Azərbaycanlılar Ukraynaya azadlıq ardınca gedirlər

Ukrayna açıq şəkildə Avropaya meyllənib, prezident Poroşenko dövlətin qarşısına Avropa İttifaqının və NATO-nun üzvü olmaq vəzifəsini qoyub. Ukrayna Rusiya ilə savaşır, bu ölkədə həyat səviyyəsi aşağı düşür. Ancaq dövlətin Avropa ilə bağlı gələcəyi azərbaycanlıları cəlb edir. Azərbaycanlılar Ukraynaya necə və niyə gedirlər, orada özlərini necə aparırlar. Azərbaycanın bu ölkədəki ticarət firmasının nümayəndəsi Vüsal Azayev Turan agentliyinə müsahibəsində bu barədə danışıb.

- Ukraynaya yaşamağa gedən azərbaycanlılar kimlərdir? Onların sayı nə qədərdir, pulu necə qazanırlar?

- Son üç ili bu gözəl ölkədə olduğumdan çox məmnunam. 2001-ci ildə siyahıyaalmaya görə, Ukraynada 42,5 min azərbaycanlı yaşayır. Zənnimcə, azərbaycanlıların Ukraynaya intensiv emiqrasiyasını nəzərə alsaq, onların sayı 50 mini ötüb. Əgər üç il bundan öncə Kiyevdə doğma dildə danışan adama təsadüfən rast gəlirdinsə, indi bu, tez-tez baş verir. Təəssüf ki, çox zaman eşitdiklərim məni sevindirmir.

Azərbaycanlıların gəlişinin əsas səbəbi iqtisadi problemlərdir. Çoxları bura Rusiyadan gəlib, çünki orada vəziyyət pisləşib. Bəziləri Azərbaycanda bizneslərini qapadıblar, yaşamaq üçün Ukraynada iş axtarırlar. Ukraynada adamlar mehribandır, mədənidir, onların azərbaycanlılara qarşı münasibəti Rusiyada olduğu kimi pis deyil. İkinci səbəb bizim ali məktəblərə daxil ola bilməyən tələbələrin ora axınıdır. Qəbul imtahanlarında kifayət qədər bal toplaya bilməyən gənclər oraya üz tuturlar. Pulu olanlar Ukraynaya gəlib orada pullu əsaslarla ali məktəblərə daxil olmaq istəyirlər. Eşitmişdim ki, Ukraynada ali məktəblərə qəbul imtahansızdır, ancaq belə deyil. Qəbul imtahanları hamı üçün var. Sadəcə, bizim abituriyentlər hansısa bir şəkildə bu imtahanlardan keçirlər, baxmayaraq ki, lazımi bilikləri yoxdur, heç rus dilini də bilmirlər.

Hələ ki bu, Ukraynanın ali məktəbləri üçün sərfəlidir, çünki xarici abituriyentlər "büdcə formalaşdıran" amildir. Hamı bilir ki, Ukraynada xarici abituriyentlərə yerlilərə nisbətən daha dözümlü yanaşırlar. Bizimkilər ödəniş edirlər. Çoxları nəzəri ixtisaslar üzrə yox, texniki ixtisaslar üzrə təhsil alır - mühəndis-inşaatçı, hətta aviamühəndis, avtomobilçi. Görəsən, onlar Avropa təhsili qazanıb Kiyev diplomu aldıqdan sonra Azərbaycanda hansı evləri tikəcəklər? Bundan əlavə, onlar mənzil kirayə edirlər ki, bununla da istehlakçıya çevrilirlər, bu isə ölkəyə pul axınını təmin edir.

Üçüncü istiqamət turizmdir. İmkanlı azərbaycanlıların çoxu müalicə və istirahət üçün Truskovetsə və digər müalicə yerlərinə gedir.

