Rəngarəng demokrtiya imtahanı

O biri partiyalardan əvvəl AKP-nin millət vəkilliyinə namizədlər siyahısının açıqlanmasını gözləməyim təbii idi (gözləməsəydim, Türk siyasət həyatının 30 ilini içəridən izləməmiş sayılardıq). 21 illik iqtidar partiyası liderinin və dövlət başçısının bu seçkidə hansı taktikalara müraciət etdiyi siyahılar açıqlanan kimi məlum oldu. Yazırıq:

• 1) Siyasi  həyatının ən çətin seçkisinə girən AKP lideri və dövlət başçısı Erdoğan təxminən 2 həftə əvvəl elan etdiyi kimi, bütün nazirləri deputatlığa namizəd göstərdi(səhiyyə naziriylə mədəniyyət və turizm naziri  deputat olmağı qəbul etmədilər). Bu addım bir daşla 2 yox, bir neçə quşun vurulmasına cəhd etmək mənasını daşıyır. Çünki nazirlərin seçki təbliğatına qatılmaları dövlətin imkanlarından limitsiz şəkildə istifadə etmək deməkdir(son 20 ilə qədər belə şeylər yolverilməz idi). Həm zəlzələnin baş verdiyi həm də kürd mənşəli seçicilərin çox olduğu bölgələrdə nazirlərin hər an vətəndaşlarla üzbəüz gəlməsi AKP-yə üstünlük yaradacaqdır. Daxili işlər naziri Süleyman Soylunun İstanbuldan namizəd göstərilməsinin əsas hədəfi  bu metropolda sayı hər gün artmaqla qalmayıb siyasət üzərindəki təsir gücü  də artan və hətta həlledici rol oynayan kürd mənşəli seçicilərlə dialoqu gücləndirməkdir.

• 2) AKP nizamnaməsinə görə, 3 çağırış deputat seçiləndən sonra 1 çağırış fasilə vermək məcburiyyətində olan millət vəkilləri, bütün təkidlərə və keçmişdən gələn mübarizə yoldaşlığına baxmayaraq, siyahıya daxil edilmədi. Bunun seçkinin nəticələri üzərində nə dərəcədə təsirli olacağını mayın 14-də saat 20-də görəcəyik. Şəxsi fikrim kimi təsirli olacağını deyə bilərəm.

• 3) AKP-nin siyasət səhnəsinə qədəm basmasından bəri həyata keçirdiyi taktikanı  bu dəfə də pozmayan cənab Erdoğan Şərq və Cənubi-Şərq bölgələrindəki əşirətlərin sözü eşidilən adamlarını yenidən namizəd göstərdi: AKP siyahısındakı adların çoxunun adı  tanışdır. Bəlkə axırıncı dəfə millət vəkilliyinə namizəd siyahısı tərtib etdiyinə görədir, cənab Erdoğanın deputatlığa Siirt vilayətindən namizədlərin siyahısında Mervan Gülün adını ilk sıraya yazmasını vəfa nümunəsi kimi dəyərləndirdim. Səbəbini yazım: siyasi cəhətdən yasaqlı olduğuna görə, Erdoğan 3 noyabr 2002-ci il seçkisində iştirak edə bilməmişdi. Ana müxalifət lideri Deniz Baykalın parlamentə təqdim etdiyi qanun dəyişikliyi layihəsinin qəbul edilməsiylə məhkəmə Erdoğana qoyduğu qadağanı ləğv etmişdi. Yüksək Seçki Şurasının dekabrda Siirt vilayətindəki seçkinin nəticəsini ləğv edərək yeni seçki təyin etməsiylə 3 noyabrda  birinci sıradan seçilmiş  Mervan Gül yenidən seçkidə iştirak  etməmiş və seçkiyə  birinci sıradan  girən Erdoğan millət vəkili seçilmişdi. Baş nazir Abdullah Gül istefa verəndən sonra prezident Ahmet Necdet Sezer 10 mart 2003-cü ildə yeni hökuməti qurmaq vəzifəsini Erdoğana vermişdi. Ona görə Mervan Gülün 21 ildən sonra yenidən deputatlığa namizəd olması siyasətdəki vəfa duyğusunun heç də həmişə ölmədiyini göstərir.

