Bakıda və Yerevanda ekspertlər Rusiya qazının Azərbaycan ərazisindən Ermənistana nəqlini müsbət qiymətləndirmir

Bakı/18.03.21/Turan: Rusiya tərəfi Şimali Qafqaz - Zaqafqaziya magistral qaz kəmərində təmir işləri ilə əlaqədar Rusiya qazının Gürcüstan ərazisinə tranziti xahişi ilə Azərbaycana müraciət edib. Xahiş təmin edilib və Rusiya qazı martın 17-dən etibarən müvafiq tranzit haqqı müqabilində müvəqqəti olaraq Azərbaycan ərazidindən Gürcüstana nəql ediləcək. "Qazprom eksport" martın 16-da SOCAR-la Rusiya qazının Azərbaycan ərazisindən nəqli haqqında qısamüddətli (təqribən 3 həftəlik) müqavilə imzalayıb, deyə SOCAR-dan Turan-a bildiriblər.

Söhbət Ermənistana qaz tranzitindən gedir, deyə Rusiya KİV-ləri bildirir.

Bu xəbəri 9 noyabr 2020-ci il tarixli Atəşkəs Bəyanatının bəndlərinin həyata keçirilməsi üzrə ilk fakt hesab etmək olar. Bu bəyanatda V.Putin, İ.Əliyev və N.Paşinyan Azərbaycan və Ermənistan arasında nəqliyyat yollarını açmaq barədə razılığa gəliblər.

Bu xəbər Azərbaycanda, Rusiyada və Ermənistanda fərqli şərh edilir. Politoloq Elxan Şahinoğlu Bakının razılığı məcburi, Rusiyanın təzyiqi altında verdiyini hesab edir.

Bu, düşmənçiliyə baxmayaraq, azərbaycanlıların ermənilərə qarşı xoş məramının növbəti təzahürüdür. Spitak zəlzələsindən sonrakı günlərdə Bakıdan Ermənistana xilasedicilər göndərilib, Gürcüstanda yanacaq böhranı zamanı isə bu ölkədəki erməni kilsələri SOCAR-ın qazı ilə isidilirdi. Amma Ermənistan Azərbaycana təcavüzlə cavab verirdi. Müharibədə qalib gələn Azərbaycanın məğlub Ermənistana qarşı xeyirxah jestini barışığın başlanğıcı hesab etmək olar, amma Ermənistanda və Qarabağda revanşdan və separatçıların Bakıdan asılı olmamasından danışırlar. Bu dəfə də ermənilərdən təşəkkür gözləmək üçün heç bir əsas yoxdur, deyə E.Şahinoğlu xatırladır.

"Eyni zamanda, Azərbaycan ərazisindən Ermənistana qaz tranziti N.Paşinyanın daxili siyasi mövqeyini az da olsa gücləndirəcək, o, Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərin yaxşılaşmasının faydasını ermənilərə sübut edə biləcək. Azərbaycan XİN daimi sülhün bərqərar edilməsi və Ermənistandakı Mehri dəhlizindən Naxçıvana kommunikasiyaların açılmasının xeyrinə daha bir əsas əldə edib", deyə Şahinoğlu Turan agentliyinə bildirib.

"Əlbəttə, biz etiraz edirik. Azərbaycan ərazisindən Ermənistana heç nə nəql edilməməlidir. Bizim Ermənistana qarşı münasibətimizin yumşalması yalnız bütün Qarabağ ərazisində Bakının hakimiyyətinin bərpasından sonra mümkündür", Qarabağ Azadllq Təşkilatının sədri Akif Nağı Turan-ın sualına belə cavab verib.

Bu halda belə biz münasibətləri ehtiyatla bərpa etməliyik, belə ki, ermənilərə etibar etmək olmaz. Buna görə biz heç bir bəhanə ilə nəinki qaz, bir qurtum su belə verməməliyik", deyə A.Nağı əlavə edib.

Azərbaycanşünas, RF EA-nın elmi əməkdaşı Aleksandr Karavaev Turan-ın suallarını cavablandırıb.

