“Sərhəddə hərbi toqquşmaların ola biləcəyini istisna etmək mümkün deyil”

Azərbaycan Dövlət Televiziyasının (AzTV) “Həftə” analitik-informasiya proqramında ötən həftə iddia olunub ki, Fransa Azərbaycana qarşı ildırımsürətli müharibə planı hazırlayıb. Verilişdə Fransa və Ermənistanın hazırladığı iddia olunan hücumun istiqaməti açıqlanıb: “Hücum qəfil olmalı və Cermuk istiqamətindən reallaşdırılması planlaşdırılıb”.

Yeri gəlmişkən, fevralın 2-də ABŞ-ın Ermənistandakı səfirliyi bu ölkədəki vətəndaşlarına müraciət edib. Səfirlik onları Ermənistan-Azərbaycan sərhədinə səfər etməməyə çağırıb. ABŞ Səfirliyi əməkdaşlarına və onların ailələrinə aşağıdakı yerlərə hər hansı qeyri-vacib səyahəti qadağan sayıb. Səfirlik həmin ərazilərin adlarını da açıqlayıb:

“Vardenisin şərqindəki Geqarkunik bölgəsi, Gorusun şərqindəki Sünik və Qafandan cənubda Sünik rayonu”.

Bildirilir ki, Ararat rayonunun Yeraşx kəndi ilə səyahətə icazə verilir, amma həmin yerlərdə dayanmaq qadağandır.

Erməni deputat Taquhi Tovmasyan isə Daxili İşlər Nazirliyinə müraciət edib ki, sərhədyanı ərazilər boşaldılır, dövlət qurumları Basarkeçər və Çəmbərkəndi tərk edir, bunun izahatı verilsin.

Bu iddialar nə qədər doğru ola bilər? Azərbaycan-Ermənistan sərhəddində həqiqətənmi təxribatlar baş verə bilər?

Mövzu ilə bağlı keçmiş diplomat Emin Şaiq İbrahimov ASTNA-ya danışıb.

* * *

Sual: Emin bəy, Azərbaycan Dövlət Televiziyasının (AzTV) “Həftə” analitik-informasiya proqramında ddia olunub ki, Fransa Azərbaycana qarşı ildırımsürətli müharibə planı hazırlayıb. Verilişdə Fransa və Ermənistanın hazırladığı iddia olunan hücumun istiqaməti açıqlanıb. Sizcə, həqiqətənmi Ermənistan bu addımı ata bilər? 

Cavab: Bu kimi reportajlar son 2-3 ildə çox olub. Ən çox da Fransa və İranın Ermənistan ərazisindən Azərbaycana qarşı hərbi təxribatlar hazırlaması ilə bağlı xəbərləri görmüşük. Bir qayda olaraq, Azərbaycan cəmiyyətində mənfi imicə malik ölkələr seçilir. Beləcə, cəmiyyəti manipulyasiya etmək də asan olur. Hər dəfə də axırda bu kimi xəbərlərin necə yekunlaşdığı hamıya yaxşı məlumdur.

Aydın məsələdir ki, Ermənistanın hücuma keçməyə taqəti yoxdur. İstənilən hücumun Ermənistan üçün fəlakətlə nəticələnəcəyi aydındır. Odur ki, mən bu kimi iddiaları hakimiyyətin propaqandası hesab edirəm. Belə məsələlərdə mənasız millətçi yanaşmaları və tərəfkeşliyi də yersiz, hətta zərərli sayıram. Çünki Rusiya ilə aşkar əlbirlikdə yürüdülən bu strategiyanın milli maraqlarımıza zidd olduğu, ölkənin tərrəqqisinin önünü tıxadığı, xalqı hüquqsuz saxladığı qənaətindəyəm. Bu məsələlər hamısı əlaqəlidir. Hakimiyyət sadəcə insanların milli hislərini istismar etməklə məşğuldur. Ölkəmizin çox dərin sistem problemlərinin caynağında olduğu bir vaxtda, bütün bu mövzuların son nəticədə avtoritar rejimin özünü qorumasına xidmət etdiyinə əminəm.

