İkilik araşdırması: Yarat İncəsənət Mərkəzində "Equinox" sərgisi

Hazırda Yarat İncəsənət Mərkəzində nümayiş olunan sərgilərdən biri də “Ekinoks” sərgisidir. Sərgi 7 gürcü sənətçinin bir araya gələrək hazırladığı sərgidir. Sərginin kuratorları Tamuna Arşba və Tata Ksovrelidir. Rəssamlar isə Qia Edzqveradze, Andro Semeyko, Tamara K.E., Konstantin Mindadze, Luka Lazar, Levan Sonqulaşvili və Koka Ramişvilidir.

Sərgi müəyyən fərdi və kollektivi bir-birinə bağlayan qarşılıqlı fəaliyyətin mürəkkəb diskursunu, eləcə də fərdi təcrübənin kollektiv təcrübəyə, habelə onun dəyişən zaman kəsiklərinə təsirini araşdırır. Sərgi işıq və qaranlığın qarşılıqlı əlaqəsini təsvir etməklə dualist prinsip üzərində qurulub.

Sənətşünas Ülkər Əliyeva sərgi haqqında öz fikirlərini bölüşüb.

Ülkər Əliyeva sərginin ideya olaraq 3 hissəyə-  yaddaş, kontinuum və fərdiyyət kimi bölündüyünü qeyd edib.

“Sərgi məkanına daxil olduğumuz zaman bizi iki əsər qarşılayır ki, bu əsərlər ideyanın yaddaş hissəsini açmağa xidmət etmək üçün nəzərdə tutulub. Qia Edzqveradzenin  “Böyük pərvanə” əsərində M.Mamardaşvilinin dualistik ideyalarını gücləndirmək adına gecə ilə gündüzün sonsuz mübarizəsi kimi iki döyüşçünün siluetində həmin mübarizə anını görürük. Lakin ümumi baxışla nəzərdən keçirdiyimizdə qarşımızdakının bir kəpənək təsviri olduğunu başa düşürük”.

Sənətşünas hər bir detalın xüsusi bir məna ifadə etdiyini də qeyd edib. O deyir ki, burada Haydeggerin fəlsəfi düşüncəsindən götürülmüş "tırtılın kəpənəyə çevrilməsi yolunun" əksi var. 

“M.Mamardaşvilinin fəsləfəsinin içindən başqa bir fəlsəfi baxış: fəlsəfə içində fəlsəfə”

Sənətşünas deyir ki, sərginin yaddaş ideyasını davam etdirən digər əsər Andro Semeykonun “Öz tariximizi yazırıq” əsəridir. Ülkər bu əsərin ümumi quruluşuna görə ən  diqqətçəkən əsərlərdən biri olduğunu deyib. Bunun səbəbi isə həm girişdə bizi qarşlayan əsər olması, həm də ümumi quruluşudur.  Sənətşünas deyir ki, geosiyasi həqiqətləri əks etdirən sənətçinin işinin bir hissəsi olaraq divarda yazılar var və burada köhnə Sovet İttifaqı dövlətlərinin “köhnə” vətəndaşlarına doğma gələ biləcək yazılardır.

“Sənətçi həmçinin sərginin açılış günü performansla çıxış edərək, göydən asılan yarımşəffaf pərdələr üzərində müxtəlif  yazılar və təsvirlər yaradaraq öz talemizi yazdığımızı  bizə xatırladı”.

Sərginin kontinuum ideyasını ifadə edən hissədə Konstantin Mindadzenin “Sarının tam qəlbində” (Solaris Aurum) adlı əsəri var. Ülkər Əliyeva deyir ki, burada qara nöqtədən- qaranlıqdan gələn və getdikcə açılan sarı rəngin müxtəlif tonları ifadə olunan işıq həqiqətini ethiva edir.

“ Bu əsərlə üzbəüz isə "Now" yazılı əsər var ki, qara fon üzərində ağ hərflərlə ifadə olunub. Digər tərəfdə isə TAMARA K.E adlı sənətçinin “Böyük alatoranlıq bumu III” əsəri var. Bu əsər bilavasitə indi ilə- günümüzlə və müasir insanın təcrübələri ilə əlaqəlidir”.

Sənətşünas deyir ki, sənətçinin ən müxtəlif fotoları, təsvirləri, öz şəkillərini və s. müəyyən məqamda üst-üstə qoyaraq çap etdirməsi ilə yaranan əsər qarşısıalınmaz informasiya axınında insanların, sadəcə, ekranlarını sürüşdürərək bu gün içində olduqları kollektiv yaddaşlarını göstərir.

Onun sözlərinə görə, bu baxımdan həmin əsər Andro Semeykonun keçmişdəki kollektiv yaddaşını əsk etdirən əsəri ilə həm  ziddiyyət, həm də yaxınlıq yaradır. 

“Bütün bu və bundan çox fəlsəfi ideyaların  cəmləndiyi sərgi konsepsiya baxımından maraq doğurur. Amma böyük ideyanın yanında ilk baxışdan bəzi əsərlərin sadə kimi görünən icraları izləyicini dərhal cəlb etməyə bilər”.

Girişdə gördüyümüz kəpənək təsviri digər zalda da Luka Lazarın  “Hərəkətli kadrlar”ı ilə davam edir. Bu, sərgidə əsərlərin biri-biriləri ilə qarşılıqlı əlaqəsinin olduğunu görə bildiyimizi deyir.Ülkər Əliyeva sərginin kuratorun izi ilə izləyən ziyarətçi (və ya hər bir əsərin yanındakı məlumatların köməyi ilə) üçün cəlbedici ola biləcəyini də qeyd edib.

“Çünki bütün əsərlər konsepsiyaya xidmət göstərir və bütün halında bir ideya əmələ gətirir. Buna görə də sərgini ziyarət etmək istəyən tamaşaçı bu detalları nəzərə alıb, sərgini bir bütöv kimi oxumalıdır. Əks halda, sərginin ötürmək istədiyi fikirlər üzərinə qurulan konsepsiyası anlaşılmaz olaraq qalacaq”. 

O  deyir ki, çağdaş Azərbaycan incəsənətini nəzərə alsaq, sərgilərdə rəssamlarla bərabər kuratorun da bir sənətçi kimi çıxış etməsi, bütöv bir ideya yarada bilməsi baxımından bu kimi sərgilər önəmli addımlardır.