Bir şeyi də müşahidə etmişəm. Türkiyədə və Azərbaycanda nurçulara, Fətullah Gülənin ardıcıllarına qarşı təqiblər başlayanda bu cərəyandan çoxları məhz Ukraynaya üz tutdu. Şayiələrə görə, hətta onların bir hissəsi Avstriyada yerləşib. Ancaq bütün hallarda Avropaya düşmək daha çətindir, nəinki Ukraynaya. Hətta eşitmişəm ki, ötən il həmin dairədən olan yüksək vəzifəli azərbaycanlı məmurun iştirakı ilə Kiyevdə hansısa toplantı planlaşdırıb.

- Ukrayna hökumətinin azərbaycanlı gəlmələrə münasibəti necədir?

- Dövlət orqanlarının və qanunvericiliyin miqrantlara münasibəti loyaldır. Azərbaycandan Ukraynaya gələnlər qeydiyyatdan keçmədən ölkədə 90 gün qala bilər. Bu isə dincəlməyə və görməli yerləri gəzməyə imkan verir. İş və yaşamaq üçün icazə alınmasına gəlincə, burada prosedur bir çox başqa ölkələrdə olduğu kimidir. Əvvəlcə iş yerini tapmaq, sonra dövlət orqanlarından əmək fəaliyyəti üçün icazə almaq lazımdır. Sonra isə bunun əsasında 1 il müddətinə yaşamaq üçün icazə verilir və bu müddətin uzadılması mümkündür.

Ancaq son ildə əcnəbilərin işə qəbulu şərtləri xeyli sərtləşdirilib. Hazırda əcnəbini işə cəlb etmək üçün şirkət ona Ukraynada minimum əməkhaqqının 10 misli həcmindən az olmayaraq məbləğ ödəməlidir. Bu isə 37500 qriven, təxminən 1400 ABŞ dolları edir. Şirkətlərin hamısı rəsmən bunu etmək istəmir. Fikrimcə, bu qərarın qəbulunda iki məqsəd var. Əvvəla, bu, büdcəyə vergi və sığorta daxilolmalarının həcmini artırır. İkincisi, beləliklə, Ukrayna hakimiyyəti ölkəyə faydası olmayanların fəaliyyətini "süzgəcdən keçirir".

Bu, təkcə azərbaycanlı miqrantlara aid deyil. Düşünürəm ki, yaxın gələcəkdə şərtlər daha da sərtləşdiriləcək. Belə ki, bura təkcə bizim soydaşlarımız yox, həm də ərəblər, türklər gəlir. Hamısı ümid edir ki, nə zamansa "artıq avropalaşmış" Ukraynanın vətəndaşlığını alacaqlar. Çoxları saxta nikahların köməyilə qanunlardan yan keçirlər.

- Azərbaycanlı miqrantlar özlərini necə aparırlar?

- Ukraynada adamlar çox mehribandır, təhsillidir, tez ünsiyyət qururlar, hətta Ukrayna dilini bilməsən belə. Metroda sərnişinlərin 14 hissəsi kitabla gəzir, oxuyurlar. Bu, xoşagələn haldır. Pik saatlarda metroda basabas ilə nadir hallarda rastlaşmaq olur. Adətən hamı metroya mehribancasına daxil olur və çıxır. Mən marşrut avtobuslarda növbə gözləməkdən zövq alıram. Bələdçiyə gediş haqqının ötürülməsini ayrıca qeyd edərdim. Hamı arxada pulları irəliyə bələdçiyə ötürür və qalıq da eyni qaydada geri qayıdır. Pul 10 nəfərdən keçir və bu, hamı üçün adi işdir. Ancaq əsasən ümumi mənzərəyə sığmayan şərq görkəmində adamlar görəndə bu, məni hətta qıcıqlandırır. Burada rasizm yoxdur. Xarici görkəmə burada fikir vermirlər. Küçədə, adamların sıx toplaşdığı yerlərdə Azərbaycan dilində söyüş eşidəndə, iri addımlarla yeriyən saqqallı gəncləri, ətrafdakıları nəzərə almadan bərkdən danışanları görəndə qıcıqlanıram. Yerli sakinlərin gözlərində narazılıq hiss edirəm. Küçədə gənclərin qarmaqarışıq ifadələr işlədərək yaraşıqlı qızlarla "tanış olmaq" cəhdləri daha pisdir. Ya da dayanıb göz vururlar. Təəssüf ki, Kiyev küçələrində bunu demək olar ki, hər gün görmək mümkündür. Əsasən bunlar yuxarıda haqqında danışdığımız tələbələrdir. Pullu.. Biliksiz.. Vaxtı çox və elementar davranış qaydalarından xəbərsiz...

