«Azərbaycanın neft gəlirləri İlham Əliyevin ailəsinin cibinə axır»
Azərbaycanla Israil arasında son illərdə ciddi müttəfiqlik münasibətləri formalaşıb. Hətta belə fikirlər də səslənirdi ki, Israil Azərbaycan hakimiyyətinin beynəlxalq aləmdə başlıca dayağına çevrilib. Buna baxmayaraq, son bir həftə ərzində Israilin dünyada tanınmış nəşrlərindən olan “Haaretz” qəzetində Azərbaycan hakimiyyətinin ünvanına sərt ittihamların səsləndirilməsi vəziyyətin kəskin şəkildə dəyişməsi kimi qiymətləndirilə bilər. Diqqəti cəlb edən amil bundan ibarətdir ki, hər iki məqalədə Azərbaycanda oğru hakimiyyətin mövcudluğu qəti və birmənalı şəkildə vurğulanır. Müəllif Anşel Pfefferin qələmə aldığı məqalənin tərcüməsini təqdim edirik:
Təəssüf ki, dünya məsələyə adekvat diqqət göstərmir
Mən Bakıda olanda - fevralın 26-da səhər saatlarında paytaxt Bakıda minlərlə insan Xocalı abidəsini ziyarət etməyə gedirdi. Qara mərmərin üstündə qucağında uşaq olan bir qadın heykəli var. Hər bir ziyarətçi də bu abidənin önünə iki qərənfil qoyur.
Azərbaycan xalqı 2 min il yarımdır ki, Xəzər dənizinin sahilində, Qafqazın ürəyində yaşayır. Amma dövlət çox gəncdir, təxminən 21 yaşı var.
Yanvar ayında isə eyni kütlə 1990-cı ilin 20 yanvarında baş vermiş başqa bir faciənin ildönümünü qeyd edirdi. Həmin faciə zamanı 137 nəfər kişi və qadın ölkədə müstəqillik işırtılarını boğmağa gələn sovet tanklarının qarşısını almağa çalışmışdı. Qısamüddətli istisnalarla bu torpaqlar Fars, Osmanlı və Rusiya imperiyalarının tərkibində olub.
Xocalı qətliamı 1992-ci il fevralın 26-da baş verib. 613 nəfərin ölümü ilə nəticələnən qətliamı rusların köməyilə ermənilər törədib. Təəssüf ki, dünya məsələyə adekvat diqqət göstərmir.
Atəşkəs elan olunsa da, ərazisinin 20 faizi işğal olunmuş Azərbaycan üçün müharibə başa çatmayıb. Dağlıq Qarabağdakı aeroportlarda uçuşlar başlasa, müharibə yenidən alovlana bilər.
Problem İrandır, İsrail yox
İsrail və Azərbaycan təxminən 20 ildir ki, müttəfiqdir. Lakin geniş ictimaiyyət bundan keçən il - müxtəlif sahələrdə əməkdaşlıq haqda məlumat yayılandan sonra xəbər tutub. Azərbaycanlılar üçün bu alyans Dağlıq Qarabağı geri qaytarmaq baxımından həm də bir vasitədir. Onlar Israilə azərbaycanlılar və yəhudilər arasında tarixi əlaqələrin gücləndirilməsi baxımından da önəm verirlər. Azərbaycanlılar vaxtilə bu ölkədə yaşamış, sonradan Israil və ABŞ-a köçmüş 100 min yəhudiyə öz diasporaları kimi yanaşırlar. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan Israilə görə 20 milyon azərbaycanlının yaşadığı Iranla münasibətləri korlamağa hazırdır.
“Bizim Israillə əməkdaşlığımız Iranın xoşuna gəlmir. Israillilərin bir çoxu azərbaycanlılardır və bu da onlarla işləməyimizi asanlaşdırır. Problem Irandır, Israil yox”, - deyə Prezident Administrasiyasının yüksək vəzifəli şəxslərindən biri bildirib.
