Media-icmal 03.07.17

Ölkədə qeyri-neft sektorunun inkişafı, işəgötürən-əməkçi münasibətləri sistemindəki pozuntular, məhbusların cəzaçəkmə müəssisələrində saxlanma durumları bugünki (3 iyul, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Artan ixrac potensialı

"Azərbaycan" qəzetində dərc olunan "Qeyri-neft sektorunda istehsal da, ixrac da artır" sərlövhəli (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=125271) məqalədə ölkədə qeyri-neft sektorunun inkişafı dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə ölkə iqtisadiyyatı getdikcə daha çox şaxələnir və yeni sahələrin yaranmasında müsbət tendensiya müşahidə edilir: "Böyük sənaye müəssisələri yaradılır. Onların istehsal etdiyi xammalın səmərəli şəkildə istifadə edilməsi üçün dövlət eyni zamanda emal müəssisələrinin yaradılmasını stimullaşdırır. Ölkədə istehsal olunan hazır məhsulların siyahısının genişləndirilməsi isə idxaldan asılılığın azalması, ixrac imkanlarının artması deməkdir".

Bu baxımdan müəllif Sumqayıt Kimya Sənaye Parkındakı polimer və gübrə zavodlarının, bölgələrdə yaradılan sənaye parklarının real perspektivlərini nümunə kimi göstərir.

Yazı müəllifi 2017-ci iin birinci rübünün bəzi statistik rəqəmlərini vurğulamaqla inkişafı nəzərə çatdırır: "Yanvar-mart ayları ərzində iqtisadiyyatın qeyri-neft sektorunda 8,6 milyard manatlıq əlavə dəyər yaradılıb, bu da əvvəlki ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 2,4 faiz çoxdur. Qeyri-neft sektorunda yaradılan əlavə dəyərin ÜDM-də xüsusi çəkisi 56,2 faiz təşkil edir".

Müəllif kənd, meşə və balıqçılıq təsərrüfatı sahəsində 3,5, tikinti sahəsində 4,7, informasiya və rabitə sahəsində 5,1 faiz artım qeydə alındığını nəzərə çatdırır.

Yazıda ölkənin inkişafı üçün təbii sərvətlərə malik olması yada salınaraq, bu resursların inkişafın daha sürətlə baş verməsinə səbəb olacağı, ixrac potensialının yüksək olması xatırladılır.

Müəllif bir daha rəsmi statistik rəqəmlərə istinad etməklə, mədənçıxarma, emal, qaz-buxar istehsalı, qida məhsulları, tikinti materialları, metallurgiya, toxuculuq, geyim və s. sahələrdə əldə edilən uğurları nəzərə çatdırır.

Müəllif kənd təsərrüfatı sektorunun inkişafı ilə bağlı dövlət başçısı İlham Əliyevdən sitat gətirir: "Hazırda 24 rayonda 33 aqropark yaradılır. Bu aqroparkların yaradılmasına 1,1 milyard manat dəyərində sərmayə qoyulur. Bu aqroparkların yerləşdiyi ərazi, istifadə etdiyi torpaq sahəsi 142 min hektardır.

Əminəm ki, bu aqroparkların fəaliyyətə başlaması nəticəsində biz daxili tələbatı 100 faiz ödəyəcəyik və çox böyük ixrac potensialımız yaranacaqdır".

Müəllif isə bunları qeyri-neft sektorunda, o cümlədən aqrar sahədə islahatların uğurla davam etməsinin və bunların nəticəsində ölkənin ixrac etdiyi qeyri-neft məhsullarının həcminin sürətlə artacağının göstəricisi kimi dəyərləndirir.

Əməkçi hüquqsuzluğu davam edir

"Novoe Vremya" qəzeti isə "İşəgötürənlər və əməkçilər arasında "sağlam" münasibətlər mümkündürmü?" (http://www.novoye-vremya.com/w96980/.../#.WVk4b4iLTIU) sərlövhəli məqalədə əmək münasibətləri məsələsini müzakirəyə çıxarır.

Müəllif əmək münasibətləri sisteminin müasirləşməsində bəzi müsbət addımlar atıldığını desə də, bir çox problemlərin hələ də qaldığını vurğulayır: "Bir çox tipik pozuntular var, özəl sektorda "boz əmək haqqı" əvvəlki kimi var gücü ilə qüvvədədir, nağdsız hesablaşmalara keçməklə onun cüzi hissəsi leqallaşdırılıb. Əməkçilərlə əmək müqaviləsi təkcə tikinti sahəsində yox, özəl tibb mərkəzlərində, xidmət və ticarət sahələrində də bağlanmır. Hətta hamiləlik və doğuşla bağlı məzuniyyətlərin müddətinə əməl olunmur, bəzi hallarda məzuniyyətlər ya verilmir, ya da ödənilmir, son zamanlar isə əmək haqlarının ödənişində yubanmalar tez-tez baş verir".