Abituriyentlərin Ukraynaya göndərilməsi və ali məktəblərə "qəbul olunması" ilə məşğul olan şirkətlər onların arasında tərbiyəliləri, heç olmasa hansısa dil biləni seçməlidir.

Xoşuma gəlməyən daha nələr var? Çox zaman azərbaycanlı biznesmenlərin oğurlanmasının arxasında bizim azərbaycanlılar durur. Ona görə də DİN belə hallara çevik reaksiya vermir, bunu azərbaycanlıların daxili çəkişməsi hesab edir.

Bəzən atası azərbaycanlı olan uşaqlarla bağlı eşidirəm ki, ukraynalı qadınla bir neçə il birgə yaşadıqdan sonra yoxa çıxıb. Sual olunur, niyə? Axı Azərbaycanda əsl kişilər blə hərəkət etmirlər? Sizi etibar edib inanan ukraynalı qadınların günahı nədir?

Bir əhvalat danışacam. Bir dəfə tədbir zamanı hiss etdim ki, bir oğlan mənim dostumun xanımına sataşmaq istəyir. Düşündüm ki, zahiri görünüşünə görə ya qafqazlıdır, ya da Orta Asiyadan. Onun bu hərəkətinin qarşısını aldım. Ancaq növbəti dəfə digər bir tədbirdə başqa qıza sataşdığını görəndə ona yaxınlaşdım, məlum oldu ki, azərbaycanlıdır, macəra axtarır. Rəqs etməyi bacarmayan oğlan qızdan əl çəkməyərək onu rəqsə dəvət edir. Mən ona başa salmaq istədim ki, burada insanlar istirahət edirlər. Əgər rəqs zamanı qızla qucaqlaşmaq istəyirsə, əvvəlcə rəqs etməyi öyrənsin. Ancaq o, cavabında buradaki qızların o qədər də gözəl olmadığını dedi. Üstəlik soruşdu ki, ən gözəl qızlar harada rəqs edirlər?

Başa düşdüm ki, ona nəsə anlatmaq ölüyə nəsə demək kimi bir şeydir. Bu gəncin 25 yaşı var, indiyədək vaxtını belə gecələrdə keçirir və rəqs edən qızların təhqirlərinə məruz qalır. Birinci rəqsdən sonra hamı onun niyyətini başa düşür və rədd edir. Və o, özünə yeni qurban axtarır. Bəlkə də mənim soydaşım olmasaydı mənə belə təsir eləməzdi. Məgər bizə uşaqlıqda qadınlara belə yanaşmağı öyrədiblər?

Təbii ki, azərbaycanlıların hamısı belə deyil. Çoxları qazanc yolunu tapıb, evi var, sakit işləmək, yaşamaq, həyatdan zövq almaq imkanlarını əldə edib. Soydaşlarımızın arasında incəsənət xadimləri, xalq artistləri, biznesmenlər, hüquqşünaslar, doktorlar, ali məktəb müəllimləri və ticarət sahəsində sadə işçilər var ki, onlar öz zəhmətləri ilə öz çörəklərini qazanırlar.

Kiyevdə Azərbaycan Mədəniyyəti Mərkəzi var. "Azərbaycan" adlı rəqs kollektivi fəaliyyət göstərir. Kollektiv tez-tez müxtəlif dövlət tədbirlərində konsert proqramları ilə çıxış edir. Azərbaycanlının rəhbərlik etdiyi "Qafqaz" rəqs ansamblı da var. Bu günlərdə xalq yaradıcılığı kollektivi statusunu alıb.

