Ölkənin etiraz elektoratının bilriyi olan Milli Şura bütün fəaliyyətilə maraqlı nağıla bənzədi. Ancaq bənzədi. Ölkənin aparıcı müxalif qüvvələri başda olmaqla burada müxtəlif orientasiyalı qüvvələr birləşdi.
Bu qurumun ən başlıca hədəfi vahid namizədlə prezident seçkilərinə qatılmaq, iki il müddətli prezident seçmək və qələbə qazanmaq, iki il ərzində ölkəni avtoritar yöndən demokratik yönə döndərmək idi. Elə məsələ də budur ki, qurum məhz problemi həll edə bilmədi.
Keçmişdə olanların nəticəsi
Bir qədər əvvələ gedək. Çünki əvvələ getmədən bu qurumun bəzi daxili məsələləri açılmaz olur.
Azərbaycanda məşhur yazıçı, kinorejissor kimi tanınan Rüsətm İbrahimbəyov 2009-cu ildə rəsmi Bakıdan çox ölkədəki mövcud ictimai durumu tənqidə məruz qoyan müsahibə verdi. Özü də bu müsahibə Rusiya internet saytlarından birinə verildi. Bu müsahibədə yazar ölkədə mədəniyyət, davranış problemlərindən hakimiyyətdəki rüşvət, korrupsiya və yerliçilik problemlərinə kimi bir çox ağrılı nöqtələrə toxundu.
Bu müsahibədən başlayaraq rəsmi Bakının yazıçıya təzyiqləri və mətbuat vasitəsilə təhqirləri başladı. Dünənə qədər iqtidarın yanında “dost” olan R.İbrahimbəyov bir-iki həqiqətləri açdığına görə “düşmən”ə çevrildi. Daha sonra “Kino Evi” layihəsi dayandırıldı. 20 milon manata qədər vəsaiti əlindən getdi. Sədri olduğu Kinomatoqraflar İttifaqının ofisi əlindən alındı. Özünə qarşı iqtisadi tərkibli cinayət işi açıldı.
Təsisiçilərindən biri olduğu Ziyalılar Forumu iqtidar qəzetləri tərəfindən aşağılanma hədəfinə alındı. Amma bu təzyiqlərin bir əks nəticəsi bu oldu ki, dünənə qədər müxalifətin siradan bir şəxs kimi tanıdığı bu adam müxalif düşərgəsinin mərkəzində yer aldı.
Hadisələrin belə dinamik inkişafı 2013-cü ilin əvvəllərindən müxalif düşərgənin toparlanması baxımından Mili Şuranın yaradılması kimi ideya ortaya gəlməsilə yekunlşadı.
Baxmayaraq ki, buna qədər müxalifət düşərgəsinin 2011-ci ulin fevralında təsis etdiyi və kifayət qədər uğurlu fəaliyyət göstərən İctimai Palata kimi birlik formatı mövcud idi. Amma bir çox siyasi qüvvələr bundan narazılıq edərək müxalifətin daha geniş formatlı birlyinin yaranması ilə bağlı bəyanatlar səsləndirirdilər.
Milli Şuranın yaranması ilə bağlı bir çox xüsusatlar, bununla bağlı aparılan bir çox danışıqların məzmunu demək olar ki, cəmiyyət üçün qaranlıq qaldı. İndiyə kimi qalır desək yenə də səhv etmərik. Bu danışıqlarda Prezident Administrasiyanın keçmiş əməkdaşı, “EL” Hərəkatının əsas fiquruı, politoloq Eldar Namazov vasitəçilik fəallığı ilə xüsusi seçildi.
Milli Şura məqsəd olaraq ölkənin demokratik müstəviyə keçidini təmin etmək müxalif qüvvələr arasında pərakəndiliyi aradan qaldırmağı nəzərdə tutaraq prezident seçkilərinə qatılır, amma həmin seçiləcək prezidentin iki il müddətinə seçilməsi kimi cəlbedici ideya irəli sürürdü. Bu iki ilə seçilən prezidentin əsas vəzifəsi ölkəni avtoritar yöndən demokratik yönə keçirmək üçün qanunverici əsasları hazırlamalı idi.
