2020-ci ildə dövlət sığortalanmamış vətəndaşlar sayəsində varlanacaq

2020-ci il yanvarın 1-dən Azərbaycanda hər il təxminən iki milyon mənzil, ev və (və ya) bağ evi sahibi daşınmaz əmlakın icbari sığorta polisi olmadığına görə cərimələnə bilər. Azərbaycanda "Daşınmaz əmlakın icbari sığortası haqqında" qanun 2011-ci il iyulun 24-də qəbul edilib, bir ay sonra qüvvəyə minib, amma onun tətbiqinə 2020-ci ildə başlanacaq. Prezident bu qanunu ləğv etməsə və ya moratoriumunu uzatmasa.

Azərbaycanda orta ailənin beş nəfərdən ibarət olduğunu qəbul etsək, 10 milyonluq ölkədə mənzil, bağ və ya kənd evində yaşayan 2 milyon ailə var. Zənginlərin bir neçə mənzili, bağı və evi var, yoxsullar kirayə mənzildə yaşaya bilər, buna görə bu daşınmaz əmlak mülkiyyətçilərinin sayını şərti vahid olaraq qəbul edək. Yəni 2 milyon insan lisenziyası olan 12 sığorta şirkətindən biri ilə sığorta müqaviləsi bağlamaq məcburiyyətindədir. Bu, baş versə, sığorta şirkətləri dövlət iqtisadiyyatına bir qəpik də qoymadan (vergi ödənişlərini nəzərə almasaq), əhalidən 500 milyon manat əldə edəcək.

Vətəndaşların daşınmaz əmlakı sığortalamamaq imkanı olan 2018-ci ildə icbari sığorta rüsumları 30 mln. 364,5 min manat (2017-ci illə müqayisədə 8,7% artım), ödənişlər 4 mln. 25,2 min manat (42,3% artım) təşkil edib. Yəni xalis gəlir 26 mln. manatdan çox təşkil edib. Sığortaçılar məhsul və mal istehsal etmir, ev tikmir, əlavə dəyər yaratmır, biznesi riskə atmır, üstəlik mənfəətləri isə 650%-dən çox təşkil edib!

Bu zaman üstəlik mənfəət əldə edən sığorta şirkətləri vətəndaşlara yanğına, daşqına, zəlzələyə, partlayışa, sürüşməyə, kanalizasiya, su, elektrik xətlərinin zədələnməsi, ildırım vurması, təbii kataklizmlər nəticəsində qəzaya məruz qalmış mənzildə (evdə) daşınan əmlakın korlanmasından dəyən ziyanı ödəmək niyyətində deyillər. Azərbaycanda ən çox yayılmış qəza - qonşuda su xəttinin korlanması nəticəsində aşağıda yaşayan vətəndaşın mənzilinə su axması nəticəsində baş vermiş qəza bu siyahıya daxil deyil. Yalnız divarların, dam və tavanların zədələnməsinə görə 25 min manata qədər ölçüdə (mümkün olan minimum 50 manatlıq sığorta polisində), Gəncə, Sumqayıt və Naxçıvanda 20 min manat, digər yaşayış məntəqələrində 15 min manat təzminat nəzərdə tutulur. 250 manatdan az itkilərə görə təzminat verilmir (franşiza). Müqavilə mənzil daxilindəki əmlaka şamil edilmir.

"Qəsdən ödəməyənlərin" cərimələnməsi mexanizmi aydın deyil. Qanunda bu öhdəlik icra hakimiyyətlərinin üzərinə qoyulub. 1news.az-a müsahibəsində İcbari Sığorta Bürosunun nümayəndəsi bildirib ki, İSB müzakirə olunan qanunun icrasına nəzarət edən orqan deyil. Aydındır ki, məsul təşkilat gələcəkdə, 2020-ci ilin ilk aylarında dəqiqləşdiriləcək.

Sosial şəbəkədə, mətbuat və TV-də ekspertlərin fikirləri geniş şəkildə işıqlandırılır. Avtomobil sahibi Rəna Xəlilova sığorta şirkətlərinə inanmır, belə ki, 9 ay ərzində ATA SIĞORTA-dan avtomobilinə dəyən zərərə görə sığorta ödənişi ala bilmir. O, mənzilini sığortalamaq niyyətində deyil. "Bu nə axmaqlıqdır - mənim mənzilimi məndən sığortalayırlar?", deyə o sosial şəbəkədə sual edir.