Bəzi adamlar fikirləşir ki, lap qoy bu xəbərlər yalan olsun, əsas odur biz tarixi fürsətdən istifadə edirik, torpaq azad edirik, bacardıqca irəli gedirik. Mən bu yanaşma ilə də qəti razı deyiləm. Çünki bütün bu gedişatın ölkəni daha da bataqlığa və qaranlığa apardığını görürəm. Sözsüz ki, hazırkı vəziyyətdən qazanan kiçik imtiyazlı təbəqə üçün bütün bunlar gözəldir. Onlara bu sərf edir. Halbuki, bu strategiyanın xalqı daha da hüquqsuz hala gətirdiyi və ölkənin tərəqqisinin önünü blokladığı aşkardır. Heç bir halda 1 qarış torpaqdan imtina etmək olmaz. Amma eyni zamanda, bunu düzgün və milli maraqlarımıza uyğun strategiya ilə etmək zəruridir.

Sual: Fevralın 2-də ABŞ-ın Ermənistandakı səfirliyi bu ölkədəki vətəndaşlarına müraciət edib. Səfirlik onları Ermənistan-Azərbaycan sərhədinə səfər etməməyə çağırıb. Təcrübə göstərir ki, adətən bu kimi xəbərdarlıqlar ciddi informasiyalara əsaslanır və ciddi təhlükə olduğu zaman edilir. Həqiqətənmi, Azərbaycan və Ermənistan sərhədində toqquşmalar baş verə bilər?

Cavab: Təəssüf ki, sərhəddə hərbi toqquşmaları istisna etmək mümkün deyil. Proseslərin məntiqi bu kimi hərbi gərginliklərin olma ehtimalını artırır. Bu kontekstdə, Rusiyanın Azərbaycan hakimiyyətinə öz “borcunu” qaytarması üçün təzyiqləri də labüddür. Heç şübhəsiz ki, Rusiya ilə birgə oynanan oyun Bakının Moskvadan ciddi asılılığını yaratmışdır. Fikrimcə, Əliyev Ermənistanla hərbi toqquşmaların vaxtını mümkün qədər uzatmağa çalışacaq. Amma Putinin də təzyiqləri artıracağını gözləmək olar. Azərbaycanın ən asas milli maraqlarından biri bizi 2 əsr əsarətdə saxlayan Rusiyanın asılılığından çıxmaq olduğu halda, Əliyevin siyasəti bu asılılığı sürətlə artırır. Bütün bunlar isə Qarabağla ört-basdır edilir. Burda ən çox qazanan Rusiya imperializmi və Azərbaycandakı avtoritarizmdir.

Sual: Xeyli vaxtdır Qərb və Ermənistan Azərbaycanı Ermənistanın ərazi bütövlüyünü pozmağa yönəlmiş hər hansı bir addımdan çəkinməyə çağırır. İndi isə Dövlət Televiziyası Ermənistanı sərhəddə təxribat etməkdə günahlandırır. Bu kimi bəyanatların əsasında nə dayanır?

Cavab: Həmişə vurğuladığımız kimi, proseslərin əsasında Qərb və Rusiya arasındakı geosiyasi toqquşma durur. Azərbaycan hakimiyyətinin öz rejimini qorumaq maraqları onun bu toqquşmada Rusiya tərəfdə olmasını şərtləndirmişdir. Xüsusilə, 2023-cü il sentyabr əməliyyatından sonra Qərbdə Əliyevə çox da inanmırlar. Hakimiyyətin müxtəlif bəhanələrlə sülhdən yayındığı da aydın görünür. Artıq çox adam başa düşüb ki, Putin Əliyev vasitəsilə Paşinyanı devirib, Ermənistanı Rusiyanın orbitinə qaytarmaq istəyir. Ola bilsin, Qərbdə müəyyən kəşfiyyat məlumatları da var. Ən əsası, regiondakı geosiyasi rəqabətin müəyyənlik qazanmaması toqquşma ehtimalını artırır. Odur ki, hansısa hərbi əməliyyatlarla bağlı bəyanatları çox da əsassız saymıram.

