Media-icmal 05.11.2016

Azərbaycanda ordu quruculuğu, manatın ucuzlaşması, ölkədə yoxsulluq səviyyəsi, bank sisteminin indiki durumu bu günkü medianın aparıcı mövzusudur.

Bu Azərbaycanın üstünlüyüdür         

“Azərbaycn” qəzeti “İlham Əliyev Ermənistanın hərbi-siyasi təcridi prosesini uğurla yekunlaşdırır” sərlövhəli məqalədə Ermənistanı beynəlxalq layihələrdən (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=109195) kənar saxlanılmasını müakirə edir.

Müəllif Azərbaycanın başladığı təlimlərə 60 mindən artıq şəxsi heyətin, 50-dən çox təyyarə və helikopterin, 150-dən artıq tank və zirehli texnika, eləcə də raket və artilleriya qoşunlarının 700-dək sistemi cəlb edilidyini yazaraq bunu Azərbaycan tərəfin üstünlüyü kimi dəyərləndirir. 

Müəllif deyir ki,ordunun hərbi arsenalı tamamilə dəyidirilib: “Mühüm faktlardan biri də odur ki, prezident İlham Əliyev Azərbaycanın hərbi sistemini başdan-başa müsbətə doğru dəyişdirib, apardığı islahatlarla daha effektiv ordu formalaşdırıb”.

Məqalədə deyilir ki, artıq beynəlxalq hərbi ekspertlər də birmənalı bəyan edirlər ki, Azərbaycan ordusu Cənubi Qafqazın ən güclü, hazırlıqlı silahlı qüvvəsinə çevrilib, istənilən döyüş tapşırığını icra etməyə qadirdir.

Bunula yanaşı müəllif hələ ki, danışıqlar vasitəsilə problemin həlli variantının mümkünlüyünün qaldığını deyir və bunun çünü lazım olan və bütün dünyü bilriyinə məlum şərtləri sadalayır. Amma müəllif bunu da vurğulayır ki, erməni tərəf bu şərtləri qəbul etmir. Bu isə problemin artıq danışıqlarla  həlli variantını şübhə altına alır. 

Müəllif Prezidentin son dövrlərdəki bəyanatlarını təhlil edərək belə bir qənaətə gəlir: “Azərbaycan Qarabağ cəbhəsində faktiki üstünlüyü əldə edib, yenidən alovlanan müharibə Ermənistanın və onun ordusunun, xalqının birdəfəlik məhvi olacaq. Ancaq beynəlxalq vasitəçilərin təkliflərinin qəbulu vəziyyəti dəyişə bilər. Yəni, İlham Əliyev erməni xalqı qarşısında iki seçim müəyyənləşdirib: ya sülhlə razılaşıb dövlətçiliyi xilas etməli, yaxud Sarkisyanın ardınca gedərək tam iflas və tənəzzüllə barışmalı!”

Müəllifə görə,İ.Əliyevin Ermənistana təklif etdiyi seçim mövcudluq tarixlərinin ən rəzil, miskin, bədbəxt dövrünü yaşayan erməni xalqının yeganə qurtuluşu, nə qədər qəribə görünsə də, məhz  bu xilas formulundadır!

Manatın real dəyər almaması

“Azadlıqinfo” saytı isə “Dolları ram etmək mümkün deyil” sərlövhəli məqalədə  (http://www.azadliq.info/163878.html) son zamanlar dolların kəskin bahalaşması səbəblərini ekspertlərlə araşdırır.

Müəllif diqqəti Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının (MBNP) valyutanın bahalaşmasında möhtəkirliyin əsas rol oynaması haqda bu günlərədki bəyanatına çəkir. Müəllifin fikrincə, bütün bu hallar manata qarşı təzyiqlərin davam etməsi, dollar ajiotajının aradan qalxmaması, hökumətin bu istiqamətdə ciddi problem yaşamasını söyləməyə əsas verir

Ekspert Samir Əliyev deyir ki, manatın hələ də bazarda real dəyərini almaması belə bir problem yaşadır və manat real olaraq üzən məzənnəyə keçsə, o zaman milli valyuta dollar qarşısında xeyli aşağı düşər: «Manat real dəyərini almadığına görə dünyada baş verən proseslərin manata elə bir təsiri yoxdur. Ona görədir ki, dünyada dollar ucuzlaşanda Azərbaycanda bahalaşır və ya tərsinə”. 

