Azərbaycanın Avropa ilə qaz əməkdaşlığının hazırkı durumu: imkanlar və çətinliklər - 4

Azərbaycan qazının Aİ bazarına ixrac edilməsi üçün infrastrukturun yaradılması məqsədilə indiyədək bir neçə əsas layihə icra olunub.  Belə ki, “Şahdəniz” qazının Gürcüstana və Türkiyəyə ixracını təmin etmək məqsədilə 2007-ci ilin əvvəlində 690 kilometrlik Cənubi Qafqaz boru kəməri çərçivəsində Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri (illik ötürücülük qabliyyəti 8.2 mlrd. Kub metr) işə düşüb. 2011-ci ildə Azərbaycan və Avropa Komissiyası arasında “Cənub Qaz Dəhlizi” layihəsi üzrə Birgə Bəyannamə imzalanıb. 2014-cü ilin sentiyabrında Səngəçal terminalında “Cənub” qaz dəhlizi (CQD) layihəsinin təməli qoyulub.

Azərbaycanın  qalıq yanacaq resurslarının cəmləşdiyi  Şahdəniz və AÇG yataqları blokları hazırda ən yüksək səviyyədə istismar olunur, onların  son  hasilat göstəriciləri mümkün potensialdan maksimum istifadəni xarakterizə edir.

Bu yazıda Azərbaycanın Avropa ilə enerji əməkdaşlığı, xüsusilə də qalıq yanacaq (neft və qaz) və yaşıl enerji tədarükü retrospektiv və perspektiv müstəvidə təhlil olunur.

Azərbaycanda neft hasilatının 2012-ci ildən bəri azalması təbii proseslə əlaqələndirilsə də bu ölkədə resurs gəlirlərini azaldan yeganə faktor deyildir. Resurs gəlirlərinin  azalmasını şərtləndirən amillərdən biri də artan  nəql, əməliyyat  xərcləri və əsaslı məsrəflər. Bu xərclərin artımı layihələrin icrası üzrə rentabellik səviyyəsi ilə əlaqəli olmaqla yanaşı  məsrəflərin çoxalmasına COVİD-19 pendemiyasından və post pandemiya dövründəki proseslərdən qaynaqlanan qlobal  inflyasiya göstəriciləri də təsirsiz ötüşməyib.