Coşqu əvəzinə süstlük
Nəhayət, bu ilin iyununda Milli Şura elan olundu. Gözləmək olardı ki, ictimai fəallıq daha da güclənəcək, daha çox insanlar quruma üz tutacaq. Amma...
Qurumun prezidentliyə vahid namizədi R.İbrahimbəyov elan olunduqdan sonra ictimai fəallığın artacağına ümid də artdı. Amma bu namizədlik sözün birbaşa mənasında qurum və onun fəaliyəti üçün problemə döndü.
R.İbrahimbəyovun namizədliyi irəli sürüldükdən sonra məlum oldu ki, onun Rusiya vətəndaşı olması kimi problemi var. Azərbaycan qanunvericiliyi ikili vətəndaşı olan şəxsin ölkənin birinci şəxsi olmasına imkan vermir. Qanun özü və ya onun bu tələbi nə qədər qanuni və ya qeyri-qanunidir, bu başqa bir müstəvinin mövzusudur. Amma gerçəklik ondan ibarətdir ki, indiki halda R.İbrahimbəyovn
prezidentliyə namizədliyi ciddi sual altına düşüb.
Bundan sonra R.İbrahimbəyov Ruisya vətəndaşlığndan çıxmaq prosesinə baş vurdu, Milli Şura isə fəaliyyəti canlandırmaq əvəzinə gözləmə mövqeində durdu. Məlum oldu ki, bu proses xeyli vaxt aparır. Bu müddət ərzində qururm passiv “görək R.İbrahimbəyov nə edəcək” mövqeyi tutaraq seçki üçün hər günü “qızıl” olan və geri qaytaırla bilməyən zamanı uduzdu. Burada bir çox suallar yaranır və indiki halda bilzər üçün yalınz seçki istiqamətində olan suallar maraqlıdır.
Milli Şuranın prezidentliyə vahid namizəd olaraq R.İbrahimbəyovu irəli sürənlər sonradan onun ikili vətəndaşlığa malik olması haqda danışmadılar. Bu bir yana, qəsdən və ya bilməyərəkdən siyasi fəallığa zərbə olan hərəkətlərinə görə üzr istəməyi belə yadlarına salmadılar. Əgər bu şəxslər bu faktı nəzərə almayıblarsa, namizədin problemləri ola bilməsini araşdırmayıblarsa, deməli ölkənin seçki qanunvericiliyinin tələblərini bilmirlər. Yox, bu faktı bilib susublarsa burada bir çox yöndə müxtəlif istiqamətlərə gedən təxribat və xəyanət sistemi var. Bunun hansı olması o qədər də maraq kəsb etmir. Maraq kəsb edən budur ki, bu namizədliklə indiki həssas məqamda ölkənin müxalifət qüvvələri “avtobus gözləyən” sərnişin kimi passiv duruma salınıb.
Müsavat tənhalığı
Ədalət naminə deyək ki, Müsavat partiyası lideri İsa Qəmbərin şəxsində Milli Şurada “siyasi tənhalıq” yaşadı. Bu siyasi tənhalıq yönünə görə müttəfiqlərindən “müxalifətin bilriyini pozmaq” ittihamı qazandı. Amma İ.Qəmbər R.İbrahimbəyovla görüşmək, bir çox məsələlərə aydınlıq gətrimək, qurumun seçkidən kənarda qalmaması üçün ehtiyat tədbiləri ələ almaq kimi mövqeyindən geri durmadı. Yeri gəlmişkən, zaman Müsavat liderinin bu yöndə səhv mövqedə olmadığını təsdiqlədi.
İş orasındadır ki, hətta R.İbrahimbəyovun namizədlik məsələsi problemə döndükdə belə bir çox şəxslər “sona qədər R.İbrahimbəyovu müdafiə” taktikasına üstünlük verdilər. Bu mənada anlamaq olmurdu ki, qurum seçkidə iştirak üçün yoxsa, R.İbrahimbəyovu müdafiə üçün yaradılıb. Yəni, qurum üzlərinin bir çoxunun prioritet olaraq nəyi görməsi şübhəli idi.
