Qıraqdakı radikal salvolardan içəridəki radikal qanun dəyişikliyinə

Türkiyənin dövlət başçısı ilə Almaniya kansleri Olaf Şolzun müştərək mətbuat konfransı soyuq müharibədən sonra ölkə idarəçilərinin iştirak etdiyi üçüncü gərgin “aksiya” idi. Üç “aksiya”dan ikisinin iştirakçısı birbaşa Rəcəb Tayyip Ərdoğan olub.

Liviya lideri Qəzzafi 3 sentyabr 1996-cı ildə Türkiyə siyasi islamçılarının müəllimi, baş nazir Nəcməttin Ərbakana mətbuat konfransında ağır sözlər deyəndən sonra müxalifət və o vaxtlar siyasət üzərində güclü təsiri olan silahlı qüvvələr bu hadisəyə çox səsrt reaksiya göstərmişdi.

29 yanvar 2009-cu ildə Davosdakı Dünya İqtisadiyyat Forumunda baş nazir Ərdoğan İsrail prezidenti Şimon Peresə qarşı antisemitist məzmunlu çıxış edəndən sonra “bir daha buraya gəlməyəcəyəm” deyib salonu tərk etmişdi.

17 noyabrda Berlində keçirilən mətbuat konfransında Türkiyə dövlət başçısının əvvəldən axıra qədər hücumçu mövqeyində olması onun özünün və siyasi islamın tarixinə qızıl hərflərlə yazıldı. Mətbuat konfrasında Türkiyə dövlət başçısının hədəfi Almaniya kansleri yox, İsrailin baş naziri Netanyahu idi və bundan sonra da o olacaq. Çünki İsrail və dünyadakı vəziyyəti düzgün oxuyan dövlət başçısı Ərdoğan İsrailin baş nazirini “topun ağzına qoymağın” ən realist yol olduğunu görür.

Başda ən yaxın müttəfiqi Vaşinqton olmaqla, İsrailin mövcud hökumət başçısıyla bağlı giley-güzarlar və sərt reaksiyaların üstünə ölkə içindəki narazılıqlar da əlavə ediləndə ilk seçkidə Netanyahunun hakimiyyətdən getmə ehtimalının güclü olduğu görünür. Netanyahunun hakimiyyətdən getməsi Türkiyə dövlət başçısının ölkə daxilindəki reytinqinə müsbət təsir göstərəcək. Bu, cənab Ərdoğana hava və su kimi lazımdır. Çünki axırıncı seçkidən 6 ay keçməsinə baxmayaraq, prezident seçilmək üçün cənab Erdoğanın 50+1 formulundan vaz keçməyi gündəmə gətirməsi yaxın və bəlkə orta möhlətli gələcək üçün bu formula bel bağlamadığını göstərir.

Xeyr, burada söhbət cənab Ərdoğanın erkən və ya vaxtında keçiriləcək seçkidə şəxsən özünün namizəd olub-olmayacağından getmir. Buradakı məsələ cənab Ərdoğanın bundan sonrakı dönəmdə lideri olduğu siyasi hərəkatın gələcəyilə bağlı keçirdiyi narahatlıqdır.

Digər tərəfdən, 2016-cı ilin oktyabrından bəri Milliyyətçi Hərəkat Partiyasının öz siyasət fəlsəfəsini və partiya təşkilatını bir tərəfə qoyaraq, qeydsiz-şərtsiz AKP-ni və cənab Ərdoğanı dəstəkləməsi də dövlət başçısını bir gün mütləq narahat edəcəkdi. İqtidarın kiçik ortağı olan Milliyyətçi Hərəkat Partiyası parlament seçkisində iqtidarın böyük ortağı AKP-dən 5,3 dəfə az səs almasına baxmayaraq, böyük ortağı istədiyi şəkildə buxovlaya bilir. Digər tərəfdən, iki prezident seçkisində özü namizəd göstərməyib AKP-nin namizədini dəstəkləyəcəyini AKP-dən əvvəl elan edən MHP lideri Devlet Bahçelinin bu taktiki gedişləri iqtidarın böyük ortağı üçün bir gün gözlənilməz zərbəyə də çevrilə bilər.

7 illik dəstəyə baxmayaraq, AKP və MHP-nin seçici kütlələri arasında qaynayıb-qarışmanın olmaması qeydsiz-şərtsiz dəstəkləmə prosesinin uzun müddət davam edə bilməyəcəyinə işarə edir.Türkiyə siyasətinin və dövlət idarəçiliyinin hazırkı ən güclü adamı kimi cənab Ərdoğan bu prosesləri yönləndirə və idarə edə bilir. Ancaq sabah Ərdoğan olmasa, AKP-nin başqa bir lideri MHP-ni bu qədər asanlıqla öz nəzarətində saxlaya biləcəkmi? Görünür, cənab Ərdoğanın da bundan haqlı şübhələri var və yol uzaq deyilkən, işi heç kimə möhtac qalmayacaq şəkildə kökündən həll etməyə çalışır. Konstitusiyada və seçki qanununda ediləcək dəyişikliklə seçkinin birinci turunda prezident seçilmək üçün 50+1 şərti ləğv ediləcək, birinci turda ən çox səs toplayan namizəd prezident sayılacaq. 50+1 formulunun ləğv edilməsi AKP lideri və dövlət başçısı Ərdoğan üçün çətinlik törətməyəcək. Çünki əsas qanunda və qanunlarda dəyişiklik etmək üçün qərar layihəsi parlamentə gələndə 50+1 formulundan vaz keçmək digər siyasi partiyalar üçün də cazibəli olacaq.

2018-ci ilin iyulundan 2023-cü ilin mayına qədər izlənilən iqtisadi siyasətdən tamamilə vaz keçilməsinə baxmayaraq, nə makroiqtisadi tarazlıqlara nail olmaq, nə də xaricdən yeni investisiyalar çəkmək mümkün olur. 31 mart 2024-cü ildə keçiriləcək bələdiyyə seçkisi bəlkə də cənab Ərdoğanın yarıməsrlik siyasi karyerinin ən mühüm seçkisi olacaq. Ona görə seçkiyə doğru gedən yolda iqtisadiyyatda müsbət nəticələrin əldə edilməmə ehtimalına qarşı siyasi manevrlərin meydanını açıq saxlamaq lazımdır. 50+1 formulunun ləğvi daha əvvəl də fərqli şəkildə gündəmə gətirilmiş, ancaq qanun dəyişdirilməmişdi.

Görək, cənab Ərdoğan bu dəfə nə edəcək?