�Yaşil Inqilab�in ilk simptomlari

Minlərlə dindarın məktəbli qızların hicab geyinməsinə qadağa qoyulması ilə bağlı Təhsil Nazirliyinin binası qarşısında qətiyyətli etiraz aksiyası və qanun keşikçilərinin aksiyanı kobudluqla dağıtması ölkədə ictimai həyatın durğun sükutunu silkələdi.
Uzun müddətdir ki, ölkədə hakimiyyətin icazə vermədiyi mitinq və nümayişlərə qadağa var. İcazəsiz aksiyalara istənilən cəhd hüquq mühafizə orqanları tərəfindən beşiyindəcə boğulur və ölkə ictimaiyyəti faktik olaraq şəhər hüdudunda səs-küylü mitinqlərə yadırğayıb. Mitinqlərə qoyulan məxfi qadağanı, demək olar ki, artıq heç bir ictimai-siyasi güc pozmağa cəsarət etmir: hətta demokratik müxalifət seçki kampaniyası gedişində bir-iki dəfə hədələsə də, hər hansı etiraz aksiyasının keçirilməsinə əzm göstərmədi. Bu kontekstdə 10 dekabrda dindarların etiraz aksiyası əslində son illərin ən çoxsaylı və ciddi etiraz cəhdi idi. Minlərlə nümayişçidən ibarət izdiham nəqliyyatın yolunu bağlayaraq, keçmiş "Qarabağ" mehmanxanasından Təhsil Nazirliyinə kimi yürüş etdi və yol boyu fəal şəkildə "Hicaba azadlıq!", "Hicab şərəfimizdir" şüarlarını səsləndirdi. Aksiya hakimiyyət strukturlarını qəflətən yaxaladı və ciddi əsəbiləşdirdi. Özlərinə gələndən sonra onu dağıtmaq üçün qorxunc xüsusi təyinatlı polis dəstələri göndərdilər. Polisin qəddarlıq tədbirləri nəticəsində aksiya dağıdıldı, onlarla nümayişçi həbs edildi və onların bir neçəsinə qarşı cinayət işi qaldırıldı.
Dindarların etiraz aksiyasına səbəb məktəbli qızların məktəbə başını bağlayaraq getməsinə qadağa oldu. Son bir neçə həftə ərzində bu məsələ ətrafında ehtiraslar coşurdu, valideynlər və məktəb direktorları konsensusa gələ bilmir və yuxarıdan əmr gözləyirdilər. Təhsil naziri Misir Mərdanovun məktəbli qızların hicab geyinməsinə qadağanı dəstəkləyən sərt bəyanatı, görünür, dindarların səbr kasasını daşdırdı və onları etiraz aksiyasına təhrik etdi. Bu ciddi aksiyanın belə operativ keçirilməsi və onun mütəşəkil xarakteri ehtimal etməyə imkan verir ki, ölkədə sosial narazılığın permanent artımından (təkcə dindarlar arasında yox) dini təmayüllü radikal qüvvələr bacarıqla istifadə edə bilər. Özündən razı iqtidar və dişsiz müxalifətə inam kreditinin total şəkildə tükənməsi mənəvi, hüquqi və iqtisadi böhran vəziyyətində dinin rol və nüfuzunun artmasına təkan verir, bu isə etiraz enerjisinin dini məcraya yönəlməsi üçün imkan yaradır.
Əslində bir neçə il əvvəl bir çox yerli və xarici ekspertlərin verdiyi proqnozlar çin olur: hakimiyyətin, müxalifətin və Qərbin nüfuzunun müşahidə edilən devalvasiyası islamyönlü ovqatı gücləndirir və ölkədəki müxtəlif radikal dini qrupların real aktivləşməsi üçün zəmin yaradır. Bunun simptomları artıq göz qabağındadır. Xatırlamaq yerinə düşər ki, bu yaxınlarda milli qəhrəman Rövşən İbrahimovun hakimiyyət strukturları tərəfindən təşkil edilən dəfn mərasimi faktik olaraq nəzarətdən çıxdı və kortəbii və xalis dini mərasimə çevrildi.
Onu da qeyd edək ki, hakimiyyət strukturları bir çox hallarda qanuna zidd antidin hərəkətləri ilə vəziyyəti daha da gərginləşdirir və bu cür qüvvələri aktivləşməsinə sosial tələbatı gücləndirir. Məsələn, bir sıra məscidlərin bağlanması və ya sökülməsi, azanın səsgücləndiriciləri ilə verilməsinə qadağa cəhdləri, dini senzura tətbiqi, dövlət qeydiyyatı olmayan dini icmaların fəaliyyətinin qadağan edilməsi ilə bağlı qanunvericiliyiə edilən dəyişikliklər, eləcə də hicablı şəxslərin təhsil müəssisələrinə buraxılmaması - bütün bunlar cəmiyyətdə narazılığı artırmaqla qalmır, islamın və müxtəlif dini güclərin rol və nüfuzunun artmasına səbəb olur. Bununla birgə, aydındır ki, vicdan azadlığı və dindarların haqlarının kütləvi şəkildə tapdanması islam adından çıxış edən ekstremist ovqatlı radikal qrupların xeyrinədir. Dindarların qanuni hüquqlarının pozulması dini həyatın gizli şəraitə keçməsinə səbəb olur. Orada onun inkişafına nəzarət etmək çətin olacaq və bu hakimiyyətin özü üçün tezliklə əsas "baş ağrısına" çevrilə bilər.

Zəfər Quliyev