Milli Şura qurum olaraq indiki mərhələdə qarşısına qoyduğu vəzifəni nəinki yerinə yetirə bilmədi, əksinə İctimai Palata formatının fəaliyyətinin 50%-nə belə çatmadı. Bu quruma sadəcə bir-iki yeni isim əlavə olundu. Bu qədər. Bundan artığına bu qurum nail ola bilmədi. Nail ola biləcyinə də ümid azdır. İtirilmiş pulu geri qaytarma qolur, zamanı isə yox. Milli Şura məhz zamanı itirdi.
Zaman bir daha göstərdi ki, böyük siyasi mübarizədə məhz milli-azadlıq hərəkatının “köynəyi”ndən çıxanlar hədəfləri düzgün müəyyən ediblər. Görünür, nə vaxtsa idarəetmə sistemində təmsil olunmaq və başqa keyfiyyətlər siyasi mübarizə üçün o qədər də əhəmiyyətli deyilmiş.
Yol ayrıcı
İndi Milli Şura yol ayrıcındadır. Təsəvvür edin ki, müxalif düşərgənin aparıcı qüvvələri də 25 illik mübarizə yolu keçdikdən sonra bütün tarixi ərzində ilk dəfə “nə etməli?” sualına cavab axtarır. Səbəb isə bu qüvvələrin bacarıqsız olmaları deyil. Müxalifətin ünlü isimlərindən Pənah Hüseynin də ifadə etdiyi kimi “müxalifətin ilk dəfə öz ssenarisi olmayan oyuna qoşulması”dır.
Kim qurumun prespektivləri barədə düşünməyə əsas verən mövqe ortaya qoyursa dərhal “müxalifətin birliyin pozmaq” kimi tezis işə düşür. Axı, indiki halda müxalifət bütünlükdə amorf bir varlığa dönüb. Bir də burada iki-üç qüvvəni çıxmaq şərtilə hansı müxalif mövqe ortaya qoyb? Adı ilə sədrindən başqa heç nəyi olmayan, ictimai rəyə təsir gücündən məhrum partiyalar nəyə və kimə müxalifdirlər? Bu müxaliflər nə zaman ortaya iradə qoyublar. Əksinə, aparıcı müxalif partiyalar ortaya tutarlı mövqe qoyan zaman iqtdiardan daha tez və daha çox bu partiyalar aparıcı müxalifləri “gözümçıxdı”ya salıblar.
Daha maraqlı bir sual budur ki, Milli Şura İctimai Palatadan nə ilə fərqləndi?
Ölkədə ictimai rəyə təsir gücünə malik hansı yeni nüfuzlu qüvvə burada təmsil olundu?
İndi Milli Şurada təmsil edilən bir çox partiyalar İctimai Palatada təkcə ona görə iştirak etmridilər ki, bu qurumu Xalq Cəbhəsi və Müsavat partiyaları təsis edib.
Amma bununla belə, demək olar ki, müxalif mövqedə olan partiyaların əksəriyyəti İctimai Palatada təımsil olundular.
Bu qədər qüvvə, bu qədər adam?
Yaxşı, bir az qabağa gedərək birləşmiş müxalifətin 18 avqust aksiyasına və iştirakçılar tərkibinə nəzər salaq.
Xalq Cəbhəsi, Müsavat və Klasisk Xalq Cəbhəsi partiyaları, bir də gənclər qurumları xaric hansı siyasi partiya aksiyaya təsiredici güclə çıxdı. Amma Alalh xətrinə, bəzi siyasi partiyalar bunu hansısa mücərrəd strateji gedişləri nəzərdə tutmaları ilə izah etməsinlər. Çünki, əgər Milli Şura sırasından xalqa prezident seçirsə hansı gücə malik olmasını ortaya qoymalıdır. Bu ovçular cəmiyyətinə sədr seçmək deyili ki, bir qrup adamla pöroblem həllini tapsın.
