Media-icmal 06.09.17

Ölkədə aqrar sahənin inkişafı, xarici investisiyanın ölkəyə cəlb olunması yolları, idxaldan asılılığın azalmaması bugünkü medianın (6 sentyabr, 2017-ci il) aparıcı mövzularındandır.

Hədəf: Çoxşaxəli və innovasiyayönlü iqtisadiyyat

"Azərbaycan" qəzetində "Kənd təsərrüfatında yeni dirçəliş mərhələsi başlayır"

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=129358) sərlövhəli məqalədə ölkənin aqrar sahədə qazandığı uğurları dəyərləndirilir.

Müəllif prezident İlham Əliyevin modern təsərrüfatçılığın daha üç istiqaməti üzrə dövlət dəstəyinin real töhfələr verdiyini bəyan edir və məqaləni bu il sentyabrın 3-də dövlət başçısının Lənkəranda keçirdiyi respublika müşavirəsindəki çıxışından sitatla başlayır: "2017-ci ildə də Azərbaycan uğurlu inkişaf dinamikasını saxlayır, onu möhkəmləndirir, ölkə iqtisadiyyatının şaxələndirilməsi istiqamətində çox önəmli addımlar atır. Beləliklə, biz gələcək inkişaf üçün də gözəl şərait yaradırıq".

Müəllif vurğulayır ki, son illərdə qeyri-neft sektorunda, xüsusilə aqrar sahədə uğurlar əldə edilib, bir il ərzində pambıq, tütün, fındıq, barama, çay, çəltik və sitrus meyvələri istehsalı sahəsində dövlət proqramlarının qəbulu böyük dəyişikliklərə səbəb olub.

Müəllif mütəxəssislərə istinadən bu illəri belə dəyərləndirir: "Bu dövr Azərbaycanın müasir tarixində inqilabi dönüş illəri kimi qalacaq. Çünki aqrar sahədə aparılan islahatlar və bu sahəyə dövlət qayğısı bir sıra strateji məhsullara tələbatın yerli istehsal hesabına ödənilməsinə, xarici bazarlardan asılılığın azalmasına, ixracyönlü məhsulların istehsalının artırılmasına gətirib çıxarıb".

Müəllif deyir ki, daxili investisiya nəticəsində yeni fabrik-zavodlar, sənaye parkları, sənaye məhəllələri texno və aqroparkların yaradılması iqtisadi strategiyanın uğurla həyata keçirildiyinin təsdiqidir: "Hər keçən gün ölkəmizin iqtisadi potensialı artır, idxaldan asılılıq azalır, yeni iş yerləri, sənaye müəssisələri yaradılır və Azərbaycan "Made in Azerbaijan" brendi ilə dünya bazarlarına öz keyfiyyətli məhsullarını təqdim edir.

Müəllif vurğulayır ki, ölkə iqtisadiyyatının neft amilindən asılılığını azaltmaq üçün regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair dövlət proqramları icra edilir, burada inkişafın bütün istiqamətləri, maliyyə təminatı əksini tapır və bunun nəticəsində kənd təsərrüfatının da şaxələndirilməsinə nail olunacaq.

Yazı müəllifi deyir ki, xarici investisiyaların regionların inkişafına yönəldilməsi, əlverişli sahibkarlıq və münbit biznes mühitinin təmin edilməsi həyata keçirilən sosial-iqtisadi inkişaf strategiyasının ana xəttidir.

Bu ilin yayında Qaxda və Lənkəranda keçirilən müşavirələrdə barama, tütün və fındıqçılıq, eləcə də çayçılıq, çəltik və sutrus meyvəçiliyinin inkişafına ciddi dövlət dəstəyinin verildiyi vurğulanır və deyilir ki, adları çəkilən sahələrin inkişafı ilə idxaldan asılılıq aradan qaldırılmaqla 100 milyon dollar vəsaitə qənaət ediləcək.

Müəllif vurğulayır ki, bütün bu fəaliyyətlərin əsas hədəfi çoxşaxəli və innovasiyayönlü iqtisadiyyatın formalaşdırılması, qeyri-neft sektorunun inkişafı və əhalinin rifahının davamlı olaraq yaxşılaşdırılmasıdır.

Müəllif deyir ki, prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən sistemli dərin islahatlara və qlobal iqtisadi çağırışlara uyğun hazırlanmış " Strateji Yol Xəritəsi"nin icrası ilə ölkədə iqtisadi islahatlar bundan sonra da davam edəcək, Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişafı daha da sürətlənəcək.

Xarici investisiyanın cəlb olunmasındakı problemlər

"Exo" qəzetində "İnvestorların Azərbaycana etimadını necə bərpa etmək olar?" sərlövhəli məqalə (http://ru.echo.az/?p=62348) diqqəti cəlb edir.

Müəllif problemi ekspert Fuad Əlizadə ilə müzakirə edir və ekspert deyir ki, Azərbaycanda makroiqtisadi durumu yaxşılaşdırmaqla birgə, ölkənin problemli region və iqtisadi sahələrində xarici investorlar üçün güzətli sistem yaradılmalıdır.

F.Əlizadə vurğulayır ki, bu sistem ona görə yaradılmalıdır ki, neft bumu dövründə xarici investorlar Azərbaycan bazarına sərmayə yatırmaq bazarı kimi baxırdılar, amma son iki ildə mövcud olan durum Azərbaycanın xeyrinə deyil, belə ki, xeyli beynəlxalq şirkətlər Azərbaycanı tərk ediblər ki, bu da investisiyaların azalmasına səbəb olub.

