XİN rəhbərlərinin Moskva görüşündən nə gözləməli?

Həlak olanların və əsirlərin mübadiləsi üçün humanitar mülahizələrə görə barışığa çağırış atəşin müvəqqəti dayandırılması deməkdir. Amma Moskvanın tərəflər qarşısında (ilk növbədə ermənilərin) növbəti dəfə “Lavrov planı”nın reallaşması məsələsini qaldıracağına heç bir şübhə yoxdur. Bu, müxtəlif modifikasiya və sərhlərə malik məlum mərhələli nizamlama planı deməkdir, lakin onun mahiyyəti dəyişmir: ermənilər beş rayonu (Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl, Zəngilan, Qubadlı) azad edir və bölgəyə sülhməramlılar yeridilir, qaçqınlar həmin rayonlara qayıdırlar, danışıqlar başlayır və onların mahiyyəti Qarabağın statusu ilə bağlı razılıqdan ibarətdir. Hər iki tərəf buna hazırdırmı?

Erməni cəmiyyətinin qondarma DQR-in tərkibinə daxil edilmiş və onun tərkib hissəsi elan edilmiş rayonların verilməsinə razı olacağını təsəvvür etmək çətindir. İndiyədək rayonların geri qaytarılması barədə təkliflər ermənilər tərəfindən süngülərlə qarşılanıb. Əgər Ermənistanın əvvəlki hakimiyyəti Qarabağın müstəqilliyi müqabilində buna hazır idisə, Nikol Paşinyan hökuməti belə variantı rədd edib. Əgər güman etsək ki, hazırkı müharibə Paşinyanı ayıldıb, o, öz ictimaiyyətini bu planı qəbul etməyə razı sala biləcəkmi? Buna inanmaq çətindir.

Azərbaycana gəlincə, prinsipcə, Bakını bu variant qane edir, lakin “Lavrov planı”ndakı beş rayondan ikisi artıq azad edilib – Füzuli və Cəbrayıl. Ona görə də əgər beş rayonun qaytarılması haqda danışsaq, buraya Kəlbəcəri və Laçını daxil etmək lazımdır.

Digər tərəfdən, rayonların geri qaytarılması sonradan sülhməramlıların yeridilməsini nəzərdə tutur. Ancaq Azərbaycan Silahlı Qüvvələri artıq Qarabağın dərinliyindədir və sülh planı həyata keçirilərsə, onların oradan çıxması, yəni geri çəkilməsi lazımdır. Bu, Azərbaycana lazımdırmı?

Bu vəziyyətdə ən vacib Bakı və Yerevanın mövqeyi deyil, Moskvanın nə düşündüyüdür. Danışıqlar baş tutmasa, yaxud tərəflərdən biri onun təklifini qəbul etsə, digəri isə qəbul etməsə, o necə hərəkət edəcək?

Tam vəziyyət Ankara duruma münasibətini ifadə etdikdən sonra yaranacaq. Bakının birmənalı şəkildə dəstəklənməsi əldə edilmiş uğurların möhkəmlənməsi və öz hərəkətlərinin Moskva ilə razılaşdırılması demək olacaq. Dəyəri nə olacaq? Bu da digər mühüm məsələ.

Əgər güman etsək ki, Kreml artıq bezib və özü regionda qayda-qanun yaratmaq qərarına gəlib, o zaman söhbət hər iki tərəfin zəiflədilməsindən, onların hərbi fəallığının aşağı salınmasından və hərbi resursların tükənməsindən gedə bilər. Bu, döyüş əməliyyatlarının dərəcəsini azalda bilər, lakin kardinal həll olmayacaq.

Moskvada bəzi ekspertlərin fikrincə, Rusiyanın Qafqazda, əsasən Qarabağla bağlı strategiyası yoxdur. Tamamilə mümkündür ki, indiki halda söhbət, sadəcə, tərəfləri atəşkəsin bərpasına yönəltmək üçün formal cəhddən gedə bilər.

Çox gözləmək lazım gəlməyəcək..-02B