Deputat Asim Mollazadə deyir ki, Azərbaycanın çoxlu yəhudi dostları var və onlar ABŞ-da azərbaycanlılara yardım edir: “Ironiya burasındadır ki, müsəlman Azərbaycanı Israilə meylli, xristian Ermənistanı isə Irana meyllidir”.
Azərbaycan və Israil bir sıra sahələrdə bir-birilə əlaqədədir. Bakı Tehran üçün arxa qapıdır. Hər gün Bakı küçələrində minlərlə Iran vətəndaşını görmək olar. Farsların yeni ili sayılan Novruz bayramında onminlərlə iranlı bayramı alqokollu içki ilə qeyd etmək üçün sərhədi keçib Azərbaycana gələcək. Axı Iran Islam Respublikasında spirtli içki qəbulu yasaqdır.
Iranda 1979-cu ildə baş vermiş islam inqilabından sonra Israil neft idxal etdiyi əsas mənbəni itirdi. Belə olan halda, Israil Norveç, Meksika kimi ölkələrdən neft almaq məcburiyyətində qaldı.
Azərbaycanla Türkiyə arasında diplomatik gərginlik var
Bakı da neft şəhəridir. Köhnə məhəllələrdəki evlərin bir çoxunun həyətində neft buruqları yerləşir. Havada da ağır neft qoxusu var. Bakı ətrafında ilk dəfə neft 1846-cı ildə çıxarılıb. Sovet Ittifaqı və Almaniya arasında Ikinci Dünya Müharibəsi zamanı Bakı neftinin əvəzsiz rolu vardı. 1990-cı illərin axırlarında Xəzər dənizində yeni neft yataqlarının aşkarlanmasıyla Azərbaycan nefti yenidən dünya bazarına qayıtdı. Bunun da nəticəsində Azərbaycanın dövlət büdcəsinə, eyni zamanda, prezident Ilham Əliyevin ailəsinin cibinə milyardlar axmağa başladı.
Israil isə Azərbaycandan neft idxalını sakitcə, amma əhəmiyyətli dərəcədə artırdı. Beləliklə də Azərbaycan Israil üçün əsas neft təminatçısı oldu. Ötən il Israilin neft tələbatının 40 faizindən çoxu Azərbaycanın hesabına ödənilib.
Neftin daşınmasında daha bir strateji aspekt var. Israilə neft Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərilə Gürcüstan vasitəsilə Aralıq dənizinin Türkiyə sahəllərinə, oradan da tankerlərlə kiçik reyslər vasitəsilə daşınır. Azərbaycan neftinin Türkiyə ərazisindən daşınmasına baxmayaraq, bu iki ölkə arasında diplomatik münasibətlərdə gərginlik var.
Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin yüksək vəzifəli şəxslərindən olan Murad Heydərov deyir ki, Ceyhandan Aşdod limanına qədər sualtı kəmərin çəkilişilə bağlı son vaxtlar danışıqlar bərpa olunub: “Bunun çox böyük əhəmiyyəti var. Bu layihə insidentdən sonra dondurulmuşdu. Lakin artıq danışıqlar gedir”.
“Insident” dedikdə əlbəttə ki, 2010-cu ilin mayında 9 türk hərbçisinin ölümü ilə nəticələnən “Mavi Mərmərə” gəmisinin ələ keçirilməsi nəzərdə tutulur. Israil diplomatları deyir ki, Azərbaycanla Türkiyənin çox yaxın olmasına baxmayaraq, Ankara ilə Təl-Əviv arasında münasibətlərin korlanması Azərbaycan-Israil müttəfiqliyinə təsir göstərmədi. Azərbaycan rəsmiləri sadəcə, Israil və Türkiyə tərəflərini yenidən bir araya gətirməyə çalışırdı.
İran Azərbaycanda gəncləri radikallaşdırmağa çalışır
Azərbaycan Tehranla körpüləri yandırmaq istəmir. Azərbaycan əhalisinin 95 faizi müsəlmandır və şiələr üstünlük təşkil edir. Ölkə dünyəvi ənənələrilə öyünür.
