ƏSLİNDƏ SİLİNƏN BORC YOXDUR

    Yeni il ərəfəsində - 25 dekabrda Azərbaycan prezidenti əhalinin `Azəriqaz` İistehsalat Birliyinə 327 mln manat həcmində borcunun silinməsi barədə sərəncam imzaladı. Sərəncama əsasən, bu məbləğ dövlət büdcəsindən ARDNŞ-nin büdcəsinə ödəniləcək. `Azəriqaz` təmsilçiləri deyirlər ki, əhalinin borcları ölkə müstəqil olandan - 1992-ci ildən yığılıb. `Azəriqaz`ın ölkə rəhbərliyinə təqdim etdiyi borc məbləği bir çox illər ərzində yol verilən çoxlu qanun pozuntusu, istehlakçıların haqlarının pozulması və bu inhisarçı qazpaylayıcı strukturun qeyri-şəffaflığı fonunda inanılmaz görünür. Belə fəaliyyətinə görə ASC ötən il ləğv edilərək ARDNŞ-nin tərkibinə daxil edilib. Son 3 ildə tətbiq edilən sayğaclar üzrə aparılan hesablamalara qədər ildə adambaşına qaz istehlakı normativi 330 kubmetr idi. İstifadəçi sayı ilbəil dəyişirdi, əgər ən yüksək rəqəm - 4 mln istifadəçi götürsək, ümumi istehlak ildə 1,3 mlrd kubmetr təşkil edir. Bu göstəricidən çıxış etsək, iyuldan sentyabra kimi əhali 1000 kubmetri 100 manat qiyməti ilə 330 mln kubmetr - 36 mln manatlıq qaz istehlak edib. Əvvəlki 36 ayda qazın qiyməti 1000 kubmetr üçün 47 manat olanda 204 mln manatlıq, ondan əvvəlki illərdə orta illik qiymət 1000 kubmetr üçün 5 manat olanda 87 mln manatlıq qaz istehlak edilib. Əgər `Azəriqaz`ın rəsmi məlumatlarını nəzərə alsaq, abonentlər orta hesabla hər il qaz pulunun 60%-i ödəyiblər. Bu halda belə çıxır ki, əhalinin heç bir borcu yoxdur. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, `Azəriqaz`ın abonentlərinin sayı 1 mln yox, 780 min olub. Doğrudur, `Azəriqaz` qaz paylayıcı sahənin tədqiqatçıları ilə mübahisələrdə deyirdi ki, istehlakçılara daha böyük həcmdə qaz verib. Əgər statistikaya baxsaq, bu, ildə 2,6 mlrd kubmetrdir. Şirkət 0,5 mlrd qazın nəql zamanı itkiyə getdiyi bildirirdi. Bu məlumatlar dəfələrlə əsaslı olaraq şübhəyə alınıb. `Azəriqaz`ın uçot və nəzarət sistemi pis vəziyyətdədir. Şirkət faktik istehlakı yox, bəyan edilən həcmi əsas kimi götürür. Məsələn, şirkətin işçiləri hər ay sayğacların göstəricilərini abonent kitabçalarında qeydə almalıdırlar. Rəqəmlər inspektorların və abonentin imzası ilə təsdiqlənməlidir. Amma praktikada bu, baş vermir. `Azəriqaz` əməkdaşları qanunsuz olaraq poçt qəbzləri əldə edir, maliyyə hesabatı pozulmaqla qanunsuz vəsait yığırlar. Abonentlərin vəsaitlərinin mənimsənilməsi halları qeydə alınıb və bu proses bu gün də davam edir. Əhaliyə orta hesabla ayda adambaşına 68 kubmetr qaz verilməsi barədə `Azəriqaz`ın son bəyanatı da onun məlumatlarının dəqiqliyinə şübhə doğurur. Bu rəqəm 90-cı illərin əvvəlindən dövriyyədədir, hərçənd sayğacların tətbiqindən və qazın qiymətinin 1000 kubmetr üçün 100 manata qaldırılmasından sonra xeyli azalmalı idi. Amma bu, baş vermir. Qəribə vəziyyətdir: qiymət bahalandıqca istehlak artır. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, `Azəriqaz` abonentləri sırasına salınan bir çox yaşayış məntəqələri 90-cı illərdə və 3-cü minilliyin ilk illərində ya qaz almayıb, ya da bu, standartla olmayıb. Kütləvi şəkildə sayğac tətbiqinə başlanılandan hökumətin qərarına baxmayaraq, `Azəriqaz` qanunsuz olaraq əhalidən sayğacların quraşdırılması üçün pul alırdı. Hətta ötən ilin payızında qanunvericilik səviyyəsində əhalinin sayğaclarla pulsuz təminatı barədə qərar qəbul ediləndən sonra `Azəriqaz` əvvəlcə bildirdi ki, qanun yeni abonentlərə şamil edilmir, sonra isə bildirdilər ki, sayğac quraşdırılan zaman montaj işləri abonentlərin hesabına olacaq. Halbuki ölkə prezidentinin 2009-cu ilin oktyabrında təsdiq etdiyi əhalinin qaz, su və elektriklə təminatı haqda qanun qanunvericilik qaydasında paylayıcı şirkətlərin qarşısına tələb qoyur ki, sayğaclarla təminatı, onların quraşdırılması və dəyişdirilməsi xərclərini öz üzərlərinə götürsünlər. Əhalinin `Azəriqaz`a olan borcunun elan edilən məbləğini şübhə altına alan amillərin siyahısını uzatmaq da olardı, amma buna ehtiyac yoxdur. Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinə görə, müqavilə tələbləri üzrə iddia müddəti üç ildir. Bu, o deməkdir ki, əhalinin borcları üzrə iddialar 2007-ci ilin yanvarından bu günə kimi olan dövrü əhatə edə bilər, ondan əvvəlki dövrə şamil edilə bilməz. Ona görə elan edilən borc məbləği əslində yoxdur.