Ekspert deyir ki, bir çox xarici şirkətlər Azərbaycan bazarına maraq göstərirlər, amma ölkə daxilindəki durum onları ehtiyatlı davranmağa məcbur edir: "Son iki ildə ölkədə ciddi dəyişikliklər baş verib ki, bu da ölkədən investisiya axınına təsir göstərib. Söhbət daxili bazarı laxladan iki devalvasiyadan, orta və iri şirkətlərin ölkəni tərk etməsindən gedir. Təbii ki, bu faktlar potensial investorları ehtiyatlı olmağa vadar edir. Bazarın təhlükəsizliyinə əminlik olmadığı üçün bahalı layihələri işə salmaq risk deməkdir".

F.Əlizadə deyir ki, investisiyalar neft-qaz sektorunda azalır, amma indi xarici investisiyaların qeyri-neft sektorunda azalmamasına nail olmaq lazımdır, burada isə müsbət dinamika müşahidə edilmir. "Müəyyən dəyişikliklər var, amma bütünlükdə qeyri-neft sektoru inkişaf etmir və hökumət buna diqqət yetirməlidir".

F.Əlizadə vurğulayır ki, ölkənin birbaşa xarici investisiyaları cəlb edə bilməsi makroiqtisadi sabitlik, biznes seqmentində şəffaflıq, qaninvericilik bazasının liberallığı, ixtisaslı işçi qüvvəsi, yaxşı inkişaf etmiş infrastruktur kimi amillərdən asılıdır, amma bu sahələrin hər birində problemlər var ki, hələ də həll olunmayıb.

Ekspert hesab edir ki, manatın güclənməsi xarici investisiyaların cəlb olunmasına şərait yaradan amildir, odur ki, sahibkarlar üçün iqtisadiyyatda bu və ya digər layihələri maliyyələşdirməyin maraqlı olması şəraiti yaradılmalı, münasibətlər isə qarşılıqlı faydalılıq əsasında qurulmalıdır.

Getdikcə artan asılılıq

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Heyvandarlıq zərərli sahəyə dönür" (http://www.novoye-vremya.com/w104347/.../#.Wa7k_8irTIU) sərlövhəli məqaləni oxumaq olar.

Müəllif aqrar sahədəki mövcud durumu kənd təsərrüfatı eksperti Vahid Məhərrəmli ilə müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, ərzaq malları sahəsində idxaldan asılılığın hələ də yüksək şəkildə qalması haqda statistika iqtisadiyyatın artımı və onun qeyri-neft sektorunun, o cümlədən, aqrar sənayenin sabit inkişafı haqda bəyanatları şübhə altına alır: "Təkcə son 3 ildə ərzaq idxalı 24% artıb. Ən əsası pambıq sahələrnin təbii otlaqlar hesabına genişləndirilməsi yerli heyvandarları çıxılmaz duruma salıb. Yem bazasının daralması səbəindən ət və süd istehsalı sürətlə azalır, istehlak qiymətləri isə artır".

V.Məhərrəmli deyir ki, son iki ildə kəndli və fermerlərin istifadəsində olan örüşlər, otlaqlar pambıq əkilməsi üçün bələdiyyələrin sərəncamna verilib və bunun nəticəsi heyvandarlıq üçün çox ağır olub: "Yem çatışmazlığı ilə bağlı fermerlər kütləvi heyvan kəsiminə başlayıb, nəticədə daxili ət və süd istehsalı kəskin azalıb, idxalı isə kəskin artıb". Bu, V.Məhərrəmlinin qənaətidir.

Ekspert bu prosesdə itkiləri belə ifadə edir ki, ölkəyə pambıq ixracından 32,4 milyon dollar vəsait daxil olub, amma ət və süd idxalı ilə bağlı bundan 3 dəfə çox, yəni, 107 milyon dollar ölkədən kənara çıxıb.

V.Məhərrəmli bildirir ki, pambıqçılığın inkişafı ilə bağlı uzun müddətli planlar nəzərə alınsa valyuta ehtiyatlarının sürətlə "əriyəcəyini" söyləmək olar.

Ekspert deyir ki, son 3 ildə ərzaq idxalı 624 milyon dollara çatıb, 24% və ya 122 milyon dollar artıb, ərzaq ixracı isə 81 milyon dollar azalıb, ət idxalı 2,5 dəfə, süd idxalı isə 70% artıb, ölkənin buğda, çay, qənd, bitki yağları ilə təminatı 100% idxaldan asılıdır.

V.Məhərrəmli bu faktı əslində ərzaq təhlükəsizlyi məsələsinin kritik həddə yüksəlməsi kimi dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, hazırda istehlakçıları ət və südün bahalaşması daha çox narahat edir, üstəlik ət satışı müəssisələrində qiymətlər iki dəfə bahalaşıb, yerli məhsulların keyfiyyəti isə pisləşir və səbəbini belə izah edir: "Qiymət artımına təsir edən bir çox amillər var, amma hamısı bir nöqtədə -daxili istehsalın aşağı səviyyədə olmasında və xaricdən gətirilən ərzağın inhisarçıların əlində cəmləşməsində birləşir".

Müəllif deyir ki, bundan irəli gələrək istehsal azalır, idxaldan asılılıq artır, keyfiyyətsiz məhsul təklifi çoxalır, yerli bazar isə getdikcə daha çox idxaldan asılı duruma düşür.