Trampın enerji və tarif siyasəti neft-qaz qiymətlərini ucuzlaşdıracaqmı? Azərbaycana mümkün təsirlər

11 may 2023-cü il tarixdə ABŞ-da Respublikaçıların Prezident seçkisi öncəsi toplantısında  çıxış edərkən “Qaz, Bala, Qaz” şüarını[1] gələcəkdə enerji siyasətinin lokomotivinə çevirəyini elan edən Donald Tramp prezident  səlahiyyətlərinin icrasının ilk günündə ölkənin neft və qaz hasilatını artırmaq üçün Enerji Fövqəladə Vəziyyəti[2] Aktını imzaladı və bunun məntiqi ardıcıllığı üzrə ABŞ-ı Paris iqlim sazişindən çıxartdı. Bununla da bir daha qalıq yanacağı  gündəliyinə sadiqliyini nümayiş etdirdi.

Dünya iqtisadiyyatı növbəti zəif genişlənmə ilinə hazırlaşarkən, Azərbaycan fürsət və risklərlə dolu mürəkkəb iqtisadi mənzərəni idarə etməyə çalışır. Dünya Bankının yanvar ayında açıqladığı 2025-ci il üçün Qlobal İqtisadi Baxışı 2025 və 2026-cı illərdə qlobal artımın 2,7% olacağını proqnozlaşdırır. Bu göstərici 2024-cü ilin səviyyəsini əks etdirməklə yanaşı, pandemiyadan əvvəlki dövrlə müqayisədə geri qalır. Hesabat inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatların vəziyyəti, inflyasiya tendensiyaları və geosiyasi qeyri-sabitliyin iqtisadi mənzərəni formalaşdırdığını vurğulayır.

Uzun illərdir ki, ölkədə orta aylıq əməkhaqqının əhalinin real gəlirlilik səviyyəsini ifadə etmədiyini söyləyirik. Çünki orta aylıq əməkhaqqını şişirdən neft-qaz və dövlət sektorundakı yüksək əməkhaqqının yüksək olması ilə bağlıdır. Belə ki, 2024-cü ilin yanvar-noyabr aylarında ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı 2023-cü ilin müvafiq dövrünə nisbətən 8,0 faiz artaraq 996,8 manat təşkil etmişdir. Əməkhaqqı neft-qaz sektorunda 3717 manat, qeyri neft-qaz sektorunda 947 manat təşkil etmişdir.

Resurs dövlətlərinin paradoksal inkişaf trayektoriyası müxtəlif epitetlərlə ifadə olunur. Bununla bağlı çeşidli istilahlardan istifadə olunur: “resurs lənəti”, “iblis ifrazatı”, “qeyri-düzgün inkişaf”, afrika qızdrıması”, “holland sindromu”, “paradoksal bolluğu” və s. Dünyada adambaşına düşüən ÜDM həcminə görə lider ölkə olan Qətər də başqa bir maraqlı ifadədən də istifadə olunur: “neftin uşaqları”.