Yeni Kaledoniyada iğtişaşlar: Paris Azərbaycanın müdaxiləsini pisləyərkən, Çin faydalanmağa hazırdır

Yeni Kaledoniyadakı son iğtişaşlar Parisin qınağına səbəb olub, çünki Fransa hakimiyyəti Azərbaycanı regionun işlərinə qarışmaqda günahlandırır. Lakin analitiklər güman edirlər ki, Çin bu regionda Fransanın təsirinin potensial destabilləşməsindən yararlanaraq iğtişaşlardan fayda əldə edə biləcək. Avropa Şurasının beynəlxalq münasibətlər üzrə Asiya proqramının baş elmi işçisi Frederik Qrar “Beynəlxalq siyasət və cəmiyyət” jurnalında (IPG) dərc olunmuş "Cənnətdə üsyan" adlı məqalədə bu dinamikanı araşdırır.

Grar bildirir ki, arxipelaqdakı qeyri-sabit vəziyyət çox zaman vətəndaş iğtişaşlarının baş verməsindən əvvəl xarici müdaxilə üçün zəmin yaradır. Fransa hökuməti Azərbaycanın ehtimal olunan müdaxiləsini pisləyib. 2023-cü ilin iyulunda Azərbaycan Fransa müstəmləkəçiliyinə qarşı azadlıq hərəkatlarının dəstəklənməsi üçün Bakı təşəbbüs qrupunun yaradılması təşəbbüsü ilə çıxış edib. Sonradan, aprelin 18-də Yeni Kaledoniya Konqresi və Azərbaycan Milli Məclisi arasında qarşılıqlı anlaşma memorandumu imzalanıb. Zorakılıq başlamazdan əvvəl Azərbaycan bayraqları müstəqilliyə dəstək mitinqlərini bəzəyib, kanak xalqı ilə həmrəylik yüksək səslə ifadə edilib və "Fransa repressiyaları"pislənilib.

Xarici müdaxilə birbaşa iğtişaşlara sövq edə bilməsə də, xarici planların həyata keçirilməsi üçün katalizator rolunu oynayır. Qrare Bakının Yeni Kaledoniyadakı hərəkətlərilə Rusiyanın digər yerlərdə antiqərb manevrləri, o cümlədən müstəqillik hərəkatlarına dəstək arasında paralellər aparır. Müstəqillik uğrunda nümayişlərdə Putinpərəst plakatlar görünüb, sosial şəbəkələrdə yayılan antifransa ritorikası isə Rusiyanın baxışlarını əks etdirir.

2014-cü ildə Krımın anneksiyasından sonra güclənən müstəqillik siyasətinə Rusiyanın dəstəyi öz maraqlarını inkişaf etdirmək üçün regional qeyri-sabitlikdən istifadə edərək daha geniş geosiyasi ambisiyalarla uzlaşır.

Ekspertlər hesab edirlər ki, Çin bu sarsıntılar fonunda əhəmiyyətli dərəcədə qalib gələ bilər. Pekin öz siyasi, iqtisadi və hərbi mövqelərini genişləndirmək üçün Sakit okeanın cənub hissəsində Qərbin  hökmranlığına meydan oxumağa çalışır. Çin Tayvan, Honkonq, Tibet, Sintszyan, insan hüquqları və dəniz mübahisələrilə əlaqəli məsələlərdə ada dövlətlərilə aktiv şəkildə çəkişir. Bundan əlavə, Pekin ikili hərbi tətbiqə malik ola biləcək infrastruktur layihələrini həyata keçirərək bölgənin təbii sərvətlərinə nəzarət edir.

2022-ci ildə Solomon Adaları ilə təhlükəsizlik paktından sonra Çin digər ada dövlətlərlə oxşar müqavilələr bağlayır. Yeni Kaledoniyaya maliyyə dəstəyinin müzakirəsi Pekinin strateji maraqlarından xəbər verir və hazırda təhlükəsizlik sahəsində mümkün əməkdaşlıq barədə danışıqlar aparılır.

Çinin strategiyası Fransa və Qərb iştirakını nüfuzdan salmaq üçün iğtişaşlardan istifadə edərək ada dövlətlərini Qərbin təsirindən təcrid etməyə əsaslanır. Yeni Kaledoniyadakı nikel ehtiyatları xüsusi maraq kəsb edir, çünki Pekin Fransanın təsirinin zəifləməsini öz eegional ambisiyaları üçün faydalı hesab edir.

Nəticələr onsuz da təlatümlü bölgədəki qeyri-müəyyənliyi artıraraq Fransanın maraqlarından kənara çıxır. Paris və müttəfiqləri tezliklə nizamlanmaya can atırlar, lakin problemlərin mürəkkəbliyi səyləri çətinləşdirir. Qanunçuluğun və asayişin bərpası əsas vəzifə olaraq qalır və hər iki tərəf inamın möhkəmləndirilməsi prosesinə başlamaq üçün kompromisə getməyi təkidlə xahiş edirlər.