Bu, çoxmillətli Ukraynada bizim qürurumuzdur. Azərbaycan dilinin tədrisi üzrə bazar günü məktəbləri fəaliyyət göstərir. İki il öncə "Azərçay" nümayəndəliyinə telefon edərək Dneprdə M.Maqomayevin və R.Behbudovun xatirəsinə həsr olunmuş konsertlərin keçirilməsinə dəstək göstərməyi xahiş etdilər. Biz məmnuniyyətlə kömək etdik. Bu, Dnepropetrovsk Estrada Teatrının təşəbbüsü idi. O zaman biz Ukraynanın xalq artisti Qurban Abbasovu və Rəşid Behbudovun qohumu Cəfər Behbudovu dəvət etdik. O, uzun müddətdir ki, Ukraynada yaşayır. Onlar teatrın artistləri ilə birlikdə çıxış etməyə razılaşdılar. Çox xoş idi. Belə anların daha çox olmasını istərdim. İstərdim ki, dost Ukraynada bizi bu cür xüsusiyyətlərimizə görə tanısınlar, anlaşılmaz saqqal və davranışımıza görə yox.

Bir əmma da var...Azərbaycanlıların çoxunun düşüncəsinə görə, Ukrayna gözəl qızlar diyarıdır. Bu, doğrudan da belədir. Rəfiqəm, yazıçı-jurnalist Jalə İsmayıl deyir ki, "Kiyevdə küçədə 5 qız gedirsə, onlardan 4-ü gözəldir, biri yaxşıdır". Azərbaycanlıların əksəriyyəti belə düşünür ki, gözəl qızlar çoxdursa, xoşagəlməz hərəkətlər etmək olar. Ukraynaya belə münasibət "Buta" aviaşirkətinin ötənilki reklam çarxında da öz əksini tapmışdı. "Çarxın qəhrəmanı əlində bir paket qoz ilə Kiyevə gedir. Seks-turizmə eyham açıq görünür. Çarx cəmiyyətdə, xüsusilə də feminist təşkilatlarda narazılıq doğurmuşdu. Çoxları bura Kiyevin, Lvovun, Çernovtsın və s. gözəlliyindən zövq almağa yox, öz fizioloji tələbatını ödəməyə gəlir. Bu cür xoşagəlməz elementlərin az olmasını istərdik.

- Problemi necə həll etmək olar? Azərbaycan hökuməti nə etməlidir? Tərbiyə etməli, yoxsa ölkədən buraxmamalı?

- Təəssüf ki, miqrantların keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması mexanizmləri çox deyil. Belə ki, Azərbaycan "azad" ölkədir, insanların hərəkətini məhdudlaşdırmaq olmayacaq. Ancaq diplomların nostrifikasiyası prosedurunu sərtləşdirmək lazımdır ki, Ukraynada vaxt keçirən mütəxəssislər başa düşsünlər ki, müvafiq bilik olmasa onların diplomları yararsızdır. İkincisi, mən Azərbaycanda əxlaqsızlıq yuvalarının leqallaşdırılmasını təklif edərdim. Çünki onlara tələbat var. Bu, seksual məqsədlə harasa getmək istəyini azalda bilər. Deyəcəksiniz ki, bizim ənənələrə uyğun deyil. Bəs Azərbaycan televiziya məkanında baş verənlər uyğundurmu? Bəlkə heç kim görmür ki, tələbatı ödənilməyən kişilərin bir hissəsi başqa qadınlarla qeyri-rəsmi münasibətdə olur. Bəzi ailələrdə isə ər-arvad ayrıca həyat yaşayırlar. O dəqiqə milli mentaliteti ortaya atmaq lazım deyil. Ötən il Azərbaycanda məktəb yaşlı qızlar tərəfindən 1400 abort edilib. Düzdür, rəqəm rəsmi deyil. Ümumilikdə, istərdik ki, Azərbaycanda insanların həyat səviyyəsi elə yüksək olsun ki, onlar başqa yerlərə getmək istəməsinlər...

Bəlkə azərbaycanlılar daha çox azadlıq istəyirlər? Əgər azadlıq ardınca harasa gedirsənsə, ən azı ədəb-ərkan qaydalarına əməl etməli və ancaq yaxşı keyfiyyətlərinlə özünü tanıtmalısan...