Media-icmal 05.02.19

Azərbaycanda qeyri-neft sektorunda ixrac artımı, İran bazarındakı qeyri-sabitliyin Azərbaycana mümkün təsirləri, son vaxtlar satış nöqtələrində qiymət bahalaşmasının səbəbləri və s. bugünkü (05 fevral, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Artan qeyri-neft ixracı

"Azərbaycan" qəzeti 70-dən çox ölkə, 3088 çeşiddə məhsul" sərlövhəli məqalədə Azərbaycanın 2018-ci ildəki ixrac əməliyyatlarını dəyərləndirir. Müəllif 2018-ci ilə dair illik ixrac əməliyyatlarının istiqamətləri və strukturu barədə "İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin "İxrac İcmalı"nın 2019-cu ilin yanvar sayına istinadən məlumat verir.

Müəllif ümumi şəkildə il ərzində ixracın daha 36 faiz artaraq 19 milyard dollara çatdığını bildirir.

2018-ci ildə qeyri-neft sektoru üzrə ixracın 1 milyard 689 milyon dollar təşkil etdiyini deyən müəllif 2017-ci illə müqayisədə 2018-ci ildə bunun 151 milyon dollar və ya 10 faiz artım olduğunu bildirir: " Ötən il ərzində Rusiyaya 619,2 milyon, Türkiyəyə 344,9 milyon, İsveçrəyə 135,4 milyon, Gürcüstana 124,5 milyon, Qazaxıstana 44,6 milyon dollar dəyərində qeyri-neft sektoruna aid mal ixrac edilib. 2017-ci illə müqayisədə 2018-ci il ərzində Rusiyaya qeyri-neft ixracı 12, Türkiyəyə 18, Qazaxıstana 36 faiz artmışdır".

Müəllifin deməsinə görə, 2018-ci ildə qeyri-neft ixracı 9,8, o cümlədən kənd təsərrüfatı və emalı məhsullarının ixracı 13,8, sənaye məhsullarının ixracı 6,2 faiz artıb.

Yazıda vurğulanır ki, 2018-ci ildə Azərbaycandan 3088 çeşiddə məhsul ixrac edilib, xarici ticarətdə 8,6 milyard dollar müsbət saldo yaranıb, ixrac 36 faiz artaraq 19 milyard dollar olub.

Müəllif payına görə pomidorun ixracda birinci, qızılın ikinci, xurmanın üçüncü yerdə olduğunu, həm də qeyri-neft sənayesi məhsullarının ixracının artdığını deyir.

Ən şox mal ixrac edilən ölkənin Rusiya olduğunu deyn müəllif sonrakı yerləri Türkiyə, İsveçrə, Gürcüstan, İran və s. olduğunu vurğulayır.

Müəllif deyir ki, 2018-ci ildə "Azexport.az" portalına daxil olan ixrac sifarişlərinin dəyəri 514 milyon dollar olub ki, bu da 2017-ci il il müqayisədə ixrac sifarişləri dəyəri baxımından 39 milyon dollar artım deməkdir, sifarişlər isə dünyanın 111 ölkəsindən daxil olub.

Müəllif ümumilikdə 2017-2018-ci ilərdə portal dünyanın 115 ölkəsindən daxil olan ixrac sifarişlərinin dəyəri 989,1 milyon dollar olan ixrac sifarişləri qəbul təşkil edib.

İranın bazar qeyri-sabitliyinin mümkün təsirləri

"Moderator.az" saytında isə "İrandakı bahalaşma Azərbaycanın maraqları baxımından da arzuedilməzdir" sərlövhəli məqalə diqqəti cəlb edir.

Müəllif son günlər İranda ərzaq və qeyri-ərzaq məhsulları qiymətlərinin sürətlə bahalaşmasının müşahidə edildiyini bildirir.

Bundan irəli gələrək müəllif İrandakı iqtisadi gərginlik, bahalaşma tendensiyası faktının bu və ya digər dərəcədə Azərbaycana mümkün təsirlərini Milli Məclisin İqtisadiyyat, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü, deputat Vahid Əhmədovla müzakirə edir.

"Moderator.az"a açıqlamasında Vahid Əhmədov İrandakı bahalaşma proseslərinin Azərbaycana da müəyyən müəyyən təsiri ola biləcəyini istisan etmir, ona görə də İrandakı proseslərin Azərbaycanın maraqları baxımından da arzuedilən olmamasına diqqəti çəkir.