Ekspert düşünür ki, bunun bir səbəb i budur ki, manat birdən-birə sərbəst buraxılsa kəskin məzənnə dəyişikliyi baş verə bilər. Səliyev hesab edir ki, bu isə ölkədə çox böyük gərginlik yarada bilər: “İki devalvasiyadan sonra yaranan fəsadlar hələ də aradan qaldırılmayıb. Mərkəzi Bank pul kütləsini məhdudlaşdırır ki, bazara əlavə maliyyə vəsaiti girməsin və ya büdcənin yarısı məhdudlaşdırılıb. Neft Fondu büdcəyə transfer etməli olduğu vəsaiti 58 faiz icra edib. Bu addımlar hesabına bu gün məzənnəni saxlayırlar. Eyni zamanda idxalın da məhdudlaşdırılması istiqamətində addımlar atılıb”.

S.Əliyev onu da bildirir ki, bütün bu əməliyyatlara baxmayaraq manatın kursunu uzun müddət belə saxlamaq olmaz. Çünki,  iqtisadiyyatı dirçəltməyin yolları dövriyyədəki pul kütləsini artırmaq, biznesi canlandırmaqdır. İqtisadiyyatın getdikcə kiçildiyini deyən S.Əliyev dollara tələbat yenidən artdığını vurğulayır.

Ay ərzində bazarda 300-400 milyon dollar kəsirinin yarandığını söyləyən ekspert qeyd edir ki, bu kəsiri örtmək üçün ya Neft Fondunun, ya da Mərkəzi Bankın ehtiyatları xərclənməlidir: “Dollara tələbatı yaradan daha bir amil bağlanan banklardan bazara yönələn vəsaitlərdir. Digər tərəfdən ilin sonuna doğru büdcə icra olunmalıdır. Dekabrda büdcənin sürətlə xərclənməsi də, neftin qiyməti də manatın məzənnəsinə təsir edən faktorlar sırasındadır”.

Yoxulluq 5% yox, 20% həddində

“Exo” qəzetində isə “Müstəqil dəyərləndirmə: Azərbaycanda yoxsulluğun səviyyəsi 5% yox. 20%-dir” (http://ru.echo.az/?p=50266) sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

“Azərbaycanda yoxsulluq həddi anlayışı nisbi xarakter daşıyır, belə ki, qanunvericilikdə ehtiyaclılıq meyarı anlayışı yoxdur. Hazırda yoxsulluq həddi minimal istehlak səbətinin dəyəri ilə müəyyən edilir ki, buna da yenidən baxılmalıdır, çünki, bu gerçəkliyə uyğun deyil”. Bunu isə qəzetə eskpert Oktay Haqverdiyev şərh edir.

Onun fikrincə, istehlak səbəti səbəti düzgün dəyərləndirilmir, burada ərzaq mallarının qiyməti bazar qiymətlərindən açağı hesablanır: “Qanunvericiliyə əsasən ölkədə yoxsulluq həddi tövsiyyə edilə kalorini ala bilmk üçün lazım olan əraqdan ibarət minimum istehlak səbətlə müəyyən edilir. Bu il bu ölkə üzrə 136 manatdır, işləyən əhali üçün 146,pensiyaçılar üçün 115, uşaqlar üçün 117 manat müəyyən edilib. Bu məbləğ sadəcə yaşamağa və ölməməyə hesablanıb”.

