanıbek Tumanbayevin məlumatına görə, tikinti dövründə Azərbaycan tərəfi ƏDV, idxal ƏDV-i və əmlak vergisindən azaddır. Bundan əlavə, istismara verildikdən sonra 10 il müddətinə bir sıra digər vergilərdən azad olunma da nəzərdə tutulur.

Bişkekdən İssık-Kulda hotel tikmək təklifini Azərbaycan 2022-ci ilin avqustunda alıb. Tikinti 14 aydan sonra başlayıb. Bu müddət ərzində Qırğızıstan hökuməti Kara-Oy kəndində mehmanxana, çimərlik sahəsi (1 hektar) və parkın (4 hektar) tikintisi üçün 17,24 hektar ərazini müəyyənləşdirib və ayırıb. Qırğızıstanın Nazirlər Kabineti infrastruktur qurulmasını, pansionata yol çəkilməsini vəd edib. Azərbaycanın öhdəliklərinə hoteli üç il ərzində tamamlamaq və işçilərin 70%-ni Qırğızıstan vətəndaşlarından işə götürmək daxildir.

Azərbaycan şirkəti bu ərazini 49 il müddətinə icarəyə götürmək hüququ əldə edib. Milli Məclisin komitə iclasında məlum olduğu kimi, 49 ildən sonra Azərbaycanın yenidən əmlakın icarəyə verilməsində üstünlük hüququ var. O, icarə müddətini yeniləməsə, Qırğızıstan hoteli almalı olacaq.

Deputat Uluqbek Ormonov 49 ildən sonra mehmanxananın altındakı torpaqla birlikdə Qırğızıstana keçməli olduğunu və bu torpaqların həmişə ölkənin mülkiyyətində qalacağını deyib və Nazirlər Kabinetindən müqaviləyə dəyişiklik edilməsini tələb edib.

“Azərbaycan tərəfi ilə danışıqlar çox çətin keçdi”, - deyə investisiya agentliyinin direktor müavini cavab verib və əlavə edib ki, sazişə dəyişiklik ediləcəyi ehtimalı azdır.

“Mümkündürmü ki, Azərbaycan sonda hotelə Qırğızıstanın ala bilməyəcəyi yüksək qiymət qoysun? – deyə deputat Gülşarkan Kultayeva soruşub. Xatırladaq ki, Qırğızıstan Prezidentinin administratorunun müavini Talantbek Cunuşevin verdiyi məlumata görə, beşulduzlu hotelin qiyməti təxminən 8-10 milyard som civarındadır.

“Qeyd etmək lazımdır ki, iclasda Jalin Jeenaliev (Milli İnvestisiya Agentliyinin direktor müavini - red.) və Nazirlər Kabinetinin Joqorku Keneşdəki nümayəndəsi (JK, Parlament - Red.) deputatları sözün əsl mənasında bunu təsdiqləməyə məcbur ediblər, razılaşma mövcud formada dəyişdirilmədən bağlanıb”, - Bişkek mətbuatı yazır.

Joqorku Keneşdə müzakirələr zamanı azərbaycanlılara xüsusi hüquqlar verilməsi qərarını irəli aparmaq çətin olub. Qırğızıstanın Azərbaycan tərəfi ilə razılaşdığı şərtlər deputatları qəzəbləndirib.

“Azərbaycan bizim tərəfdaşımızdır, sərhəddə problemlər olanda bizə yaxşı kömək etdi. Azərbaycanla əməkdaşlığı gücləndirmək lazımdır. Siz təkcə almağı yox, verməyi də bacarmalısınız”, - Joqorku Keneşin Nəqliyyat, Rabitə, Memarlıq və Tikinti Komitəsinin iclası zamanı deputat Nurjigit Kadırbekov deputatları dilə tutub. O, əvvəlcə iclası təxirə salıb, bir həftə sonra məsələyə yenə baxılıb.

