Satisfaksiya: İran və İsrailin məhdud cavab zərbələri münasibətlərin yenidən qurulmasınun mümkünlüyünə işarə edir

Oktyabrın 1-də İranın etdiyi hücuma cavab olaraq oktyabrın 26-da İsrailin İranın hədəflərinə endirdiyi zərbə çoxdankı iki düşmən arasında qarşılıqlı münasibətlər barədə suallar doğurdu. Hədəflərin yeri və vaxt ilə bağlı İranın əvvəlcədən xəbərdar edilməsi barədə İsrailin bəyanatı – onların gizli hərbi əməliyyatlar tarixində qeyri-adi addım - tərəflərin düşmənçilik münasibətlərinin eskalasiyasını istəmədiklərini və Yaxın Şərqdə gərgin vəziyyətə müəyyən nəzarəti saxlamaqda maraqlı olduqlarını göstərir. ABŞ da məlumatlandırılıb  ki, bu da İsrailin təkcə regionda vəziyyətə yox, həm də İran gündəminə münasibətdə koordinasiyalı yanaşmasını önə çəkir.

İsrail və İran rəhbərliyinin təmkinli bəyanatları, hər iki ölkə KİV-in təmkinli ritorikası indiki mərhələdə qarşılıqlı addımların razılaşdırılmasından xəbər verir. Yaxın Şərq siyasətinin əsasını təcavüzkar duruşun təşkil etdiyi İranda rəhbərliyin nisbətən sakit reaksiyası öz simasını saxlamaqla birbaşa münaqişədən qaçmağın yolu kimi yozula bilər. İranın məhdud reaksiyası cavab zərbəsindən imtina ilə birlikdə belə güman etməyə əsas verir ki, ola bilsin ki, hər iki ölkə yekunda daha geniş regional sabitliyi dəstəkləmək üçün daha sakit yanaşmanı öyrənirlər.

İsrail üçün bu zərbə onun "Hizbullah" və HƏMAS radikal qruplaşmalarının Yaxın Şərqin siyasi arenasından tamamən aradan qaldırılması üzrə daha geniş məqsədlərinə uyğundur. Son bir ilin hadisələri öz hərəkətləri ilə regional qeyri-sabitliyi artıran bu qrupların siyasi arenadan kənarlaşdırılması ilə bağlı iki ölkə arasında gizli sazişi əks etdirə bilər.

İranın təmkinli cavabı diplomatiyanın təcavüzdən üstün olduğu gələcəyə yer açaraq onun xarici siyasətində daha geniş  dönüş anını (hələlik qeyri-rəsmi olsa da) göstərə bilər. Güman etmək olar ki, bu təmkinli model davam edərsə, daha geniş diplomatik addımlar, o cümlədən Fələstin və İsraildə iki dövlət haqqında qərarın potensial dəstəklənməsi üçün mühüm zəmin ola bilər. İranın radikal cərəyanlarla öz ənənəvi ittifaqlarından imtina etməsi İsrail ilə sülh prosesinə -  beynəlxalq birliyin on illərdir təşviq etdiyi proses – gətirib çıxara bilər. Gələcək addımlar arasında İranın öz nüvə ambisiyalarına yenidən baxması, Livan və Fələstində təsirinin azalması, ABŞ və müttəfiqləri ilə münasibətlərinin korlanmasına səbəb olan damğadan - "terrorizmin dövlət sponsoru" rolundan imtina etməsi ola bilər. Bu cür dəyişikliklər İranın Qərb ölkələrilə reinteqrasiyası istiqamətində mühüm addımlar olacaq.

Yaranmaqda olan nəzarətli zərbələr və qarşılıqlı təmkinlik modeli mürəkkəb və çox zaman amansız rəqabətlə seçilən regionda nadir sabitlik parıltısı təqdim edir. Həm İran, həm də İsrail impulsiv düşmənçilik əvəzinə strateji hesablaşma əlamətləri nümayiş etdirirlər ki, bu da potensial olaraq irəlidə hər iki tərəfə  fayda gətirə biləcək yolu araşdırmağa hazır olduqlarından xəbər verir. Çoxlu maneə - ideoloji fikir ayrılıqları, regional loyallıq və daxili siyasət – olsa da,  cari məhdud qarşılıqlı əlaqə tendensiyası göstərir ki,  hər iki ölkə ölçülü diplomatiyanın dəyərli olduğunu bilir.

Bu tendensiyanın saxlanması əbədi münaqişəyə yox, qarşılıqlı maraqlara əsaslanan Yaxın Şərq diplomatiyasında yeni  dövrün başlanğıcı ola bilər.