Sual: Ola bilərmi Azərbaycan Qərblə münasibətlərindən qıcıqlanaraq bu addımı atsın?

Cavab: Artıq qeyd etdim ki, Azərbaycan hakimiyyətinin növbəti hərbi toqquşmalara getməsi mümkündür. Amma bunun əsasında Qərbdən qıcıqlanmaq durmur. Məsələ Azərbaycan hakimiyyətinin avtoritar koalisiyada öhdəsinə düşən işi görməsindən gedir.

Sual: Ümumiyyətlə, Azərbaycan və Ermənistan arasında yenidən müharibə alovlana bilərmi?

Cavab: Uzunmüddətli müharibədən daha çox, qısamüddətli əməliyyatların olması ehtimalı daha yüksəkdir. 44 günlük müharibədən sonra istər Qarabağ, istərsə də Ermənistanla sərhəddə olan bütün toqquşmalar çox qısa olub. Mən bundan sonra da mümkün toqquşmaların eyni qaydada qısamüddətli olacağını düşünürəm.

Təəssüf ki, biz bu gün cəmiyyət olaraq bu gərginliklərin qarşısını almaq gücündə deyilik. Ölkədə sərt avtoritarizm hökm sürür. Nə istəyirlərsə, onu da edirlər. Bu, hələ belədir. Amma həqiqətləri daim Azərbaycan ictimaiyyətinə demək lazımdır. İnsanlar alternativ yanaşmaları eşitməlidir. Bu fikirlərin qeyri-populyar olmasından da çəkinmək lazım deyil. Çünki bu siyasət gec-tez dalana dirənməyə məhkumdur. O zaman ölkəni vəziyyətdən yalnız həqiqi alternativ yanaşmalarla çıxarmaq mümkündür. Həmin alternativlərin də rüşeymləri indidən qoyulmalıdır.

Sual: Son olaraq iki ölkə arasında münasibətlərin yaxşılaşması üçün nə etmək lazımdır?

Cavab: Mən fikirləşirəm ki, iki ölkə arasında dayanıqlı sülhün formalaşması üçün regionda Rusiyanın mövqeləri zəifləməli və hər iki ölkədə demokratikləşmə prosesi irəliləməlidir. Regionda demokratikləşmə və sülh qarşısındakı əsas əngəl Rusiyadır. Öz növbəsində, sülh və demokratiya da bir-birindən çox asılıdır. Bu həm də o deməkdir ki, Rusiyanı regionda saxlayan əsas faktorlar sülhün və demokratiyanın olmamasıdır. Belə bir vəziyyətdə, avtoritarizmi qorumaq istəyən qüvvələrin Rusiya ilə eyni cəbhədə dayanması təəccüblü olmamalıdır. Mən adamlar tanıyıram ki, Rusiya imperializminə nifrət edirlər. Amma bu rejimin tərəfdarı və benefisiarı kimi Rusiyanın regionda qalmalı olduğunu qəbul edirlər. Yəni məsələ emosional münasibət məsələsi deyil, maraq məsələsidir.

Odur ki, Rusiyanı regionda gücləndirən siyasətlər həqiqi sülhə aparmır. Bu, uzaqbaşı Rusiyanın qanadları altında avtoritar sülhə apara bilər. Onda da hər iki ölkədə avtoritarizm tam bərqərar olmaqla, aradakı sərhədə də Rusiya qoşunları yerləşdirilmiş olacaq. Bu da əslində həqiqi sülh demək deyil. İstənilən vaxt vəziyyəti alovlandırmaq mümkün olacaq. Eyni zamanda, yenə hər iki ölkədə bu münaqişənin çörəyini yeyənlər öz işlərinə davam edəcəklər, düşmənçilik narrativini yaşadacaqlar. Bizim vizyonumuz isə Cənubi Qafqazı sülh, demokratiya və tərəqqi məkanı etməkdir. Bunlar üçü də bir-birindən asılıdır. Regionda gedən geosiyasi toqquşma, xüsusilə Ukraynadakı müharibənin nəticəsi bizim regionun da hansı istiqamətə gedəcəyini böyük ölçüdə müəyyən edəcək.