"Əvvəllər bu sxemdən istifadə olunması mümkün deyildi, belə ki, Azərbaycan təkcə SOCAR dövlət şirkətinin nəzarəti altında olan qazın deyil, adi yüklərin də tranzitinin qarşısını sərt şəkildə alırdı. Bu sxem yalnız Cənubi Qafqazda nəqliyyat yollarının açılmağa başladığı yeni münaqişəsonrası vəziyyətdə həyata keçirilə bilir", deyə o qeyd edib.

Bu vəziyyətin obyektiv, yoxsa modelləşdirilmiş olması barədə suala cavabda o deyib: “Qaz kəmərlərində vaxtaşırı reqlament (təmir – red.) işləri həyata keçirilir. Ermənistanın yeraltı qaz anbarları var, amma onlardakı qaz ehtiyatı bir həftə çatır. İrandan idxal edilən qazdan birbaşa məişət məqsədilə istifadə oluna bilməz, belə ki, Ermənistanda bütün İran qazından İrana satılan elektrik enerjisinin istehsalı üçün istifadə olunur. Boru kəmərinin diametrini nəzərə alsaq, İrandan tədarük tez bir zamanda artırıla bilməzdi. Reqlament işləri 3 həftə müddətinə elan edilib, belə çıxır ki, Ermənistan Azərbaycandan trafik cəlb etmədən kəskin defisitdən qurtara bilməzdi.

- Ermənistanda ölkənin sanki zorla, hiylə ilə Azərbaycanın iqtisadi imkanlarından istifadəyə cəlb edilməsi mövzusunda siyasi spekulyasiyalar ola bilər?

- Amma baş verənlər təkcə Azərbaycanın deyil, bölgə iqtisadiyyatının xeyrinədir. Rusiya qazının müzakirə olunan nəql sxemi Ermənistan üçün də sərfəlidir. Qaz bazarının tədricən şaxələndirilməsi, inhisarçılığın azaldılması və tədarükün sabitliyi istiqamətində addımlar atılır. Əlbəttə, baş verənlər yaxşı siyasi addım ola bilərdi, amma, eyni zamanda, bu, texniki zərurətdir, deyə Moskvalı ekspert bildirib.

Daşnaksutyun partiyası Bürosunun iqtisadi araşdırmalar ofisinin məsul şəxsi, iqtisadçı Suren Parsyan Karavaevin Ermənistanın iqtisadi cəhətdən çıxılmaz vəziyyətdə olması, bu səbəbdən Azərbaycanın qaz tranzitinə cəlb edilməsinə razılıq verməsi haqqında versiyasını təkzib edir. Ermənistanın üç həftədə Azərbaycandan qaz idxalına ehtiyacı olmaz, əlbəttə ki, sövdələşmə daha uzunmüddətli gələcəyə xidmət etmirsə, deyə o, Facebook-da yazıb.

Abovyan qaz anbarındakı təbii qazın həcmi Ermənistanın daxili tələbatını üç həftədən daha çox müddətə təmin etmək üçün tamamilə kifayət edir. Yəni Ermənistanın üç həftədə Azərbaycandan qaz idxalına ehtiyacı olmayacaq, əlbəttə ki, bu sövdələşmə daha uzunmüddətli gələcəyə xidmət etmirsə. Maraqlıdır ki, hərbi vəziyyətdə olan Ermənistan hökuməti indiyədək bu qərara reaksiya verməyib və bunun Ermənistanın maraqlarına nə dərəcədə uyğun olduğuna aydınlıq gətirməyib. Nəticədə, bu sövdələşmənin motivinin Ermənistanın infrastrukturunun açılması adı altında Türkiyə-Azərbaycan ikilisinin, nə bahasına olursa olsun, əldə etməyə çalışdığı suveren Naxçıvan-Azərbaycan yolunun güzəştə gedilməsi olduğunu ehtimal etmək qalır, deyə Daşnaksutyun nümayəndəsi Rusiyanın Qazprom şirkətinin qərarını tənqid edib. -0-