Strateji seçimin tərəddüdü

Rusiya-Ukrayna arasındakı başlanmış müharibə xüsusuilə qonşu dövlətləri çərin seçim qarşısında qoyub. Bir tərəfdən kopud müdaxiləyə məruz qalmış mədəni dünyanın da müdaafilə etdiyi Ukraynaya dəstəyini ifadə etməlisən. Digər tərəfdən isə Rusiya ilə açıq qarşıdurma müstəvisinə getməməlisən. Bir tərəfdən kollektiv Qərblə sinxron siyasi davranışların ciddi sürətdə fərqlənməməlidir, digər tərəfdən isə Rusiyanın siyasi qəzəbinə tuş gəlməməlisən. Çətin seçimdir, deyilmi?

Həyatda uğur hekayələri etdiyimiz doğru seçimdən başlayır. İnsanların seçimləri onların uğurlarının və uğursuzluqlarının istiqamətini müəyyənləşdirir. Dövlətlərin siyasi təbiəti və gələcəyi də insanlar kimidir. Dövlətlərin də iqtisadi və siyasi vektorunun hansı yönə proyeksiyalanmağı onun gələcək təkamülünü və tənəzzülünü şərtləndirmiş olur.

Doğrudur, insan xarakteri ilə dövlət xarakteri anlayışlarını eyniləşdirmək düzgün olmaz.  Çağdaş Azərbaycan siyasətinin böyük demokratlarından sayılan, məhrum Hikmət Hacızadə bununla bağlı bir sosioloqdan iqtibas gətirərək düşündürücü bir fikir demişdi: “İnsan “öldü var, döndü yoxdur” deyə bilər.  Amma dövlət yaşaması üçün belə deyə bilməz.” Bu mənada dövlətin xarakteri milli mənafelərə adekvat qərarların vermək bacarığı və müdrikliyi ilə ölçülür. Çünki dövlət bir təsisat olaraq cəmiyyəti strateji baxımdan doğru istiqamətlərə yönətlməlidir. Doğru istiqamətlər isə rasional-praqmatik maraqlarla və onlara adekvat verilən seçimlərlə bağlıdır. Bəs o zaman dövlət üzünü hansı istiqamətə tutmalıdır?

Uşaq yaşlarımızdan bizə seçim kimi təlqin edilən “it yürən tərəfə, yoxsa işıq gələn tərəfə?” getmək dilleması heç şübhəsiz ki, qərar qəbuletməyə şüuraltı hazırlamaq məqsədilə sual olaraq verilib.  Bu həm də yeniyetmə yaşlarından bizlərə seçim etmək iradəsini aşılamaq üçün edilib. Seçim etmək isə təkcə tale müəyyənləşdirmək deyil, həm də iradə gücünüzü ifadə edən keyfiyyətinizdən xəbər verir. Bu mənada biz seçimlərimizlə təkcə uğurlarımızı deyil, həm də mahiyyətinizi ifadə etmiş oluruq. Bununla da biz özümüzü harada görürük sualına aydınlıq gətirmiş oluruq. Mənim dostlarım necədirsə, mən də eləyəm. Mən necəyəmsə, dostlarım da elədir.  

Biz bütün dünyadan təcrid olmaqla və qlobal oyun qaydalarından kənarda qalmaqla tərəfsizliyimizi sonacan qoruyub-saxlaya bilərikmi? “Balanslı siyasət” konsepsiyası ilə hara qədər müvazinətimizi təmin etməyi bacararıq? Bu suallar bizi dərindən düşündürməlidir.   

“Nə diriyə hay demək, nə ölüyə vay demək”lə biz hamını qane edən nöqtəni tapa bilməyəcəyik. Biz uzaqbaşı neytraliteti qorumaqla “milçəyimizi” qova bilərik. Amma inkişaf edə bilmərik. Tərəfsiz olmaqla qlobal konyukturanın “küləyindən” yayına bilərik. Sağdan vurulan zərbələrdən yayınıb boks rinqinin bir küncündə manevr edə bilərik. Soldan atılan zərbələrdən də sağ küncdə özümüzə yer edib, nəfəs dərərik.  Amma bu qədər sağa və sola qaçmaqla nə qədər zaman qazana bilərik ki?  Axı həyatda heç bir qələbə qaçılaraq qazanılmır?!  

Dünya gücləri bizdən bir dövlət olaraq əvvəl-axır seçim etməyimizin zamanı çatdığını söyləyəcək. Dünyada əksər dövlətlərin rufaha qovuşduğu bir istiqamətdən fərqli alternativlərin də olduğunu düşünmürəm. Dünyanın siyasi okeanında axına qarşı üzən azlıq, bir də axınla gedən çoxluq var. Biz isə bu iki istiqamətli axın önündə elə seçim etməliyik ki, “ağ qarğa” kimi görünməyək. Məşhur bir aforizmdə deyildi kimi; “Dünyanın əksəriyyəti hansı tərəfə gedirsə, o tərəfə getməmək, heç bir yerə getməmək deməkdir.”

Bəs, o zaman biz dövlət olaraq iqtisadi vektorumuzu hansı istiqamətə yönəltməliyik? Rusiyaya doğru getməklə keçmiş SSRİ-nin başqa ad altında qurucluğu projesində yer almalıyıq, yoxsa kollektiv Qərbə doğru kurs götürməliyik? 

Fikrimcə, cavabımız bu olmalıdır: Avroatlantik məkana inteqrasiya yolu və Kollektiv Qərblə sıx əməkdaşlıq içərisində olmalıyıq! Turan Birliyi bizim yeni inşa etdiyimiz və uzun müddətli “təmirə” ehtiyacımız olan birlik formatı sayıla bilər. Bu yolu yenicə inşa etməyə başlamışıq. Onun real nəticələrini görmək və “meyvələrini” tez bir zamanda dərmək diletantlığını da bir tərəfə qoymalıyıq. Eyni vaxtda həm əkmək, həm biçmək olmur. Çünki bu ideyanın strukturlaşmış inkişaf platforması halına nə zaman gələcəyi qeyri-müəyyəndir. Hər bir halda biz bu ideyaya köklənməliyik və onu yaradılması prosesində fəa rol almalıyıq. Bu sabaha hesablanmış ideya olmaqla gələcək üçün yaradılacaq platformadır. 

Amma biz inkişaf yolunu rifaha və demokratiyaya qovuşmuş Kollektiv Qərblə (ABŞ, Aİ, Qərb dövlətləri) sıx əməkdaşlıqda görməliyik. İnnovasiyalar, iqtisadi inkişaf modellləri, rifaha qovuşmaq yolları, demokratik təsisatların təkamül ənənələri, insan hüquq və azadlıqlarının təminat olunmas mexanizmləri və s. sahəsində birgə əməkdaşlıqdan faydalanmaq yolunu getməliyik. Dövlətçi düşüncəmiz və milli marağımız bizim məhz belə bir strateji seçim etməyimizi tələb edir.