Media-icma

İcrası davam edən iki sosial paketin nəticələri, valideynlərin məktəbə hazırlıq qayğıları, gələn ilin dövlət büdcəsi layihəsinə dair mülahizələr və s. məsələlər bugünkü medianın aparıcı mövzularındandır.

İki sosial paketin nəticələri

"Azərbaycan" qəzeti "İki sosial paket - iki yeni rekord" sərlövhəli məqalədə (http://www.azerbaijan-news.az/view-173747/iki-sosial-paket-iki-yeni-rekord) ölkədə sosial problemlərin həll olunmasını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, dövlətlərin demokratiklik əmsalı təkcə sosial-iqtisadi inkişaf göstəriciləri ilə deyil, həm də hakimiyyətin xalqa xidmət səviyyəsi, cəmiyyət qarşısında götürdüyü öhdəliklərə sadiqliyi ilə müəyyənləşir.

Müəllif vurğulayır ki, bu mənada Azərbaycanın Avropa İnkişaf və Əməkdaşlıq Təşkilatının son hesabatlarına əsasən sosial sahədə ardıcıl şəkildə islahat aparan dövlətlər sırasında qərarlaşması, əlbəttə ki, uğurlu göstəricidir.

"Əgər ölkəmizdə sosial sahədə həyata keçirilən tədbirlərə nəzər yetirsək, aydın olar ki, ilin əvvəlində aparılan islahatlar daha çox pensiya, müavinət və təqaüdlərin artımına yönəldilib və 4,2 milyon nəfəri əhatə edib. Ümumilikdə isə iki sosial paketin birlikdə əhatə dairəsi əhalinin 40 faizini təşkil edir. Prezident İlham Əliyevin iki sosial paketinin maliyyə tutumu isə 5,3 (bu il üçün 2,3 milyard, gələn il üçün isə 3 milyard) manat təşkil edir. Artımlara gəldikdə isə onu deyə bilərik ki, bir ildə ölkədə maaşlar, pensiyalar, müavinət və təqaüdlər 2 dəfə artırılıb" deyə müəllif bildirir.

Müəllif deyir ki, əgər birinci islahat paketi nəticəsində minimum əməkhaqqı təqribən 600 min nəfəri əhatə etmişdirsə, ikinci paket nəticəsində bu, 950 min nəfərə çatdı, bunun 600 min nəfəri dövlət, 350 min nəfəri özəl sektorda çalışır.

Yazı müəllifi bildirir ki, ümumilikdə iki paketin icrası ilə Azərbaycanda minimum əməkhaqqı 93 faiz artıb, əgər 2018-ci ildə orta əməkhaqqı təxminən 540 manat idisə, son artım nəticəsində həmin rəqəm 625 manata yaxın olacaq.

Məqalə müəllifi vurğulayır ki, bu artımlar müxtəlif sahələrdə faliyyət göstərən işçi kateqoriyalarını əhatə edir.

Müəllifə görə, ikinci sosial paketin tətbiqi özəl sektorda da işçi qüvvəsinin cəlb olunması üçün əlavə stimul yaradır, son altı ayda bu meyl özünü gösrərir, belə ki, əmək müqavilələrinin sayı təqribən 7 faiz artıb.

"Əgər diqqət etsək görərik ki, prezidentin fərman və sərəncamları ilə ilin əvvəlindən başlanan sosial islahatlardan əhalinin bütün kateqoriyaları yararlanıb. Son 9 ayda elə bir sahə yoxdur ki, maaşlarda, sosial müavinətlərdə, təqaüdlərdə artımlar edilməsin" deyə müəllif iki sosial paketin tətbiqinin nəticələrini dəyərləndirir.

Müəllif həmçinin məqalədə ayrı-ayrı fəaliyyət sahələri üzrə maaş artımlarının həcmi barədə də bilgi verir.

Məqalənin sonunda isə oxuyuruq: "Minimum əməkhaqqının, pensiya və təqaüdlərin artırılması ölkədə həyata keçirilən sosialyönlü islahatların mərkəzində insan amilinin dayandığını bir daha sübut edir. Ölkədəki sabitliyin və iqtisadi inkişafın təzahürü olan sosial siyasətin xalqın daha uğurlu sabahına, daha yaxşı yaşamasına yönəldiyini təsdiqləyir.