Müəllif xatırladır ki, əmək münasibətlərinin pozulmasına görə ciddi cərimə nəzərdə tutulsa da, bu pozuntlar indi də baş verməkdədir.

Yazı müəllifi bu sahədə dövlət başçısının göstərişlərinə, Əmək Məcəlləsinə dəyişikliklər, bu dəyişikliklərdə əməkçilərin hüquqlarının müdafiəsilə bağlı müddəaların yer alması ilə bağlı mövzuya toxunur, amma əmək münasibətlərinin pozulmasının yenə də davam etdiyi bildirilir: "İşəgötürənlər bütün bu göstəriş və fərmanlara əməl etmirlər, Vergilər Nazirliyi bu ilin yanvar-mart aylarında apardığı yoxlamalar nəticəsində 555 obyektin 329-da 1987 şəxsin əmək müaviləsi bağlanılmadan işə cəlb olunmasının aşkar edib və bu pozuntuya yol verənlər 1,735 milyon manat cərimə olunublar".

Müəllif tikinti sahəsində daha bir pozuntu kimi fəhlələrin istirahətsiz, havanın bütün işıqlı müddətini işləmələrini, bunun müqabilində real olaraq 500 manatdan yuxarı əmək haqları almadıqlarını göstərir və bu iş qrafikini "katorqa" qrafiki adlandırır.

Məqalədə xidmət sahəsində də iş müddətinin 12 saat davam etdiyi, bunun açıq istismar olduğu, əmək müqaviləsində bir şey yazıldığı, reallıqada isə tamam başqa hadisə baş verdiyi vurğulanır.

Müəllif deyir ki, hüquqlar tələb edildikdə isə əməkçi işdən azad edilir və şəxs başqa iş axtarmağa məxcbur olur: "Ölkədə iş tapmaq o qədər də asan deyil, əhalinin 72%-ə yaxını iş qabiliyyətlidir, amma ölkə iqtisadiyyatı bu qədər əmək resurslarını işlə təmin etmək gücündə deyil".

Məhbəslərdə məhkum sıxlığı

"Exo" qəzetində dərc olunan "Azərbaycan zindanlarında məhkum olunmuşlar kimlərdir?" (http://ru.echo.az/?p=60522) sərlövhəli məqalədə isə müəllif cəzaçəkmə müəssisələrində məhbus sıxlığına hüquqşünas Elçin Qəmbərlə cavab axtarılır.

"Azərbaycanın azadlıqdan məhrum olunmuşların saxlanması məkanlarında şəxslərin sayı sabit olaraq yüksək qalmaqda davam edir. Hökumət ölkədə kriminogen durumun yaxşılaşdırılması yönündə tədbirlər görməsi barədə bəyanatlar versə də, vəziyyət dəyişmir". Bu sahədə durumu qəzetə hüquqşünas belə şərh edir.

Hüquqşünas bu məkanlarda vərəm, hepatit, sifilis xəstəlikləri daşıyıcılarının az olmadığını, vərəm üzrə epidemik durumun da əlverişsiz olduğunu, buna görə də bu şəxslərin sağlam şəxlərlə bir kameralarda saxlandıqlarını deyir və səbəb kimi də həbsxanalarda məhbusların həddən artıq sıxlığını göstərir.

E.Qəmbər son illər narkotik ilə bağlı məhkum olunmuşların sayının kəskin artdığını vurğulayır və həm də belə hesab edir ki, bu istiqamətdə cəza siyasəti dəyişməlidir, məhkəmələr həbsdən çox narkotik istifadəçilərilə bağlı məcburi müalicə qərarları çıxarmalıdırlar.

Hüquqşünas vurğulayır ki, ölkədə təkrar cinayət törətmək səviyyəsi də yüksək olaraq qalmaqdadır və keçmiş məhbusların azadlıqda öz həyatlarını yenidən qurmalarında çətinliklər var: "Dövlət orqanları onlara adaptasiyada kömək göstərmir, bu mənada cəzaçəkmə müəssisəsində hər şey daha sadədir, belə ki, onlar barədə düşünürlər, onlara əmr edirlər. Odur ki, azadlıqda öz yerini tapa bilməyənlər, yenidən cinayət törədirlər".

Müəllif deyir ki, bu sahədə rəsmi rəqəmlər müstəqil ekspertlərin və hüquq müdafiəçilərinin dəyərləndirmələrindən kəskin şəkildə fərlqənir.

Yazıda 2106-cı ildə İşgəncələr Əleyhinə Avorpa Komitəsi və özbaşına həbslər üzrə BMT İşçi Qrupu əməkdaşlarının Azərbaycana səfəri xatırladılır və müəllif deyir ki, o zaman Penitensiar Xidmətin rəis müavini Oqtay Məmmədov bildirdi ki, tətbiq edilən amnistiya nəticəsində penitensiar müəssisələrdə saxlanılanların sayı 2015-ci il ilə müqayisədə 2106-cı ildə 3,2% azaldı.