Evdən pul tapılması qaçaqmalçılıqdırmı?

Martın 6-da “Toplum” internet televiziyasının ofisində axtarış olub və qapısı möhürlənib. Həmin gün medianın 3 əməkdaşı saxlanıb, daha sonra onlardan ikisi – Fərid İsmayılov və Elmir Abbasov polis nəzarətinə verilərək buraxılıb. Video redaktor Müşfiq Cabbar barəsində isə məhkəmə qərarı ilə 4 ay müddətinə həbs qətimkan tədbiri seçilib.

Martın 8-də isə Toplum TV-nin təsisçisi Ələsgər Məmmədli də həbs olunub. Onların bəzilərinin, o cümlədən Ələsgər Məmmədlinin evindən axtarış zamanı xarici valyuta tapıldığı iddia edilib.Amma onların ailə üzvləri bu pulun onlara məxsus olmadığını, evlərinə atılıb, sonra da götürüldüyünü vurğulayırlar. 

Hələlik, bu dəyərləndirməyə axtarışı aparan Daxili İşlər Nazirliyindən münasibət almaq mümkün olmayıb.

Saxlananların hamısına qarşı qaçaqmalçılıq ittihamı irəli sürülüb.Onlar ittihamları qəbul etmirlər. İnternet televiziyasının baş redaktoru Xədicə İsmayıl da jurnalistlərə bildirib ki, “Toplum” TV cinayət işi üçün heç bir hüquqi əsas verməyib."... Sadəcə ölkədəki repressiya dalğasının növbəti bir addımıdır", - o, əlavə edib. 

İndi sosial şəbəkələrdə tez-tez belə bir sual diqqət çəkir. Vətəndaşın evindən hansısa miqdarda pul tapılması qaçaqmalçılıq və ya cinayətdirmi?

 Milli Məclisin İnsan hüquqları komitəsinin sədri Zahid Orucun Turana deməsinə görə, həm “Toplum” TV, həm də bundan öncə “Abzas Media” və digərləri ilə bağlı hakimiyyət əleyhdarları özlərinə məxsus bir məntiq hasil edirlər ki, “bu məhz bir siyasi qərardır”, məqsəd alternativ düşüncə sahiblərinin meydanını daraltmaq, tənqidçiləri zərərsizləşdirməkdir: “ Hazırkı anda Vətən müharibəsində ( 2-ci Qarabağ müharibəsi) qələbədən sonra beynəlxalq güclərin informasiya məkanında Azərbaycan əleyhinə hücumlarının daha sistemləşdiyi və sərtləşdiyi bir dövrdə daxildə müxtəlif məsələlər avtomatik olaraq o beynəlxalq təzyiqlərin bir elementinə çevrilir”.

Z.Orucun sözlərinə görə, bir çox adamlar iddia edir ki, Qərblə münasibətlər pisləşdiyi fonda onun müxtəlif fondlarından ianə alan qurumlarla daha sərt davranılır , bu da beynəlxalq münasibətlərdə çəkindirmə mexanizmin bir hissəsidir: “Mən elə düşünmürəm. “Abzas Media” ilə bağlı maliyyələşmə tam üzə çıxanda hətta o çevrədə olan bir çoxu bunu təəccüblə qarşılaşmışdılar. Media orqanının media platforması olduğunu göstərən bir çox parametrləri var: xəbərlər, müxtəlif müsahibələr, xarici bloku və digərləri. Amma “Abzas media” layihə deyil, sanki konspirativ bir kəşfiyyat monitorudur, buradakı adamlar şərtidir və onların arxasında hansısa bir qüvvə var. Hətta onların rəhbərliyi həbs olunub, amma platforma işləyir. Necə? Kimin vasitəsilə? Bunun özü sübut edir ki, bu prosesin arxasında dayanan qüvvə var”.