Dini Qurumlarla Iş üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Elşad Isgəndərov Iranı ittiham edir. Deyir ki, Iran Azərbaycandakı məscidlərdə və məktəblərdə gəncləri radikallaşdırmağa cəhd göstərir.
Təxminən iki milyon müsəlman əhalisi olan Bakıda məscidlərin sayı bir o qədər çox deyil. Şəhərdə cəmi iki sineqoq var, onlar da son on ildə dövlət vəsaiti hesabına bərpa olunub. Sineqoqlar polis nəzarətindədir. Buna baxmayaraq, Şneor Siqal deyir ki, Bakıda olduğu üç il ərzində antisemitizm əlaməti müşahidə etməyib.
“Bəs bu halda, polis nəzarəti nəyə lazımdır?” sualına isə o, belə cavab verib: “Biz Irandan olan terrorçuların əsas hədəflərindən biriyik. Bu təhlükədən qorunmaq üçün...”
Təxminən bir il əvvəl Bakıda 22 nəfər terrorçuluqda şübhəli bilinərək həbs olundu. Onların Iranın göstərişilə Israil və Amerika səfirliklərində, həmçinin Qərb şirkətlərinin bu ölkədəki ofislərində terror aktları törətməyi planlaşdırdıqları ehtimal olunurdu. Lakin Iranla Azərbaycan arasında gərginliyin ən əsas mənbəyi 2012-ci ilin mayında Bakıda keçirilən “Eurovision” musiqi yarışması oldu. Həmin vaxt yarışmada iştirak edən müsəlmanlara etiraz edən Iranın rəhbər şəxslərinə qarşı etirazlar baş qaldırdı.
Azərbaycan ata və oğul Əliyevlər arasında bölünüb
“Eurovision” Bakıda ağrılı məsələlərdən biridir. Bu tədbir Əliyev rejimi üçün çox əhəmiyyətli idi. Bahalı brend ticarət obyektlərinin, otellərin tikintisi də daxil olmaqla, on milyonlarla dollar sərf olunmuş bu prosesin kulmunasiya nöqtəsi kimi, “Eurovision” yarışmasının final gecəsi Orta Asiya Azərbaycanı Avropa ailəsinin üzvü olmalıydı. Yarışma ərəfəsində yeni tikililər üçün köhnə binalar söküldü. Bir çox hallarda isə dəyişən yalnız üz örtükləri oldu. Gözəgəlimli fasadlarla uçuq-sökük tikililər gizlədildi.
Bununla belə, Neftçilər prospekti ilə hərəkət edərkən Xəzərin sahilindəki “Gucci”, “Armani” kimi brend mağazalar, şütüyən bahalı “jeep” avtomobillər diqqətdən yayınmır. Hətta polislər də bahalı “BMW” maşınlarında xidmət edir.
Azərbaycan hakimiyyəti “Eurovision” ərəfəsində bu cür görüntülərə görə beynəlxalq mediadan alqış gözlədiyi halda, sərt tənqidlərə məruz qaldı. Media Azərbaycanda insan hüquqları sahəsində acınacaqlı vəziyyətə, demokratiyanın olmamasına və ölkənin korrupsiya bataqlığında boğulmasına görə hakimiyyəti tənqid etdi.
Azərbaycan son iyirmi ildə keçmiş KQB generalı və Siyasi Büro üzvü, 2003-cü ildə dünyasını dəyişmiş və indi də Bakının demək olar ki, hər küçəsindəki şəkillərdən gülümsəyən Heydər Əliyevlə onun oğlu Ilham Əliyev arasında bölünüb.
Qərb Əliyevi nəzarətindən kənar buraxmaq istəmir
Azərbaycan dünyada yeganə ölkədir ki, həm Rusiya, həm də Iranla həmsərhəddir. Lakin o, Avro-atlantik bloka qoşulmaq üçün hər iki qonşusundan üz döndərib. Bununla belə, Azərbaycanda etiraz edənlərin zorakılıqla susdurulması, nümayişçilərin döyülməsi, jurnalistlərin həbsilə əlaqədar müttəfiq olmaq istədikləri ölkələrdən gələn tənqidi hesabatlar, diplomatik donoslar bu ölkənin rəhbər şəxsləri üçün təhqirdir. Qərb Azərbaycanın neft və qazını almaqda maraqlıdır, amma eyni zamanda, Əliyevi də nəzarətindən kənarda buraxmaq istəmir.