• 4) Bunun başqa izahı ola bilməz, bu seçkidə daha çox dəstəyə ehtiyacı olan AKP bütün tənqidləri qulaq ardına vurdu və ultra radikal partiyanın başındakı adamı da İstanbuldan namizəd göstərərək buradakı kürd seçici kütləsinin dəstəyini almağa çalışacaq. Hüda Par lideri mandat sahibi olacaq ancaq AKP-nin reytinqini yüksəldə biləcəyini düşünmürəm.

Ana müxalifətin ətrafında birləşmiş 5 müxalif partiyanın dördünün namizədləri CHP-nin siyahısından irəli sürülərkən Kılıçdaroğlu ilə Akşenerin razılaşmasına əsasən, bu iki partiyadan birinin güclü olduğu yerlərdə tək namizəd irəli sürülərək o namizəd dəstəklənəcək. Cümhuriyyət Xalq Partiyası, xüsusilə, İstanbulda, Aralıq və Egey dənizi sahillərində və əlbəttə ki, Cənubi-Şərq bölgələrində kürd  mənşəli seçicilərin dəstəyini almağa çox ümid edir. Kürd mənşəli seçicilərin ölkə siyasətində qıfıl hala gəldiyini keçən ilin payızından bəri bir neçə dəfə yazdığımıza görə, indi proseslərin məhz o nöqtəyə gəlməsi bizi təəccübləndirmir. Müxalifət partiyalarının yaratdığı `Millət ittifaqı`nın deputatlığa namizəd göstərmə metodu iqtidarınkından fərqlənmədiyinə görə üstündə çox durmağa dəymir: fərq   ondan ibarətdir ki, müxalifət dövlətin imkanlarından istifadə edə bilməyəcək.

100 illik Türkiyə Cümhuriyyəti tarixinin tərəflər üçün ən mühüm seçkiləri yaxınlaşarkən 26 partiyanın namizədlərinin parlament mandatı uğrunda mübarizə aparacağı qətiləşmişdir. 2016-cı ildən bəri AKP-ni və dövlət başçısı Erdoğanı qeydsiz-şərtsiz dəstəkləyən Milliyyətçi Hərəkat Partiyasının parlament seçkisinə `Cümhur İttifaqı`yla birlikdə deyil, öz emblemiylə  girməsinin  məclisdəki arifmetikanı AKP-nin əleyhinə çevirmə ehtimalı ortaya çıxmışdır.

Müxalif qüvvələr  isə bir neçə ittifaq halında seçki təbliğatının startını verir. Onların arasında  fəhlə-kəndlinin əməyini, bərabərliyi, xalqların qardaşlığı  prinsipini müdafiə edən ittifaqlar uzun müddətdən sonra ölkə siyasətinə çox fərqli dinamizm qazandırmışdır. Bu ittifaqlara daxil olan partiyaların namizədləri arasında cəmiyyətin çox sevdiyi incəsənət ustaları, yazarlar, jurnalistlər olduğu kimi Türkiyə siyasəti üçün xas olmayan fəhlə-kəndlilər də var. Onlardan  birinin bir aksiyasını  biz Turan agentliyində 3 həftə əvvəl işıqlandırmışdıq: bu seçkidə Yaşıllar və Sol Gələcək Partiyasının Yozgat vilayətindən deputatlığa birinci sıradakı namizədi Cemal Bilgin oldu.

100 yaşını tamamlaması ərəfəsində Türkiyə Cümhuriyyəti  həlledici  demokratiya imtahanına hazırlaşır...