Zahid Oruc qeyd edib ki, özü şəffaflıq tələb edən, korrupsiyaya qarşı yönəldiyini deyən mediaların özləri həmin məsələlər aid tələbləri yerinə yetirmək istəmirlər: “Çox mümkündür ki, bizim qrant qanunvericiliyimizin müəyyən qədər sərtləşməsi fonunda onlar alternativ qərarlar veriblər və Gürcüstan üzərindən bu cür vəsaitlərin yönəldirməsini həyata keçiriblər. “Toplum” TV-nin böyük bir kollektivi olubsa, onun maliyyələşməni həyata keçiriblər və hökumətdən hər dəfə hesabatlıq istəyən qüvvələr bunu necə keçirdiklərini öz nümunələrində yaratmayıblar. Qaçaqmalçılıq deyilsə bu, hansı formada reallaşıb? Bunu söyləsinlər”.

Z.Oruc “Toplum” TV-nin təsisçisi Ələsgər Məmmədli ilə bağlı isə bunları söyləyib: “ Hər zaman milli və dövlət xəttində olan, peşəkar hüquqi biliklərə malik, rasional təfəkkürlü, hakimiyyətin uğurlarını da tanıyan, amma problemləri də çox açıq mətnlə söyləyən, radikalizmdən uzaq insandır. Ən tez bir zamanda səhhətini də nəzərə alaraq onunla bağlı qərarın müsbət verilməsi mövqeyindəyəm”.

Yeni Nəsil Jurnalistlər Birliyinin sədri Arif Əliyev isə mövzu ilə bağlı Turana bunları deyib: "Proses kütləvi informasiya vasitələrinin (KİV) maliyyələşdirməsinin tam nəzarətə götürülməsidir". 

Qaçaqmalçılıq ittihamına gəlincə, ekspertin fikrincə, bunu iddia etmək üçün çox ciddi əsaslar və hətta bu halda da istintaq hərəkətlərin qanuna uyğunluğu olmalıdır:“ Qaçaqmalçılıqdan söhbət gedirsə, bu KİV-in fəaliyyətinin dayandırılmasına niyə gətirib çıxarmalıdır?"

Vətəndaş Hüquqları İnstitutunun rəhbəri Bəşir Süleymanlı da Azadlıq Radiosuna bildirib ki, bu davam edən prosesin tərkib hissəsidir: “Bu, nə ilk və belə görünür ki, son deyil. Uzun illərdir biz jurnalistlərin, vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrinin, fəalların təqiblərini görürük”.

Hüquq müdafiəçinin sözlərinə görə, əvvəl “Abzas Media”, sonra isə “Toplum” TV-nin əməkdaşlarının həbsi da bu qəbildəndir: “Uzun zamandır biz çağırırıq ki, hökumət söz azadlığına, tənqidə dözümlü yanaşmalıdır, gücdən və saxta ittihamdan istifadə etməməlidir. Ancaq təəssüf ki, biz həmişə əksini görürük”.

O, hesab edir ki, qaçaqmalçılıq ittihamı quramadır və bunun jurnalistikaya heç bir aidiyyəti yoxdur: “Əvvəllər başqa vasitələrdən istifadə edirdilər, indi də qaçaqmalçılıqdan istifadə edib həmin qurumları etibarsızlaşdırmağa çalışırlar. Təbii ki, bu qəbulolunmazdır”.

Buna qədər 2023-cü ilin sonlarından başlayaraq Azərbaycanda 10-a yaxın jurnalist saxlanıb, həbs edilib. Onların çoxu "AbzasMedia" nəşrinin əməkdaşlarıdır. Öncə saytın direktoru Ülvi Həsənli, direktor müavini olduğu bildirilən Məhəmməd Kekalov, baş redaktoru Sevinc Vaqifqızı həbs edilib. Daha sonra həbslər jurnalistlər Hafiz Babalı, Nərgiz Absalamova və Elnarə Qasımova ilə davam edib. Onların hamısı Cinayət Məcəlləsinin 206.3.2-ci (bir qrup şəxs tərəfindən qaçaqmalçılıq) maddəsi ilə ittiham olunur. Bu maddənin sanksiyasında 5 ildən 8 ilə qədər azadlıqdan məhrumetmə cəzası nəzərdə tutulub.

Adları çəkilən jurnalistlərin heç biri özünü təqsirli bilmir, bunu peşə fəaliyyətlərinə təzyiq kimi dəyərləndirirlər.