Radikallığın səbəbi insanlarda dəyişikliyə inamın itməsidir
“Azadlıq” radiosunun araşdırmaçı jurnalisti olan Xədicə Ismayıl Azərbaycanda ən müxtəlif səviyyələrdə korrupsiya faktlarını, o cümlədən milyonlarla dövlət vəsaitinin Əliyevlər ailəsinin üzvləri tərəfindən mənimsənildiyini üzə çıxarıb. Düzdür, Azərbaycandakı bir sıra başqa jurnalistlərdən fərqli olaraq, o, nə həbs olunub, nə də döyülüb. Onun çalışdığı media orqanı ABŞ Konqresi tərəfindən maliyyələşdirilir və bu da müəyyən mənada immunitet deməkdir. Həbs və zorakılığa məruz qalmasa da, Xədicə Ismayılın yaşadığı mənzilə gizli kamera yerləşdirilib və onun intim görüntüləri lentə alınıb. Bu görüntülər vasitəsilə onu şantaj etməklə, jurnalisti növbəti korrupsiya faktının ifşasıyla bağlı materialın yayımından çəkindirmək istəyirdilər. Lakin Xədicə Ismayıl geri çəkilməyib və nəticədə həmin görüntülər internetdə yayılıb.
Xədicə Ismayıl ateistdir. O, ölkənin dünyəvi rəhbərliyinin andına inanmır və Qərb ölkələrini, o cümlədən Israili xəbərdar edir ki, bir qədər ağıllı olmasalar, Azərbaycan Irana çevrilə bilər. Bakıda dini geyimlər, hicab satan onlarla mağaza var. Təhsil müəssisələrində baş örtüyünə qoyulan qadağanın aradan qaldırılması üçün 130 min imza toplanıb.
Rəsmi məlumatlara görə, azərbaycanlıların 12-14 faizi inanclı müsəlmandır. Onların da böyük əksəriyyəti 35 yaşdan aşağı olanlardır.
Xədicə Ismayılova deyir ki, dini radikallaşmanın səbəblərindən biri də Azərbaycanda insanların dəyişikliklərə olan ümidinin itməsidir: “Əsas səbəb Iran amili deyil, insanların dəyişikliklərə olan inamının itməsidir. Qərb, o cümlədən Israil Azərbaycanda demokratik dəyişikliklərə ciddi dəstək verməsə, bu dalğa böyüyəcək və Qərbin planları alt-üst olacaq”.
Siyasət
-
Xankəndidə oktyabrın 20-də vəfat etmiş 70 yaşlı erməni qadın Vera Aqasiyanın cəsədi 15 gündən artıqdır ki, təhvil verilməyib. Azərbaycan mediasının məlumatına görə, Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi (BQXK) gecikmənin səbəbi barədə açıqlama verməyib.
-
Noyabrın 14-də Bakıda keçirilən COP29 konfransının keçirildiyi yerdə bir qrup fəal "Pay up" ("Ödəmə vaxtıdır") şüarı altında aksiya keçirib.
-
Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan bildirib ki, həm prezident İlham Əliyev, həm də o, Ermənistan və Azərbaycan üçün təkcə sülh sazişi və digər razılaşmaların əldə olunması deyil, eyni zamanda sülh içində birgə yaşayış üçün strateji sazişin imzalanması zərurəti olduğunu qəbul edirlər. O, bu fikirləri noyabrın 13-də parlamentin iclasında səsləndirib.
-
Fransanın ekologiya, energetika və iqlim naziri Anyes Pannye-Runaşe (Agnès Pannier-Runacher). "Əliyevin COP29-un açılış mərasimində Fransa və Avropa ilə bağlı şərhləri qəbuledilməzdir. Ölkəmizə, onun institutlarına və ərazilərinə birbaşa hücumlar əsassızdır.
Rəy yaz