Səbinə Quliyeva baş verənləri "fırıldaqçılıq" adlandırıb.

Hüquqşünas Fərhad Mehdiyev qanunun kütləvi şəkildə icrasını qeyri-mümkün sayır, belə ki, onda bir çox mühüm məqamlar dəqiqləşdirilməyib. Üçmərtəbəli mərmər villaların, ikiotaqlı mənzillərin və taxtadan tikilmiş bağ evlərinin sahibləri eyni sığorta məbləğini - 50 manat ödəməlidirlər və sığorta şirkətindən eyni ölçüdə təzminat alacaqlar. Bu, ədalətsizdir, qanunda daşınmaz əmlakın keyfiyyətindən və hətta yeniliyindən (köhnəliyindən) asılı olaraq fərq qoyulmalı idi.

İctimai Telekanalda gələcəkdə tətbiq ediləcək qanuna həsr olunmuş verilişdə çıxış edən Mehdiyev deyib ki, prinsipcə, dövlətin vətəndaşın öz mülkiyyətinə münasibətini müəyyən etmək hüququna müdaxiləsi qanunsuzdur. Vətəndaş, məsələn, köhnə taxta mənzilini sığortalamağı lazım bilmirsə, deməli bu, ona lazım deyil, o, bu məsələni öz qərarına görə həll etmək hüququna malikdir.

Bu qanunun başqa ölkələrdə tətbiqi haqqında yayılmış tezisi Mehdiyev əsassız hesab edir, belə ki, Türkiyədə tez-tez zəlzələ baş verirsə (necə ki, Rusiyanın mərkəzi hissəsində və Avropada - Venesiyada daşqın - K.Ə.), Azərbaycan üçün hər ikisi nadir haldır. O, ölkədə daşınmaz əmlakın icbari sığortasının könüllü qaydada həyata keçirildiyi 2018-ci il üzrə statistikanı misal çəkib. Azərbaycanda ölkə üzrə 2 mln. mənzil olduğu halda, 1376 yanğın olub. Bu, bütün ev və mənzillərin bir faizindən azdır.

F.Mehdiyev dövlətə Daşınmaz əmlakın icbari sığortası haqqında Qanundan imtina etməyi və ya vətəndaşların büdcəzinə zərbə olmaması, onların sığorta şirkətləri ilə həvəslə müqavilə bağlamaları üçün illik icbari sığorta ödənişini xeyli azaltmağı təklif edir.

Sonda oxucuları kədərləndirəcək məlumat verək: "2019-2021-ci illər üçün sığorta sektorunun inkişafı ilə bağlı Tədbirlər Planı"na əsasən (Nazirlər Kabinetinin 21 may 2019-cu il tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilib), İcbari Sığorta Sisteminin elektron informasiya sisteminin dövlət orqanlarının elektron informasiya sistemləri ilə inteqrasiyası nəzərdə tutulur. Deməli, sığorta şirkətlərinin avtomatik olaraq, mənzil sahiblərinə müraciət etmədən sığorta polisinin olub-olmadığı haqqında məlumatları olacaq. Bu ilin sonuna sığorta şirkətlərinin ofisləri qarşısında növbələr müşahidə olunmamasından göründüyü qədər, gələn il iki milyondan bir qədər az sığortalanmamış daşınmaz əmlak mülkiyyətçisi cərimə haqqında cansıxıcı bildirişlər alacaq. Dövlət yüz milyonlarla manat zənginləşəcək, ya da sosial narazılıqdan qorxaraq, qanunu icra etməkdən imtina edəcək.

İnzibati Xətalar Məcəlləsinə (469.1-ci maddə) əsasən, icbari sığorta müqaviləsinin bağlanmamasına görə cərimə 30 manat təşkil edir. Cərimə edildikdən 2 gün sonra o, daşınmaz əmlakı sığortalamasa, yenidən və hər 20 gündən bir eyni məbləğdə cərimə olunacaq. -0-