Kələm yeyə bilmək üçün kəmər sıxmaq

Seymour Hersh İsveçin NATO- ya üzvlüyünə dəstək müqabilində Türkiyənin Beynəlxalq Valyuta Fondundan 11- 13 milyard dollar kredit istədiyini iddia etdi. Bu iddianı ciddi qəbul edirəm.

Əvvəla, ona görə ki, başda Watergate skandalı olmaqla Seymour Hersh- ün yarım əsrdən bəri gündəmə gətirdiyi iddiaların əksəriyyəti ən ciddi mənbələrə əsaslanıb. İkincisi - jurnalistikanın Nobel mükafatı sayılan Pulitzer mükafatı laureatının yaşının və təcrübəsinin bu vaxtında gündəmə yalan iddia gətirməyə ehtiyacı yoxdur. Üçüncüsü isə - nə qədər vahim olsa da Türkiyə  bu gün təcili pul tapmaq üçün az qala bütün qapıları döyüb bütün güzəştləri etməyə hazırdır. Dövlət başçısının üç varlı ərəb ölkəsinin qapısını  genişdən geniş tərkibli heyətlərlə döyməsi də bunu göstərir.

Şübhəsiz, Ankara İsveçin NATO-ya üzvlüyünə təkcə Beynəlxalq Valyuta Fondundan 11-13 milyard dollar kredit şərtiylə razılıq vermədi, Türkiyə dövlət başçısı bu prosesdə rəsmi Stokholmu sıxışdırıraq bundan daxili siyasətdə ustalıqla istifadə etməklə yanaşı, ABŞ prezidenti Biden ilə uzun müddətdən bəri hərarətli və əhatəli söhbət etmək imkanını da məhz İsveçin NATO üzvlüyü məsələsi sayəsində əldə edə bildi. Bu məsələ gündəlikdən çıxar-çıxmaz dövlət başçısının körfəzə (kredit, birbaşa investisiyalar və hətta `isti pul` şəklində olmasının fərqi yoxdur, təki təcili pul tapılsın)) pul axtarışına gedişi hər şeyi arxa plana atdı.

Bu, təbiidir. Çünki 100 illik cümhuriyyətin tarixində ölkə iqtisadiyyatı bütün sahələrdə ilk dəfə  bu qədər ağır iqtisadi böhranla üzbəüz qalıb. Yanacağın qiymətini bir tərəfə qoyun, ölkənin ən önəmli istehlak məhsulu olan çayın qiymətinin 1 ayda əvvəlcə 43%, iki gün əvvəl isə 8.5% artırılması bazardakı inflyasiyaçı təzyiqi daim diri saxlayır.

Erdoğan hökumətinin bir vaxtlar endirdiyi Əlavə Dəyər Vergisinin 2% artırılması kifayət etmirmiş kimi, təxminən 11 milyon pensiyaçının son artımlardan kənarda qalması cəmiyyətin hər gün yaşadığı şoklara yeni şok əlavə etdi (iqtidarı qeydsiz-şərtsiz dəstəkləyən Milliyyətçi Hərəkat Partiyası liderinin bunu tənqid etməsi Erdoğan - Bahçeli görüşünə səbəb oldu). Əmək haqlarının və pensiyaların artırılmasıyla bağlı parlament yeni qanunlar qəbul etməyə vaxt tapmayanda artımlar prezident fərmanıyla reallaşır.  

Azərbaycan Mərkəzi Bankının həyata keçirdiyi pul siyasətinin Türkiyə Mərkəzi Bankının pul siyasətindən müqayisəyə gəlməyəcək dərəcədə doğru olduğunu burada dəfələrlə  yazdıq. Nəticələri göz qabağındaykən söz dönüb-dolaşıb eyni nöqtəyə gəlir:cənab Erdoğan körfəzin üç varlı ölkəsindən Türkiyəyə birbaşa investisiyalar üçün pul cəlb edə biləcəkmi, bunun üçün xəzinə və maliyyə naziri Mehmet Şimşekin konkret proqramları varmı? Yoxsa Türkiyənin hörmətli dövlət başçısı başında durduğu Varlıq Fondundakı dövlət şirkətlərini və banklarını körfəzin varlı ölkələrinə satmağa çalışaraq iqtisadiyyata bir neçə aylığa oksigen verməyi hədəfləyir?

Beynəlxalq Valyuta Fondu 11- 13 milyard dollarlıq krediti açmağa razılıq versə, ipoteka kimi nələri tələb edəcək?  İpoetakadan da mühüm  faktor olan maliyyə nizam- intizamının tələb edilməsi halında hökumət bunu qəbul edib `kəmər sıxma` siyasətinə başlayacaqmı?

Hökumət hər tələbi qəbul edər ancaq `kəmər sıxma siyasəti`ni qəbul edəcəyindən əsla əmin deyiləm. Səbəbləri hamı üçün açıq-aşkar olduğuna görə, bir daha yazıb yer doldurmaq istəmirəm. Ancaq 10 il əvvəl “Beynəlxalq Valyuta Fonduna borcumuz qalmadı, artıq biz onlara borc verəcəyik” -  deyən bir iqtidarın bu gün BVF- dən borc almaq üçün son dərəcə prinsipial yanaşdığı bir məsələdə (İsveçin NATO- ya üzvlüyü) güzəştə getməyə hazır olması qəribə  durum yaratdı. Fəqət  Türkiyə siyasi islamçılarının müəllimi və çox təqdir etdiyim bir siyasətçi olan mərhum Necmettin Erbakanın sözünü xatırlatsam, `narkozlanmış toplumun`  önəmli hissəsi   müəyyən müddətdən bəri bu mövqe dəyişikliklərini sorğulama refleksini ya itirib ya da bu dəyişikliklər onun vecinə  deyil.

Çünki. . .

4 min əvvəlki İslandiya saqalarının birində “Allah yoxdur” -  hayqırışına qarşı bir nəfər sakitcə “Kələm varmı? ”- sualını vermişdi.

Çünki kələmin olub-olmaması o şəxsin  həyatda qalıb-qalmamasına mütənasib bir durum idi...  

P. S. Təl-əvivdən Turan və ASTNA xəbər agentliyinə gözəl şərhlər təqdim edən qiymətli dostum Rafael Sadenin qəfil ölümü məni də sarsıddı. Bizi vaxtsız tərk edən Rafael üçün Allahın mərhəmətini və ailəsinə səbr diləyirəm.