Azərbaycanın başlatdığı disfunksional münaqişə ATƏT-i rəhbərsiz qoydu

Bakı/11.07.20/Turan: İyulun 10-da Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı (ATƏT) Daimi Şurasının Vyanadakı mənzil-qərargahında növbəti üç il müddətinə ATƏT-in baş katibi, ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Hüquqları Bürosunun direktoru, ATƏT-in kütləvi informasiya vasitələrinin azadlığı məsələləri üzrə nümayəndəsi və milli azlıqların işləri üzrə ali komissar vəzifəsinin təsdiq edilməsi barədə konsensus əldə etmək mümkün olmayıb.

Əvvəlki nəzərdən keçirmələrdən fərqli olaraq (dördü bir paketdə), hər bir namizəd ayrı-ayrılıqda nəzərdən keçirilib. Qızğın müzakirələrin nəticələrinə əsasən bütün yuxarıda qeyd olunan rəhbər postların vakant elan edilməsi qərara alınıb.

ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədri Albaniya üzv ölkələrdən namizədlərin qəbulunu 18 sentyabr 2020-ci il tarixinədək açıq elan edib.

Məlum olduğu kimi, iyunun 11-də Azərbaycan ATƏT-in KİV azadlığı məsələləri üzrə nümayəndəsi Arlem Dezirin mandatının uzadılmasının əleyhinə nota göndərib və bununla da bütün dörd mövqe üzrə səlahiyyətlərin uzadılması barədə konsensusu pozub.

İyulun 10-da ATƏT-in Daimi Şurasının iclası zamanı Azərbaycan nümayəndəsi növbəti dəfə fransalı diplomat Arlem Dezirə qarşı öz ənənəvi hücumları ilə fərqlənib. Bu dəfə onu Tacikistan təmsilçisi dəstəkləyib, Dezirin fəaliyyətindən narazılığını ifadə edərək nota təqdim edib.

Tacikistan Demokratik Təsisatlar və İnsan Hüquqları Bürosunun direktoru İnqibyörq Solrun Gisladottirə qarşı da iddialar irəli sürüb. Müvafiq notanı Türkiyə də təqdim edib.

Amma Tacikistan və Türkiyə nümayəndələri iclasda, demək olar ki, çıxış etməyiblər və tənqid üçün meydanı Azərbaycana veriblər.

Konsensusun pozulmasına cavab olaraq Fransa, Kanada, Norveç, İslandiya və Ermənistan ATƏT-in baş katibi Tomas Qrimingerin və milli azlıqlar üzrə ali komissar Lamberto Zanyerin təsdiqlənməsindən imtina ediblər və öz qərarlarını bütün dörd mandatın eyni vaxtda uzadılmasının zəruriliyi ilə bağlı əsaslandırıblar.

4 rəhbər şəxsin hazırkı mandatı 18 iyul 2020-ci ildə bitir və bundan sonra onların heç biri öz vəzifələrini icra edə bilməyəcək ki, bu da ATƏT-in avtomatik olaraq başsız qalması demək olacaq, yalnız təhlükəsizlik və əməkdaşlıq məsələlərində yox, həm də demokratiya və insan hüquqlarının müdafiəsi məsələlərində onun rolunu minimuma endirəcək.

Turan agentliyi iyunun 24-də ilk dəfə Arlem Deziranın mandatını bloklayan Azərbaycan tərəfindən konsensusun təkbaşına pozulması haqda məlumat dərc etmişdi.

Ertəsi gün, iyunun 25-də Tacikistan XİN gözlənilmədən ATƏT-in Vyanadakı Daimi Şurasına etiraz notası təqdim edib. Daimi Şuranın iclasına cəmi 4 gün qalmış notanı təqdim edən Türkiyə XİN-in mövqeyi daha da qəribə oldu. Azərbaycan, Tacikistan və Türkiyənin hərəkətləri Rusiya tərəfindən də dəstəklənib.

Bu dörd ölkə söz azadlığının məhdudlaşdırılmasına görə beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən mütəmadi olaraq tənqidə məruz qalır.