Deputat vurğulayır ki, İran Azərbaycanın ticarət partnyorları sırasında yer alır: "Iranla Azərbaycan arasında iqtisadi-ticari əlaqələr var. Son zamanlar İranla iqtisadi münasibətlər çox inkişaf edir. Iran Azərbaycanda müəyyən müəssisələrin tikilməsində iştirakçıdır. Azərbaycan Astarası ilə İran Astarasını birləşdirən dəmir yolunun işə salınması prosesi gedir. Ölkəmiz bu layihəyə vəsait ayırıb. Irandan Azərbaycana müəyyən mallar gətirilir, eləcə də Azərbaycandan İrana müəyyən mallar ixrac olunur, yəni, iki ölkə arasında müəyyən ticarət dövriyyəsi var".

V.Əhmədov İranda qiymətlərin sürətlə bahalşmasının ABŞ-ın bu ölkəyə tətbiq etdiyi sanksiyalarla bağlı olduğunu bildirir: "ABŞ İrana ciddi sanksiyalar tətbiq edib. Bunlar da İrana öz təsirini göstərməkdədir".

Bununla yanaşı deputat diqqəti İranın Azərbaycanla qonşu dövlət olması faktına yönəldərək bu mənada İrandakı bahalaşmanın Azərbaycana da müəyyən qədər təsiri ola biləcəyini istisna etmir.

Amma V.Əhmədov bunu da xüsusi olaraq vurğulayır ki, Azərbaycanın əsas idxal partnyoru Türkiyədir, orada isə vəziyyət hələlik sabitdir.

Lakin bununla belə deputat İranın da indiki iqtisadi gərginliyi yaşamamasını İranda da sabitlik olmasını, oradakı proseslərin Azərbaycanın daxili bazarına təsir göstərməməsini istədiyini bildirir.

Tədrici bahalaşma: səbəblər nədir?

"Yeni Sabah.az"da isə Azərbaycanda ərzaq məhsullarının qiymətini kim qaldırır? - Şərh" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif son vaxtlar mağazalarda və marketlər şəbəkəsində bir sıra ərzaq və digər təyinatlı məhsulların bahalaşdığını bildirir və bunun səbəblərini iqtisadçı Vüqar Bayramovla araşdırır.

Müllif deyir ki, V.Bayramov da "yenisabah"a açıqlamasında marketlərdə bir sıra ərzaq, eyni zamanda yerli istehsal olunan məhsullarda qiymət artımının müşahidə olunmasını təsdiq edir, həm də buna səbəb kimi bəzi məhsulların bahalaşmasını idxal xərclərinin artması ilə əlaqələndirir: "Bu, ölkəyə idxal olunan xərclərin artmasına, nəticə etibarilə məhsulların bahalaşmasına gətirib çıxarır. Eyni zamanda topdansatış qiymətlərində də artımlar var. Bu da nəticədə pərakəndə satış qiymətlərinə təsir edir".

V.Bayramov qiymət artımına əsas görmür, belə ki, manatın məzənnəsi sabitdir, əməkhaqlarında da artım olmayıb, qiymət artımı yanvar ayına təsadüf edir və bununla bağlı bildirir: "Bu konteksdən ərzaq məhsullarının topdansatış, eləcə də pərakəndə satış qiymətlərinin artımını iqtisadi baxımdan analiz etmək çox çətindir".

Ekspert vurğulayıb ki, qiymət artımları daha çox ərzaq məhsullarında olduğundan, bu, daha çox bəzi şirkətlərin süniləşdirilmiş qiymət artımlarına getməklə məhsullarını daha baha satmağa çalışdıqlarından xəbər verir: "Əməkhaqqı artmadığı halda qiymət artımı vətəndaşların xərcini artırır, bu isə onların sosial müdafiəsi baxımından arzuolunan deyil".

V.Bayramov hesab edir ki, qiymətlərin monitorinqinin aparılması, hansı məhsullarda neçə faiz artımın olması ilə bağlı rəsmi açıqlamaya ehtiyac var və həm də səbəblər də monitorinq edilməlidir.

Ekspert deyir ki, İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Agentliyi qiymətlərin monitorinqini aparmalı, nəticələrini ictimaiyyətə açıqlamalıdır və bundan sonra qiymət artımlarının əsl səbəblərinin hansı səviyyədə inhisarçılıqla bağlı olub olmadığını müəyyənləşdirmək mümkün olar.