Əgər bu qüvvə ortaya qoyularaq xalqa nümayiş etdirilmirsə xalqı artıq hansısa mücərrəd siyasi gedişlər maraqlandırmır. Xalq bu qənaətə gəlir ki, olan qüvvə meydanda olan bir ovuc adamdır. Bununla da aksiyada kütləvilik məsələsi sıradan çıxır. Bunu da deyək ki, Milli Şura ilə müqayisədə İctimai Palatanın bütün aksiyaları öz əzəmət, çoşqu və kütləviliyi ilə fərqləndilər. Təəssüf ki, Milli Şuranın 18 avqust aksyası haqda bu rəyi vermək mümkün deyil.
Polis nəzarəti və müdaxiləsi İctimai Palatanın da aksiyalaında var idi. O zaman da polis insanları aksiyada iştiraka qoymurdu. Amma bu prosesə təsir göstərmirdi.
Qurumu saxlamağa yeganə səbəb
Amma yalnız və yalnız müxalifətin birliyi baxımından Milli Şuranın saxlanması gərəkli görünür. Prezident seçkilərinə və onun nəticəsinə gəlincə, nikbin deyilik. Çünki, zaman itirilib, həmin zamanla birgə bu zaman çərçivəsində ümidlər öləziyib.
Amma bütün hesabı 2015-ci il parlament serçkilərinə yönləndirəndə nələrəsə nail olmağın cizgiləri nisbətən görünür. Bu baxımdan və yalınz bu baxımdan qurumun saxlanması maraqlı görünür. Başqa heçə bir baxım onu maraqlı və cəlbedici göstərmir.
Söz istəyirəm
-
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevə
-
Gəncə şəhərində ünvanlı sosial yardımın təyinatı ilə bağlı yubanmalar yarandığı deyilir. Gəncə şəhərində yaşayan Hacıyev Vüqar Turana bildirib ki, artıq bir aydan çoxdur ki, ünvanlı dövət sosial yardım üçün Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun Gəncə vahid əlaqələndirmə mərkəzinə müraciət etsə də, ona nə müsbət cavab, nə də imtina cavabı verilmir: "Əlaqəndirmə mərkəzinə zəng vurub soruşanda deyirlər ki, VEMTAS sistemi işləmir deyə, müraciətlərə baxılması və cavabların verilməsi mümkün deyil. Bir aydan çoxdur ki, Gəncədən müraciət edən adamlar konkret cavab ala bilmir".
-
Çin hökümətinin başlatdığı Bir yol, bir kəmər layihəsi Çinin müasir tarixinin əsas uğuruna çevrilib. Çin Xalq Respublikasının təşəbbüskarı olan layihəyə tərəfdaş ölkələrdəki fəaliyyəti yalnız ikitərəfli iqtisadi yüksəlişlə məhdudlaşmır, həmçinin Bir yol, bir kəmər-ə üzv olan dövlətlərdə Çinin xarici siyaəstinə dəstəkdir. Əlavə olaraq layihədə üzvlüyü olan ölkələr Çin üçün mühüm təbii resurs mənbəyidir. Azərbaycan da Çinin rəhbərlik etdiyi Bir yol, bir kəmər layihəsinin iştirakçılarından biri olaraq ikitərəfli münasibətlərin tərəqqisində mühüm rol oynayır. Belə ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsinin başlanması ilə Rusiya ərazisinin Qərbə çıxışının bağlanmasından sonra Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat yolu Azərbaycanı əsas ticarət marşurut xətti edib. Həmçinin yaranan şərait qeyri-neft sektorun artırmaq və İkinci Qarabağ Müharibəsindən sonra xarici investisiyanın ölkəyə axınını planlaşdıran Azərbaycan üçün xeyirli nəticələnə bilər. Lakin, Çinlə münasibətlərdəki yalnış siyasət bir çox mənfi təsirlər də vəd edir.
-
İki il əvvəl Biləsuvar Rayon İcra Hakimiyyətinin və Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin nümayəndələri Birinci Qarabağ müharibəsinin qəhrəmanı, şəhid Şaiq Kəlbiyevin evinə gəliblər və hakimiyyətin bu ailə üçün yeni ev tikmək niyyətində olduğunu bildiriblər.
Rəy yaz