 “Bakı, Düşənbə, Ankara və Moskvanın “sinxron üzməsi” aysberqin yalnız görünən hissəsidir. Azərbaycan və Türkiyə səfirlərinin ATƏT-in mənzil-qərargahının yerləşdiyi Hofburq imperator sarayının kuluarlarında aktiv məsləhətləşmələri və Rusiya nümayəndəsinin “Bizans diplomatiyası” üslubunda birmənalı olmayan çıxışı belə düşünməyə əsas verir ki, Azərbaycan və Tacikistan kiminsə şahmat oyununda istər-istəməz hansısa rol oynayır. Türkiyə XİN-in gecikmiş etiraz notası da bundan xəbər verir.

Görünür, Ankara və Moskva son illər dünya siyasətinin antiqərb vektorunda önünə çıxıblar. Hazırkı XİN rəhbəri Mövlud Çavuşoğlu öz siyasi karyerasının artmasında Azərbaycan və Rusiya da daxil olmaqla, onun AŞPA-nın prezidenti vəzifəsinə seçilməsinə yardım etmiş bir sıra ölkələrə dəstəyə görə müəyyən qədər borcludur.

Vyanada keçirilən taleyüklü iclasdan bir həftə öncə Azərbaycan hakimiyyəti hökumətyönlü KİV-lər vasitəsilə həm Arlem Dezirə, həm də ATƏT-in Minsk Qrupu daxil olmaqla, bütün digər təsisatlara qarşı çirkin kampaniyaya başlayıb, onların hamısını anti-Azərbaycan və Ermənistanpərəst mövqedə ittiham edib.

Bu kampaniya ATƏT-in təkcə söz azadlığı sahəsində yox, həm də insan hüquqları, demokratiya sahəsində qiymətləndirmələrini tənqid edirdi. Bu materiallarda ATƏT-də dominantlıq etdiklərinə, demokratik dəyərləri təşkilatın digər üzvlərinə zorla qəbul etdirməyə çalışdıqlarına görə ABŞ və Qərbə qarşı iddialar irəli sürülürdü.

İsveçrə, Fransa, İslandiya və İtaliyanın rəhbər postlara yeni namizədlər irəli sürüb-sürməyəcəkləri hələlik məlum deyil. Belə ki, son üç ildə bu ölkələrin nümayəndələri rəhbər vəzifələr tutublar. Adətən Qərb ölkələri öncədən təqdir etdikləri diplomatlarını qurban vermirlər.

ABŞ və Böyük Britaniyanın bu pasyansda mövqeyi hələ aydın deyil. Adətən ATƏT-in işində fəal olan bu ölkələr hələlik vəziyyətin monitorinqi ilə kifayətlənərək müşahidə edirlər.

İstənilən halda aydın olur ki, 1975-ci ilin avqustunda təsis edilmiş Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı ilk dəfə görünməmiş disfunksional münaqişəyə məruz qalır. Onu bu münaqişəyə söz azadlığı, demokratiya və insan hüquqları kimi əsas dəyərlərə düşmənçilik münasibəti bəsləyən ölkələr düçar ediblər.  

ATƏT-in qaydaları mandatların vəzifəsinin icraçısı kimi 1 il müddətinə uzadılmasına imkan verir, lakin indiki reallıqlarda bu, ağlabatan deyil. Ölkələrin sentyabrın 18-dək irəli sürə biləcəkləri iddiaçı çox olarsa, ATƏT-in bütün payız boyu sehrli konsensus axtarışında olacaq ki, onu da tapmaq asan olmayacaq.

Çox güman ki, ATƏT 2020-ci ilin dekabrına – Nazirlər Şurasının növbəti görüşünəqədər iflic vəziyyətdə qalacaq. Növbəti görüş ATƏT-ə sədrlik edən Albaniyanın paytaxtı Tirana şəhərində keçirilməlidir.

Həftədə bir dəfə Vyanada toplana ATƏT-in Daimi Şurası əsas direktiv orqandır. Bura ATƏT-in 57 üzv dövlətindən nümayəndələr daxildir.

Azərbaycan 1992-ci ilin yanvarında ATƏT-in sıralarına tamhüquqlu üzv kimi daxil olub.–0—