Nəcəf Nəcəfov - 65

Bu gün, bu insanın irsi və onun Azərbaycan jurnalistikasındakı yeri haqqında danışmaq istəyirəm. Düşünürəm ki, onun fəaliyyətinin əsas nəticəsi Azərbaycanda müstəqil jurnalistika ənənələrinin əsasını qoymasıdır. Bu ənənələrinin əsasları "Molodej Azerbaydjana" ("Azərbaycan Gəncliyi") qəzetində - LKGI MK-nin (Lenin Kommunist Gənclər İttifaqının Mərkəzi Komitəsi) orqanında qoyulub. Nəcəf 1986-cı ilin aprelindən 1989-cu ilin noyabrına qədər bu qəzetin redaktoru olub.

Həmin vaxt yekrəng Azərbaycan mətbuatı fonunda yarandığı andan bütün SSRİ məkanında KİV arasında liderə çevrilən və məşhurluq qazanan çap orqanı ortaya çıxdı. Qəzetin uğurunun səbəbi həmin dövr üçün misli görünməmiş iş üslubu idi, jurnalistlər kor icraçı olmaqdan çıxırdılar və onlar üçün qadağan edilmiş mövzular yox idi (kommunist rejimində mümkün olduğu qədər).

Jurnalistlər, ən əsası isə oxucular yaradıcılıq axtarışı, fikir azadlığı, mühakimə və mübahisə etmək hüququ əldə edirdilər və bunun nəticəsi olaraq uzun illər qadağan edilmiş və hökumət əleyhinə olduğu hesab olunan mövzular işıqlandırılırdı.

Amma, avtoritar sistemdə həqiqət və ədalət axtarışı jurnalistləri fəlakətlərin əsas mənbəyinə - dövlət quruculuğuna, cəmiyyətin dəyərlər sisteminə, onun üzvlərinin ikiüzlülüyünə və açıq yalana aparıb çıxarmaya bilməzdi.

Bu qədər təhlükəli həddə çatan "Molodej" dayanmadı və Azərbaycanda heç kimin heç vaxt cürət etmədiyinə cürət etdi - hakimiyyətin, o cümlədən komsomol MK və Kommunist Partiyası MK rəhbərlərinin nüfuzunu şübhə altına qoydu. SSRİ-də yaradılmış və mövcud olan münasibətlər sistemində belə bir şey görünməmişdi. Amma redaksiyanın mövqeyinin onun öz məqsədi olduğunu düşünmək yanlış olardı.

Əslində "Molodej" jurnalistləri həmin vaxt ayılan, şəffaflıqdan istifadə edərək, həqiqəti deməyə çalışan sovet cəmiyyətinin ön cərgələrində gedirdilər. Və elə həmin vaxt, 80-ci illərin sonlarında bu arzu totalitar dövlətin həmişə sarsılmaz hesab olunan qaydalarına sığmırdı. Azərbaycanda bu missiyanı ilk olaraq üzərinə götürən bu, gənc jurnalistlər qrupuna Nəcəf Nəcəfov başçılıq edirdi.

Elə həmin vaxt Azərbaycanda tarixi presedent ortaya çıxdı, şərti olaraq onu jurnalistlərin dissident hərəkatı adlandırmaq olar. Bu hərəkatın prinsiplərini formalaşdırmağa çalışsaq, onlar bu gün azad mətbuat prinsipləri adlandırılan prinsiplərlə üst-üstə düşəcək. Amma həmin vaxt, SSRİ-də hələ heç kim mətbuatın ümumiyyətlə azad olduğunu bilmirdi, çox az adam bunu təxmin edə bilirdi.

Qarabağ münaqişəsi yarandıqda Azərbaycanda jurnalist dissidentliyinin xarakteri dəyişmədi. Əksinə, şərtlər ağırlaşdı. Məhz "Molodej Azerbaydjana"nın dissident jurnalistləri sayəsində faktiki olaraq milli maraqların müdafiəsi mövzusundan qadağalar götürüldü. İlk dəfə olaraq ölkə vətəndaşları qəzet səhifələrində avazları çıxdığı qədər yüksək səslə xalqın maraqları üçün təhdid olması və onların müdafiəsi zərurəti haqqında danışırdılar.

