Media-icmal 01.06.2016

Azərbaycan-ABŞ münasibətləri, Beynəlxalq Bankı “sağlamlaşdırmaq” üçün verilən vəsaitlər, ölkə banklarının durumu, devalvasiya xəbərdarlığı bugünki medianın aparıcı mövzusudur.

ABŞ-ın Azərbaycanı “enerji lideri” elan etməsi

“Azərbaycan” qəzeti ABŞ-Azərbaycan münasibətlərinə dair “ABŞ Azərbaycanı “enerji lideri” elan etdi” sərlövhəli məqalə dərc edib. Məqalədə diqqəti daha çox ABŞ siyasətinin dünyada yeri haqda deyilənlər cəlb edir və bu haqda məqalədə oxuyuruq: “ABŞ dünyanın ən əsas iqtisadi nəhəngi, hərbi gücü, siyasi monopolistidir, yəni şəriksiz fövqəldövlətdir. Onun maraqları artıq Yer planeti ilə məhdudlaşmır, qalaktikanı təsir dairəsinə alır. Dünya siyasətini müəyyənləşdirir. İqtisadi-maliyyə proseslərinin gedişini birbaşa nəzarəti altında həyata keçirir, ən ucqarlarda baş verən münaqişələr belə onun diktəsi ilə ya başlayır, ya da bitir. Ağ Evin “qara siyahısına" düşmək o ölkənin və xalqın müqəddəratı üçün böyük təhlükə sayılır”.

Müəllifin qənaətinə görə, ABŞ-Azərbaycan münasibətləri isə “hökm verən və icraçı” müstəvisində yox, tərəfdaşlıq və maraqların uzlaşdırılması kontekstindədir.

Məqalədə ABŞ prezidenti Barak Obamanın 28 may Respublika Günü ilə bağlı təbrik məktubu belə dəyərləndirilir: “Azərbaycanın müstəqil olduğu 25 il ərzində Avropanın enerji şaxələndirilməsini və təhlükəsizliyini dəstəkləməsinin xatırlanması nə qədər əlamətdar isə, ABŞ tərəfindən Azərbaycanın “enerji lideri” elan olunması ondan dəfələrlə artıq əlahiddəlik daşıyır. Göründüyü kimi, prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən enerji siyasəti artıq ölkəmizi bu istiqamətdə hamı tərəfindən qəbul olunan lider kimi tanıdıb”.

Bu pulun mənbəyi haradır?

Ekspert Rövşən Ağayev Beynəlxlaq Bank ətrafındakı olayları “Azadlıq” qəzetinə şərh edir: “Beynəlxalq Bank ətrafında baş verənlərlə bağlı şəffaf hesabatlılıq olmadı. Məntiqlə bütün günahlar tutulanlarda və vurulanlarda isə hökumət problemin bütün detallarını ictimaiyyətə açıqlamalı idi».  Bu, ekspert R.Ağayevin mövqeyidir.

Onun fikrincə, bank dəqiq açıqlamalı idi ki, problemli aktivlərin həcmi nə qədərdir, bankın əmanətçilər və kreditorlar qarşısında öhdəliklərini yerinə yetirmək üçün nə qədər maliyyə dəstəyinə ehtiyac var: “Ötən il elan olundu ki, dövlət büdcəsindən “Aqrarkredit” vasitəsilə Beynəlxaql Banka 3 milyard manat vəsait ayrılacaq. İndi məlum olur ki, 2016-cı il yanvarın 1-nə Aqrarkreditə olan borc 5.6 milyard manata çatır. Aydın məsələdir ki, dövlət büdcəsindən əlavə ödənilən 3 milyard manata yaxın “Aqrarkredit”in vəsaiti deyil. Bəs bu hansı mənbədən ödənib?”.

Ekspertə görə, burada yeganə aşağıdakı ehtimala gəmək yolu qalır: “Yeganə ehtimal oldur ki, dövlət büdcəsindən cəlb etdiyi vəsait qədər də Mərkəzi Bank öz resursları hesabına Banka dəstək verib”.

