Bələdiyyə seçkisinin ikitərəfli münasibətdəki müəyyənləşdirici rolu

Rusiya tərəfi öz dövlət başçısının Türkiyəyə səfərinin aprelin axırı-mayın əvvəlində reallaşacağını iddia etsə də, cərəyan edən proseslər buna inanmağı çətinləşdirir. Xüsusilə, fevralın 24-də G7 ölkələrinin sanksiyaları kəskinləşdirməsinin  Ankarada da çox ciddi şəkildə analiz edildiyini təxmin etmək əsla çətin deyilkən, şimaldakı qonşunun  səfər tələbinə müsbət cavab verilməsi ehtimalı da azalır.

Hətta bir az da irəli gedib Rusiyanın müxalifət liderinin QULAQ cəzaçəkmə müəssisəsində vəfat etməsindən və G7 ölkələrinin sanksiyaları kəskinləşdirməsindən sonra Türkiyə dövlət başçısının Soçiyə getmə ehtimalının da azaldığını təxmin etmək olar.

Fevralın 16/24-dən sonra yaranmış vəziyyətdə xüsusilə, Rusiya üçün Türkiyə ilə münasibətlərin bundan sonrakı mərhələsi çox mühüm əhəmiyyət kəsb edəcəyinə görə həm Kremlin müəyyənləşdirəcəyi yeni strategiya və taktikalar, həm də Türkiyənin o strateji/taktiki həmlələrə verəcəyi cavablar təkcə iki ölkə arasındakı münasibətlərdə deyil, regional və  beynəlxalq səviyyədəki gəlişmələrdə də mühüm rol oynayacaq.

Münasibətlərin indiyə qədərki məcradan kənara çıxması durumunda Rusiya Türkiyəyə qarşı hansı addımları ata bilər? Türkiyədə əsla gündəmdə olmamasına rəğmən Rusiyanın dövlət başçısının türkiyəli həmkarını anadan olmasının 70 illiyi münasibətilə təbrik etməsi Moskvanın münasibətləri mümkün qədər yumşaq saxlamağa çalışacağına işarə edir.

Rusiyadakı 17 mart seçkisinin nəticəsi məlum ikən, Türkiyədə 31 mart bələdiyyə seçkisində cənab Ərdoğanın başında durduğu ittifaqın uduzma ehtimalı heç də zəif deyil. Bələdiyyə seçkilərində Ankara, İstanbul, İzmir kimi metropolların müxalifətin idarəçiliyində qalması halında mərkəzi hökumət erkən seçki təzyiqi ilə üzləşərsə, Vladimir Putinin idarə etdiyi Kreml bu proseslərə necə reaksiya göstərəcək? Demokratiyaya münasibət baxımından siyasi idarə  sistemləri arasındakı uçurum dərinləşdikcə bu faktor Rusiya-Türkiyə münasibətlərinin gələcəyini necə formalaşdıracaq? Hazırkı sual bundan ibarətdir və Rusiyanın 18 mart mənzərəsi ilə Türkiyənin 1 aprel mənzərəsində demokratiyanın rolu müəyyənləşdirici faktor ola bilər.

Siyasi islamçı iqtidarı yaxından maraqlandıran İsrail-HƏMAS konflikti çərçivəsində Fələstin hökumətinin istefasında Ankaranın təzyiqlərinin də rolu olduğu iddia edilir. Bu iddianın təsdiqlənməsi durumunda cənab Ərdoğan bələdiyyə seçkisinin təbliğat dövründə bundan ustalıqla istifadə edəcək.

Seçki təbliğatı qızışdıqca 14/28 may 2023-cü il seçkilərində ittifaqda olmuş, ancaq  31 mart bələdiyyə seçkisinə müstəqil şəkildə getməyi qərarlaşdırmış partiyaların hər gün əridiyi görünür.

Siyasi kommunikasiya üzrə mütəxəssis, professor Əmrə Ərdoğanın təsbitinə görə (“Cumhuriyet” qəzeti-27 fevral), istər müxalif ittifaqdan ayrı hərəkət edən kürd təmayüllü  DEM Partiyanın və istərsə  iqtidar ittifaqından müstəqil fəaliyyət göstərən Yeniden Refah Partiyasının əsas məqsədi artıq “Əkrəm İmamoğlunun və Murat Kurumun qələbə qazana bilməməsi”dir.

Bu çərçivədə İstanbul bələdiyyəsi uğrunda gedən seçki mübarizəsində vəziyyət bir gün iqtidar, ertəsi gün müxalifət partiyası namizədinin lehinə dəyişsə də, təbliğatın son günlərinə qədər namizədlər arasındakı qayçının hər hansı namizədin lehinə geniş  açılmayacağını təxmin etmək çətin deyil.

31 mart bələdiyyə seçkisinin önəmli nəticələri arasında  kiçik partiyaların siyasət səhnəsindən çəkilməsini, siyasi islamın cazibə mərkəzinin  AKP-dən yavaş-yavaş Türkiyə  siyasi islamçılarının müəllimi Nəcməttin Ərbakanın oğlu Fatih Ərbakanın Yeniden Refah Partiyasına keçəcəyini və nəhayət, mərkəz sağda tamamilə yeni fəlsəfə ilə təmsil olunacaq bir partiyanın yaradılması üçün cəmiyyətdən tələb gələcəyini gözləmək olar.

Türkiyədə demokratiyanın dərinləşib qurumsallaşması üçün 1950-ci ildən bəri keçirilən çoxpartiyalı seçkilərin əhəmiyyəti nə qədərdirsə, 1984-cü ildən bəri keçirilən bələdiyyə seçkilərinin rolu heç də parlament seçkilərindən az olmayıb.

Türkiyənin bundan sonra diktatura   və demokratiya  ölkələrilə münasibətlərinin müəyyənləşməsində 31 martdakı bələdiyyə seçkisinin mühüm  rolu olacağını iddia etməyimizin səbəbi budur. Həm də ona görə ki, bu ölkənin yerli idarə orqanları üzərindən öz demokratiyasını inkişaf etdirməsinə düz yeddinci seçkidir ki, şahidlik edirik.