Joqorku Keneşdə aparılan müzakirələr nəticəsində 2024-cü il yanvarın 12-də “Qırğızıstan Respublikasının Nazirlər Kabineti ilə Azərbaycan Respublikası Hökuməti arasında 2023-cü il oktyabrın 12-də Bişkek şəhərində imzalanmış İssık-Kul gölünün sahilində yerləşən beşulduzlu hotelin tikintisinə investisiyalar haqqında sazişin təsdiq edilməsi haqqında” Qırğız Respublikasının Qanunu qəbul edilib.

Unikal Azərbaycan-Qırğızıstan sazişinin xüsusiyyətləri Qırğızıstan Respublikasının Nazirlər Kabineti ilə Azərbaycan Respublikası Hökuməti arasında İssık-Kul gölünün sahilində beşulduzlu mehmanxananın tikintisi üçün investisiyalar haqqında Sazişin (Bişkek, 12 oktyabr 2023-cü il) mətnində açıqlanıb. Sənəddə deyilir ki, “Azərbaycan Respublikası Hökuməti İnvestisiya Layihəsini həyata keçirmək üçün Qırğız Respublikasına bu İnvestisiya Layihəsi çərçivəsində nəzərdə tutulmuş Tikinti Layihələrinin başa çatdırılması üçün zəruri olan məbləğdə vəsait qoymağı öhdəsinə götürür.

Qırğızıstan Respublikasının Nazirlər Kabineti torpaq sahəsinin istifadəsinə dair yeni müqavilə bağlamaq üçün yuxarıda göstərilən torpaq sahəsini digər şəxslər üzərində üstünlük hüququ ilə Azərbaycan Respublikası Hökumətinə əvəzsiz olaraq müvəqqəti istifadəyə verməyi öhdəsinə götürür. Azərbaycan tərəfinin torpaq sahəsindən istifadə hüququna obyektlərin tikintisi üzrə işlərin görülməsi, onların tikintisi başa çatdıqdan və istismara verildikdən sonra həmin obyektlərin Azərbaycan tərəfinin mülkiyyətinə keçməsi, habelə kommersiya fəaliyyətinin həyata keçirilməsi daxildir.

Suallar yaranır: tikinti hüququnu hər hansı Azərbaycan şirkətinə verən Azərbaycan hökuməti 49 il ərzində xərclədiyindən çox pul qazana biləcəkmi? Bu isə ən azı 112 milyon ABŞ dollarıdır. Bu suala cavab verərkən nəzərə almaq lazımdır ki, dörd və beşulduzlu hotellər 15-20 ildən sonra xərcini çıxarır. Amma İssık-Kul gölünün sahili dünyanın ən zəngin turistlərini cəlb edən Fransız Rivierası deyil.

Bəs 49 ildən sonra Qırğızıstan tərəfi adı hələ naməlum olan obyekti Azərbaycan şirkətinin mülkiyyətində saxlamaqdan imtina edərsə?

Müəyyən bir Azərbaycan tikinti şirkətinin seçilməsi proseduru, daha doğrusu, prosedurun olmaması çaşqınlıq yaradır. Qırğızıstanda keçirilən tenderlə bağlı məlumat verilməyib. Texniki-iqtisadi əsaslandırmanın hazırlanması adı açıqlanmayan İtalya şirkətinə həvalə edilib.

Mayın 2-də “Turan” agentliyi telefon danışığından sonra İqtisadiyyat Nazirliyinin mətbuat xidmətinə şirkətin adının və Qırğızıstanda tikinti ilə bağlı digər məlumatların verilməsi xahişi ilə yazılı sorğu göndərib. Bu günə qədər heç bir cavab verilməyib.

Bu yerdə Qırğızıstanda keçirilən tenderdə ikinci yeri tutmuş, lakin qalib çinliləri (“ China Railway No.5 Engineering Group Co.”) keçərək iş üçün müqavilə (82 milyon ABŞ dolları) alan Azərbaycanın yol tikintisi şirkəti olan “AzVirt”lə bağlı hadisəni xatırlamaq yerinə düşər. Amma layihəni maliyyələşdirən Asiya İnkişaf Bankı və Qırğızıstan Respublikasının Nəqliyyat Nazirliyi yolun tikintisi hüququnu çinlilərə qaytararaq qanunun aliliyini bərpa edib. Bu, 2016-cı ildə baş verib.