Amma ekspert bunu da əlavə edir ki, Beynəlxalq Banka 2015-ci ildə göstərilən maliyyə dəstəyi onun aktivərinin təxminən 60%-i qədər olub: “Fantastik dərəcədə böyük məbləğdi. Banka verilən bu dəstəyin həcmi ölkənin bütün bank sektorunun məcmu kapitalından az qala 40% çoxdur…

Problemlər düşünülməmiş siyasətin nəticəsi kimi

“Novoye Vremya” qəzeti “İslahatlar bankları sağlamlaşdıracaq” sərlövhəli məqalədə ölkə banklarının mövcud durumu dəyərləndirilir. Müəllif pul-bank sistemindəki durumu oxucuya belə anladır: “İki devalvasiyadan sonra milli manata etimad bərpa edilməyib, ölkə bankalarında dollarlaşma daha da sürət götürür, hakimiyyət isə buna qarşılıq verə bilmir”. Müəllif problemin deyilənlərlə bitmədyini, bank sektoru üzrə beynəlxalq reytinq agentliklərinin ölkənin bank sektoruna pozitiv yanaşmamalarına diqqət çəkir. Məqalədə “Moodyes” agentliyinin ölkə banklarının durumu və problemlərini göstərməsinə də toxunulur. Bankların kapitallaşmasını onun dəyəri kimi dəyərləndirən müəllif bununla bu və ya digər maliyyə strukturunun reytinqinin müəyyən edildiyini deyir. İndiki halda bankların kapitallaşmasının faktiki mümkün olmadığı, buna səbəb kimi gəlirlərin kəskin azalması üzündən dövlətin banklara maliyyə dəstəyinin əhəmiyyətli dərəcədə azalması göstərilir. Digər tərəfdən yalnız bir-iki bankın dayanıqlı olduğu, qalanlarının isə iflas həddinə yetdikləri iddia edilir. Bu hala səbəb kimi Mərkəzi Bankın ölçü-biçisi olmayan siyasətinin bank sektorunu indiki duruma salması göstərilir. Ölkə banklarında dollarlaşma həddinin yüksəlməsi də düşünülməmiş siyasətin tərkib hissəsi sayılır. Müəllifə görə, bank sektorundakı bu durum təkcə manata yox, Mərkəzi Bank rəhbərliyinə etmadı da heçə endirib. Bütün bu təhlillərdən sonra müəllif aşağıdakı ümumi qənaəti ifadə edir: “Köklü islahatlar olmadan bank sistemində dollarlaşmanın azalmasına,onun kapitallaşmasına nail olmaq, problemli kreditlər məsələsini həll etmək mümkün deyil. Ölkə iqtisadiyyatında durum ağır olaraq qalır, artım perspektivi yox, neftin dəyəri isə sabit deyil”.

Ekspertlərdən devalvasiya xəbərdarlığı        

“Yeni Müsavat” qəzeti "Manat iyunda yenidən dəyərdən düşə bilər” sərlövhəli məqalədə qarşıdakı ayda manatın durumunu araşdırır.  Ekspert Əkrəm Həsənov dolların kursunun aşağı salınmasını növbəti devalvasiya öncəsi durum kimi dəyərləndirir: “Ola bilər ki, tezliklə devalvasiya olacaq, elə kəskin devalvasiya olmaya da bilər, indiki məzənnə sünidir, çünki, dövriyyədə manat kütləsi azdır, əhali dolları manata çevirib ödənişlər edir. Bu, Mərkəzi Banka sərf edir. Amma MB əvvəl-axır manat kütləsini artırmalı, kreditlər verməlidir. Kreditlər verməzsə, iqtisaidyyatın durumu pisləşəcək. Manatın taleyi isə neftin dəyərindən asılıdır, neft isə hələ də qalxmır”. Ə.Həsənova görə, manatın indiki kursda qalması mümkün deyil.

Ekspert Vüqar Bayramov manatn gələcək taleyi ilə bağlı fikrilərini belə ümumiləşdirir: “Mövcud iqtisadi qanunlarla milli valyuta uzun müddət möhkəmlənə bilməz. Real sektorun canlanması,  alıcılıq qabiliyyətinini yüksəlməsi fonunda idxalın genişləndirilməsi xarici valyutaya tələbatı artıracaq. Enerji məhsulları ümumi ixracın 85%-ni formalaşdırdığı üçün manatın gələcək taleyi də daha çox neftin dəyərinin dünya bazarında necə dəyişməsindən asılı olacaq”.