Müəllif Dünya Bankının standartlarında yoxsulluq səviyyəsinin tamam başqa şəkildə hesablandığı, ilkin olaraq hesablama meyarlarına su təhcizatı, şəhərlərdə kanalizasiya , tibb xidmətlərinə, təhsilə əlçatımlılıq, ən sonda adabmbaşına düşən gəlir tətbiq edilir: “Bu metodologiya ilə yanaşsaqölkədə yoxsul vətəndşalrın sayı əhəmiyyətli dərəcədə çoxdur. Bunu da qeyd edək ki, rəsmi rəqəmlərə görə, ölkədə yoxulluğun səviyyəsi 5%-dir. Amma mənim qiymətləndirmələrimə görə, hazırda Azərbaycanda yoxsulluq səviyyəsi 20% ətrafındadır. Yoxsulluğun səviyyəsinin artması həm də artıq ölkədə bir neçə ildir ki. davam edən və hələ də aradan qaldırılmayan əlverişsiz iqtisadi situasiya ilə bağlıdır”.

Ekspert deyir ki, QHT ekspertlərinin apardıqları tədqiqatlara görə, ölkədə yoxsulluq həddi (istehlak səbəti) 220 manat həcmində müəyyən edilməlidir.

Bütün kreditlərinin 60%-i problemli olan bnak sistemi

“Novaya Vremya” qəzeti isə “Nəzarət üzrə Palatadan xəbərdarlıq” sərlövhəli məqalədə (http://www.novoye-vremya.com/w71180/.../#.WBzEN2t97IU) dolların bahalaşması fonunda problemli kreditlərin taleyi məsələsi müzakirə edilir.

Müəllifə görə, ölkənin bank sistemində kifayət qədər ciddi problemlər var və onları birdəfəyə həll etmək mmükn deyil. Müəllif hesab edir ki, Mərkəzi Bank, Maliyyə nazriliyi, Palata bu məsələni birgə həll etməlidir: “Hazırda belə bir koordinasiya müşahidə olunmur, hər kəs öz oyununu oynayır, nəticədə isə durum daha da pisləşir”.

Müəllif hesab edir ki, belə bir fonda “qara bazar” da əl-qol açarsa bu bütün bank sistemini məhv edə bilər və o zaman ümumiyyətlə bnak sisteminin sağlamlaşdırılmaısndan danışmağına dəyməz.

Müəllifə görə, bank sistemində yaranan dudurma görə banklar özləri də günahkardırlar.: “Banklar öz kredit siyasətlərilə özlərini küncə sıxışdırıblar. Hətta bu məsələdə devalvasiya olmasını da əsas gətirmək olmaz. Problemli kreditlər hələ devalvasiyadan çox əvvəl özünü göstərmişdi.Birinci devalvasiya ancaq dollarla kredit götürənlə zərbə idi. İkinci devalvasiya artıq bütün kredit götürənlərə zərbə oldu”.   

Müəllifə görə, bunun əsasında da ölkədə 1 milyard 600 milyon dollar həcmində ödənilməmiş astronomik kredit borcu yarandı: “Əgər banklar təkcə şəxsi maraq və xeyirlərini güdməsəydilər. borc götürənlər barədə də düşünə bilsəydilər belə böyük borc yaranmazdı.Talançiliq səviyyəsində olan bank faizləri kreditlərin ödənilə bilməməsinin əsas səbəbidir”.

Məüllif deyir ki, kredit və əmanətlər bu bankların yaşamaq zəmanətidir və indi dövlətin köməyinə ümid etmək yersizdir. Əgər bütün kredtlərin 60%-i problemli kreditlərdisə burada artıq təkcə problemli bank kreditləri böhranından yox, bütün bank sektorununböhranından danışılır.

Digər tərəfdən müəllifə görə, indiki halda həytta ayrılıqda bank sektorunun özünü xilas etmək mümkün deyil: “Bir çıxış yolu qalır: siyasi, iqtosadi və məhkəmə islahatları, qeyri-neft sektorunun inkişafı, inhisardan imtina və korrupsiyaya qarşı mübarizə. Ancaq bu halda manatın məzənnəsini sabitləşdirmək olar”.