Kasıbları da düşünün- valideyn

"Yeni Sabah.az"da isə "Bu il məktəbə getmək neçəyə başa gələcək? -yarmarkadan reportaj" (https://yenisabah.az/bu-il-mektebe-getmek-neceye-basa-gelecek) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif vurğulayır ki, yeni tədris ilinin başlanmasına sayılı günlər qalıır və məktəb yaşlı övladları olan valideynlərin məktəbə hazırlıqları onlar üşün gündəmdir.

Müəllif deyir ki, hər il olduğu kimi bu il də drs ləvazimatlarının alınması üçün müxtəlif yarmarkalar təşkil edilib.

Məqalə müəllifi valideynlərin bir uşağı məktəbə yollamaq üçün ən azı nə qədər xərc çəkməli olduğunu araşdırmaq məqsədilə belə yarmarkalardan birinə üz tutub.

Müəllif bildirir ki, ucuz olduğu deyilsə də, yarmarkada hər qiymətə məhsul olduğu müşahidə edilir, satıcılar bir-birindən elə də fərqlənməyən iki məhsul arasındakı qiymət fərqini ləvazimatın hansı ölkədə istehsal olunması ilə izah edirdilər.

Müəllifə görə, yarmarkada15 manata da məktəbli çantası tapmaq olar, 100 manata da, məktəb ləvazimatlarının qiymətləri isə belədir: "Qələm - 0,25 - 1 AZN, dəftər - 0, 30 - 0,70, plastilin - 1- 6 AZN, qələm qabları - 1-8 AZN, pozan - 0, 30 - 2 AZN"

Yazıda deyilir ki, məktəblilərin ehtiyacları bunlarla bitmir, hələ rəngli karandaşlar, flomasterlər, karandaş yonan, rəngli kağızlar və s. də almaq lazımdır, bunların da bahası, ucuzu var.

Müəllif yada salır ki, hələ məktəbli forması da alınmalıdır və bu il məktəbli formaları (Bakı Tikiş Evinin məhsulları) ölçüsündən asılı olaraq 40-56 manata satılır.

Müəllifin deməsinə görə, valideynlər məktəbli geyimlərinin bahalılığından şikayət edirlər, iki məktəb yaşlı övladı olan bir valideyn isə hər uşağına 200 manat pul xərcləməli olduğunu bildirir: "Bu qiymətə hələ iş dəftərlərini, kitabları daxil etməmişəm. Buna görə də qiymətlərdən razı deyiləm. Elə ailələr var ki, ümumi büdcəsi 500 manatdır, evində də 2-3 uşağı məktəbə gedir. Belə ailələr o uşaqları hər şeylə necə təmin etsinlər? Kasıbları da düşünmək lazımdır".

Müəllif valideynlərin malların keyfiyyətindn razı qalmadıqlarını vurğulayır: "İmkan o qədər deyil ki, gedib bahalısını alaq, ucuzunu aldıqda isə ilin ortasında yenidən almaq məcburiyyətində oluruq. Ona görə də orta qiymətdə olanı almağa çalışırıq", valideynlərdən biri bildirir.

Yazı müəllifi deyir ki, valideynlərdən biri isə bu il qiymətlərin nisbətən bahalaşdığını nəzərə çatdırır: "Hər şeyin bahalısı da var, ucuzu da. Amma bu il qiymətlərdə az da olsa artış hiss olunur. Bir uşağa görə ən az 150 manat pul lazımdır".

Hökumət hökumət olmasının fərqinə varmalı- ekspert

"Yeni Müsavat" qəzetində isə, "Gələn ilin büdcə layihəsi hökumətə göndərildi" (https://musavat.com/news/gelen-ilin-budce-layihesi-hokumete-gonderildi_641116.html) sərlövhəli məqalə diqqəti çəkir.

Müəllif 2020-ci il üçün dövlət büdcə layihəsinin bəzi məqamları ilə bağlı ekspert İlham Şabanla söhbətləşir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanın gələn il üçün dövlət büdcəsinin layihəsi hazırdır və Maliyyə Nazirliyi layihənin baxılması üçün sentyabrın 9-da Nazirlər Kabinetinə göndərildiyini bildirir.