Həmin vaxt Azərbaycan xalqının Moskvaya açıq-aşkar meydan oxumasında da Nəcəfin böyük rolu var. Həmin vaxt məhz jurnalistlər Qorbaçovun şəxsində ali rəhbərliyin qəbul etdiyi qərarların məqsədəuyğunluğunu və doğruluğunu şübhə altına almağa cürət edən ilk insanlardan idilər.

Bu prosesin lokomotivi yenə də Nəcəf Nəcəfov idi, o, buna görə hakimiyyətin yüksək dövlət vəzifələri müqabilində susmaq təklifini rədd edərək, "Molodej"un redaktoru vəzifəsindən məhrum oldu. Həmin vaxt, 80-ci illərin sonlarında Nəcəfin şəxsiyyəti çoxları tərəfindən nümayəndələri cəmiyyətin həyatını dəyişdirmək, insanları, milli hərəkatı arxasınca aparmaq və ya dövlətin başına keçmək iqtidarında olan başqa bir formasiyanın təmsilçisi kimi qəbul edilirdi.

Nəcəf sonradan dissidentlik ənənələrini "Azadlıq"da - 89-cu ilin sonunda təsis etdiyi qəzetdə və daha sonra ortaya çıxan "Svoboda"da davam etdirdi. Nəcəfin dövründə "Azadlıq" ölkədə ən uğurlu qəzetə çevrildi və baxmayaraq ki, həmin vaxt o, Xalq Cəbhəsinin partiya orqanı idi, onun redaktoru ədalət uğrunda mübariz olaraq qalırdı və heç vaxt onun dar partiya maraqlarının ifadəçisinə çevrilməsinə imkan vermirdi.

Nəcəf bu keyfiyyətləri heç vaxt itirməyib və sonradan həmkarlarını İsgəndər Həmidov və onun kimilərdən qoruyarkən, 1993-cü ildə AXCP hökumətinin həyata keçirdiyi daxili və xarici siyasətlə razılaşmayaraq, ölkə prezidentinin müşaviri vəzifəsindən istefa verərkən də dəfələrlə nümayiş etdirib.

O, həmişə bu Prinsipləri və Ənənələri hər şeydən üstün tutub. Onun üçün bu prinsip və ənənələr konkret şəxslərdən, siyasi qüvvələrdən və digər konyunkturadan üstün olub. Və Nəcəf heç vaxt prinsipial məsələlərdə güzəştə getməyib.

Nəcəfin onlarla jurnalist yetişdirərək qoyub getdiyi böyük jurnalist məktəbi də onun şübhəsiz xidmətidir. Həmin jurnalistlər bu gün məşhur KİV-lərə rəhbərlik edir və ya məşjur jurnalistdirlər (Azərbaycanın hüdudlarından kənarda da).

Azərbaycanda müasir Azərbaycan jurnalistikasına bu qədər faydalı təsir göstərmiş və onda belə dərin iz buraxmış başqa bir ad çəkmək çətindir.

Həyatının son 7 ilində (Elçibəy hökumətinin devrilməsindən sonra) Nəcəf jurnalistikadan kənarda qalmağa məcbur olub. Nə qədər qəribə də olsa, bunda böyük jurnalistikaya gəlməkdə Nəcəfə borclu olanlar, habelə onun siyasətdə çətin və ağır yolu çiyin-çiyinə keçdiyi insanlar günahkar idi. Bu, Nəcəfin həyatındakı ən böyük ədalətsizlik idi.

Hazırki jurnalistika sahəsində vəziyyəti təhlil etdikdə daha bir ziddiyyət görünür - söz azadlığı jurnalistlərin vicdanlılığına zəmanət vermir. Bundan başqa, KİV və jurnalistlər özlərini qorumaq üçün birləşmək iqtidarında deyillər. Və bu, Azərbaycanda mətbuatı qorumaq məqsədi daşıyan jurnalist birliklərinin və təşkilatlarının mövcud olduğu və çoxaldığı bir şəraitdə baş verir. Jurnalist etikası normalarını müəyyən edən hüdudlar və meyarlar tamamilə silinib. Açıq danışaq, bu gün jurnalistika sahəsində kifayət qədər reketçi və təsadüfi insan var.

Bir sıra KİV rəhbərləri biznesmenə və çəkinmədən yaltaqlıq edən və hakimiyyətlə açıq-aşkar alver edən pis siyasətçilərə çevriliblər...

Nəcəfin yaratdığı demokratik ənənələrin itirilməsi Azərbaycan jurnalistikasının ən yeni tarixinin acınacaqlı nəticələrindən biridir.