Neft lənəti və seçkilər: Azərbaycan, Qazaxıstan və Rusiya

Cümə günü Bakıda “Neftlə zəngin postsovet ölkələrində siyasi partiyalar və seçkilər: “sözləşməli” demokratiyanın qarşısını almaq olarmı?” mövzusunda beynəlxalq konfrans keçirilib.

Milli və Beynəlxalq Araşdırmalar Mərkəzi (MBAM) tərəfindən təşkil edilmiş tədbirdə Rusiya siyasi texnoloqu, “NİKOLO M” PR şirkətinin yaradıcılarından biri İqor Mintusov, Qazaxıstanın Vətəndaş Cəmiyyəti Fondunun analitiki Viktor Kovtunovski və yerli ekspertlər iştirak ediblər.

Ümumilikdə çıxışlar hakimiyyətin legitim formalaşdırılması və əvəz olunması, siyasi rəqabət üçün şərait yaradılması üsulu kimi seçkilər ətrafında cəmləşib.

MBAM rəhbəri Leyla Əliyevanın fikrincə, neft ölkələrini üstün siyasi qüvvənin öz iqtisadi maraqlarına hədə olaraq gördüyü istənilən siyasi rəqabəti boğması xüsusiyyəti birləşdirir.

“Təəssüflə qeyd edə bilərəm ki, Rusiya, Qazaxıstan və Azərbaycanın siyasi sistemlərində istədiyimizdən daha çox ümumi cəhət var”, deyən İqor Mintusov bu ölkələrdə seçkilərin plebisit şəklində keçirildyini qeyd edib. Hakim partiyaya və liderə verilən səslərin faizinin ildən ilə artması, müxalifətin marginal olması, müxalifət sisteminin isə hakim partiyanı dəstəkləməsi bu ölkələr üçün səciyyəvidir. “Və bütün bunlar iki şeyə əsaslanır: liderlərin dəyişməzliyi, sabitliyin pozulmasından qorxan əhalinin laqeydliyi”, deyə Mintusov bildirib.

İqor Kovtunovski bu ölkələrdəki rejimlərin səciyyəvi xüsusiyyətləri mənzərəsini tamamlayaraq, hakim partiyanın real üstünlüyünü, siyasi sistemin həddindən artın konsentrasiyasını, parlamentin statusunda qanunverici məhdudiyyətləri, seçki prosesinin pozulmasını, müstəqil məhkəmə sisteminin olmamasını qeyd edib. “Bütün bu ölkələri neft lənəti, holland xəstəliyi, qeyri-sağlam vergi sistemi və korrupsiya təqib edir”, deyə ekspert bildirib.

Kovtunovskinin fikrincə, Qazaxıstanda elita dəyişiklik zərurətini dərk edir, amma fəaliyyətsizlik və hakimiyyətin dəyişəcəyi halda mülkiyyət itirmək qorxusu mane olur. “Amma yenə də ekspertlər arasında strateji nikbinlik var və bu, dünyada demokratik dövlətlər dairəsinin genişlənməsi və dəyişikliklərin qaçılmaz olması ilə əlaqədardır”.

Hakimiyyətin konsentrasiyası və bununla bağlı mənfi cəhətlərin digər iki ölkə ilə daha çox özünü göstərdiyi Azərbaycanda son zamanlar cəmiyyətin fəallığı ilə bağlı müəyyən nikbinlik var. Seçkilərin Monitorinqi və Demokratiyanın Tədrisi Mərkəzinin rəhbəri Anar Məmmədlinin sözlərinə görə, bu yaxınlarda keçirilən İnternet-sorğu göstərdi ki, min nəfərdən çox rəyi soruşulanların 50%-i yaşadıqları bölgədə Qubada və İsmayıllıda baş verən hadisələrin bənzəri baş versə, iştirak etməyə hazır olduqlarını bildiriblər. “2010-cu ildə seçicilərin 20%-dən azının seçkilərdə iştirak etdiyini nəzərə alsaq, bu, böyük rəqəmdir”, deyə Məmmədli qeyd edib. -0-