Müəllif vurğulayır ki, il ərzində ölkədə həyata keçirilən iki sosial paketin ümumi dəyəri cari il üçün 2,3 milyard manat təşkil edir, gələn il isə bu paketlər çərçivəsində həyata keçirilən artımları maliyyələşdirmək üçün 3 milyard manat əlavə vəsaitə ehtiyac yaranacaq.

Müəllifə görə, bu büdcə xərclərinin xeyli artması, büdcə gəlir-xərclərinin icrası dünya neft bazarındakı proseslərdən xeyli asılı olması deməkdir.

Enerji məsələləri üzrə ekspert, "Neft" Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri İlham Şabanın sözlərinə görə, bu ilin yekunu üçün neftin orta qiymətinin 63-64 dollar civarında olması gözlənilir.

Ekspert deyir ki, gələn il üçün isə neftin indikindən 2 dollar aşağı həddə düşəcəyi proqnozlaşdırılır.

İ.Şaban bildirir ki, bu il üçün Azərbaycanda dövlət büdcəsi neftin 60 dollar qiyməti ilə hesablanıb, bu zaman böyük bir kəsirin olması proqnozlaşdırılırdı, hökumət də bu kəsiri neftin faktiki qiyməti ilə büdcə qiyməti arasındakı fərqhesabına bağlamağı düşünürdü: "Lakin ilin birinci yarısında büdcənin icrasına dair məlumatdan aydın olur ki, buna müvəffəq olunmayıb - 545,5 milyon manat kəsir qalıb".

Ekspert bildirir ki, 2018-ci il ilə müqayiəsədə 2019-cu ildə Neft fondunun mənfəəti də azalıb, belə ki, ötən il Neft Fonduna 10 milyard dollar mənfəət toplanmışdısa, bu il 7 milyard dollardan bir qədər artıq vəsait əldə olunacağı gözlənilir.

İ.Şaban hesab edir ki, gələn ilin büdcəsində neft 60 dollardan hesablanmalıdır ki, hökumət real qiymətlə bu qiymət arasındakı fərqdən əldə olunacaq gəlirə arxayın olmasın: "Hökumət görməlidir ki, qollarını çırmalayıb işləməli, qeyri-neft sektorundan büdcə daxilolmalarını artırmalıdır. Yəni, hökumətdəki neft pullarına olan arxayınlığa son qoyulmalıdır".

Ekspert deyir ki, neçə illərdir neft gəlirləri su kimi qeyri-neft sektoruna axıdılır, amma bu sektordan daxil olmalar yetərli deyil, hökumət effektiv işləsə bunu xeyli artırmaq mümkündür.

İ.Şaban hesab edir ki, hökumət effektiv fəaliyyət göstərmir: "Ən adi bir məsələni deyim, bu gün onlarla ASC-lər var ki, şəhərin mərkəzində hektarlarla əraziyə, bina və avadanlıqlara malikdir. Hamısını baha qiymətə icarəyə verib, ən aşağı qiymətlə rəsmiləşdirir, vergilərdən yayınırlar. Yaxud dövlət müəssisələrində idarəetmə bərbad vəziyyətdədir, yüz milyonlarla manat qazanmaq mümkün olduğu halda, bunun onda birinə güclə nail olurlar. Buna görə də gələn il üçün neftin qiymətini elə götürmək lazımdır ki, hökumət hökumət olduğunun fərqinə varıb, büdcə gəlirlərini təmin etmək qeydinə qalsın. Yoxsa neft pullarını büdcəyə yönləndirib qeyri-şəffaf şəkildə xərcləməklə uzağa gedə bilmərik".

Ekspert deyir ki, büdcə vəsaitlərinin nə qədər səmərəli xərcləndiyini öyrənmək üçün Hesablama Palatasının büdcənin icrasına dair rəylərinə baxmaq kifayətdir: "Bu rəylərdən hökumət nəticə çıxarmalı, Palatanın verdiyi təklifləri nəzərə almalıdır. Nəyə görə dövlət müxtəlif dövlət şirkətlərinə satılan qaza, işığa görə SOCAR-a əlavə vəsait verməlidir?"